Ocean Spokojny, Pacyfik, Ocean Wielki

Wielu dzisiejszych żeglarzy płynących przez Pacyfik przeklina Ferdynanda Magellana za nadanie mu tej nazwy. Ten największy i najgłębszy ocean na świecie jest jednocześnie najbardziej burzliwym i nieprzewidywalnym. Mimo to – a może właśnie dzięki temu – wciąż przyciąga śmiałków próbujących dokonać kolejnych żeglarskich wyczynów.

Ocean Spokojny zajmuje aż 30% powierzchni Ziemi. Jest ograniczony wybrzeżami obu Ameryk na wschodzie, Azją i Australią na zachodzie. Od północy jego umowną granicą jest zasięg lodu stałego Arktyki, a na południu równoleżnik 60°S. Jego rozciągłość geograficzna (południkowa równa 15 500 km i równoleżnikowa wynosząca aż 19 800 km – prawie połowa obwodu naszej planety) sprawia, że oglądany z kosmosu wydaje się o wiele większy, jakby zajmował niemal całą półkulę.

Nazwa

Pierwszym Europejczykiem, który zobaczył Pacyfik (było to w 1513 r.), był Portugalczyk Vasco Nunez de Balboa. Jednak nazwę otrzymał za sprawą Ferdynanda Magellana, który jako pierwszy przebył jego wody. Przez większą część żeglugi podróż przebiegała wyjątkowo spokojnie, przy sprzyjających wiatrach i bez sztormów.

Dla odróżnienia go od burzliwego Atlantyku, podróżnik nazwał ten ocean „Pacifico”, czyli spokojny. Jak się okazało, nazwa ta jest wybitnie przesadzona – na Pacyfiku zdarza się więcej huraganów i wysokich fal niż na jakimkolwiek innym oceanie. Jednak nazwa zakorzeniła się tak mocno, że nigdy nie pojawił się pomysł jej zastąpienia.

Wielkość i granice

Łącznie ze wszystkimi morzami Pacyfik ma powierzchnię 155 557 tys. km², jego objętość wynosi zaś prawdopodobnie 764 836 tys. km³, co stanowi aż 46% wszystkich wód powierzchniowych Ziemi. Średnia głębokość oceanu wynosi 4280 m, a największą głębią jest – zgodnie ze stanem obecnej wiedzy – Rów Mariański, który liczy 10 911 m (z dokładnością do 10 m).

Granicami Pacyfiku są m.in. wybrzeża kontynentów i nie budzą one wątpliwości, jednak wiele dyskusji wywołują próby ustalenia, jak przebiega jego granica wzdłuż archipelagów. Przyjmuje się, że od Atlantyku oddziela go Cieśnina Drake’a od równoleżnika 60°S, a od Oceanu Arktycznego – Cieśnina Beringa. Od Oceanu Indyjskiego dzielą go Półwysep Malajski i północno-zachodnie wybrzeża Malajów, a dalej linia od wyspy Timor do Australii i południk 147°E od Tasmanii do Oceanu Południowego.

Morza i wyspy

Pacyfik jest w większości spójnym zbiornikiem, bez podziału umożliwiającego wyznaczenie mórz, dlatego jest ich tu stosunkowo niewiele. Jedynie u wybrzeży Azji istnieje duża liczba półwyspów i archipelagów, które są naturalnymi granicami mórz. Do najważniejszych należą morza Tasmana, Koralowe, Południowochińskie, Wschodniochińskie, Japońskie, Ochockie i Beringa.

Znaczna aktywność sejsmiczna sprawiła, że na oceanie tym znajduje się ogromna liczba wysp, z których większość znajduje się w zachodniej części. Część z nich określa się mianem Oceanii, którą dzieli się tradycyjnie na Polinezję (w tym Hawaje, Samoa, Tonga, Wyspy Cooka, Midway, Wyspa Wielkanocna), Mikronezję (Mariany, Guam, Wyspy Marshalla) i Melanezję (Nowa Gwinea, Fidżi, Wyspy Salomona) i Nową Zelandię. Poza Oceanią wyróżnia się jeszcze m.in. Wyspy Japońskie, Filipińskie, Jawę i Borneo.

Historia

Trudno jest mówić o historii Pacyfiku, ponieważ jest to praktycznie cały czas ten sam ocean, który przez setki milionów lat oblewał wybrzeża superkontynentów Pangei, a potem Laurazji i Gondwany.

W miarę jak Pangea rozdzielała się na mniejsze kontynenty, od tego ogromnego oceanu odcinały się kolejne fragmenty, które później stały się obecnymi oceanami Atlantyckim i Indyjskim.

Ciekawostką jest natomiast to, że gdyby tamten ogromny ocean uznać za Pacyfik, to jest on obecnie znacznie mniejszy niż wówczas, gdy zajmował znacznie ponad połowę powierzchni Ziemi. Również dzisiaj ocean ten powoli, ale nieustająco się zmniejsza.

Ukształtowanie dna

Pacyfik jest otoczony przez „pacyficzny pierścień ognia” – strefę wysokiej aktywności sejsmicznej. Bardzo częste są tu trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów. Dlatego dno oceanu jest niezwykle urozmaicone.

Na terenie Pacyfiku znajduje się 2/3 wszystkich rowów oceanicznych oraz niezwykle rozległe baseny porozdzielanych grzbietami oceanicznymi. Część tych spękań przechodzi płynnie w podobne struktury na lądzie, np. przedłużeniem Grzbietu Wschodniopacyficznego jest słynny uskok San Andreas. Grzbiety oceaniczne mają liczne poprzeczne uskoki transformujące, które nierzadko mają po kilka tysięcy kilometrów długości.

Na Pacyfiku występują też grzbiety podmorskie – silne wzniesienia dna o stromych stokach, zwykle związane z aktywnością wulkaniczną. Nierzadko tworzą one całe podwodne łańcuchy górskie. Niektóre z tych wzniesień wystają nad powierzchnię, tworząc archipelagi wysp – ich przykładem są Hawaje. Cechą typową dla Pacyfiku są też gujoty – pojedyncze podwodne góry będące wygasłymi wulkanami, o płaskich wierzchołkach i wysokości względnej do kilku tysięcy metrów.

W strefie międzyzwrotnikowej występuje wyjątkowo duże nagromadzenie atoli i wysp koralowych, a także całe bariery koralowe. Często tworzą się one wzdłuż archipelagów wysp i na szelfach, które jednak na Pacyfiku są stosunkowo nieliczne.

Wody i prądy morskie

Temperatura wód Pacyfiku jest bardzo zróżnicowana – od bliskiej zeru w rejonach podbiegunowych do blisko 30°C w okolicach równika. Zasolenie jest niejednolite, gdyż w rejonach równika zdarzają się tu obfite opady deszczu, co powoduje spadek stężenia soli – wynosi tam ok. 3%. W rejonach zwrotnikowych jest większe i wynosi 3,5%.

Wody w Pacyfiku krążą w dwóch potężnych cyklach – północy zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a na południu w stronę przeciwną. Wzdłuż równika płyną ciepłe prądy Północnorównikowy i Południoworównikowy, ciepłe są również prądy omywające Australię i Azję. Z kolei na południu i na północy płyną prądy zimne, które następnie omywają wybrzeża Ameryk. Na większych głębokościach również występują prądy morskie, ale często przeciwbieżne do tych powierzchniowych.

Zachodnia część Pacyfiku to rejon monsunów – zimą wiatry wieją głównie w stronę oceanu, a latem – w stronę kontynentu. W tym regionie bardzo częste są silne tajfuny, nierzadko powodujące ogromne straty. Poza tym burze i sztormy zdarzają się często na całym obszarze oceanu.

Pacyfik i ludzie

Pacyfik jest tym oceanem, który ludzie przebyli prawdopodobnie jako pierwszy ze wszystkich. Podczas gdy po oceanach Atlantyckim i Indyjskim ludzie poruszali się głównie wzdłuż wybrzeży, rozsiane na ogromne powierzchni wyspy wymusiły wręcz żeglugę po całym Pacyfiku.

W czasach prehistorycznych ludzie wyruszyli z Azji, zasiedlając stopniowo Tahiti, potem Hawaje i Wyspę Wielkanocną. Fakt, że było to możliwe, dowiodło wielu podróżników, którzy nierzadko pokonywali ocean na łodziach będących wiernymi rekonstrukcjami tych, których używali Polinezyjczycy.

Kiedy na Pacyfik zaczęli docierać Europejczycy, przez wiele lat pływali jedynie ze wschodu na zachód, zgodnie z wiatrami i ciepłymi prądami równikowymi, a od wyprawy Magellana i Drake’a praktycznie się na niego nie zapuszczano.

Dopiero w XVII w. Holendrzy zaczęli eksplorację wysp Pacyfiku, co przyniosło im ogromne bogactwo; wśród nich szczególnie wsławił się Abel Tasman. Kolejnym wielkim badaczem Pacyfiku był James Cook. Później liczba wypraw badawczych w tym rejonie ciągle rosła.

Bardzo liczne do dzisiaj są również wyprawy podróżnicze – coraz to kolejni śmiałkowie próbują pokonać ocean w tych samych warunkach, w jakich pływali prehistoryczni żeglarze, którzy skolonizowali Polinezję.

Dno Pacyfiku skrywa prawdopodobnie ogromne ilości surowców naturalnych, lecz ze względu na duże głębokości ich wydobycie jest bardzo trudne lub na obecną chwilę niemożliwe. Jedynie w zachodnich obszarach prowadzi się wydobycie ropy naftowej i gazu. Pacyfik jest za to ogromnym łowiskiem – poławia się tu m.in. łososie, sardynki, mieczniki i tuńczyki. Dla wielu narodów żyjących nad Pacyfikiem ryby i owoce morza są podstawą pożywienia, co prowadzi do rabunkowych połowów, np. z użyciem sieci dryfujących.

Wiele państw leżących na Pacyfiku jest wręcz uzależnionych od transportu morskiego, więc przez ocean ten przebiega ogromna liczba szlaków handlowych. Jednak z uwagi na rozmiar oceanu znaczna jego większość jest niemal nieuczęszczana przez ludzi.

Liczne atole i rafy koralowe, a także egzotyczne krajobrazy i ludność przyciągają turystów z całego świata. Istnieją na Pacyfiku wyspiarskie państwa, dla których turystyka jest głównym źródłem dochodu. Z drugiej strony nadmierny ruch turystyczny stanowi zagrożenie dla miejscowej przyrody, chociaż podejmuje się działania mające na celu ocalenie jej w jak największym stopniu (chociaż trzeba podkreślić, że mają one głównie podłoże ekonomiczne).

Szczegółowe dane

Ocean Spokojny w liczbach

• Powierzchnia: 165 250 000 km²
• Objętość: 710 000 000 km³
• Średnia głębokość: 4 280 m
• Głębokość maksymalna: ok. 10 911 m / 10 984 m (Rów Mariański)

Ocean Spokojny- ciekawostki

• Na Pacyfiku jest więcej wysp niż na pozostałych oceanach razem wziętych.
• Najdokładniejszego pomiaru głębokości Rowu Mariańskiego dokonali Japończycy 25 marca 1995 r. – ustalono ją wówczas na 10 911 m. Jednak można spotkać się z wieloma innymi wartościami np. 10 984 m, czy też 11 034 m.
• W rejonie Pacyfiku występuje 80% wszystkich trzęsień ziemi oraz 90% erupcji wulkanów na świecie.
• Wśród niektórych ludów Polinezji do dziś popularne są tratwy budowane z pni drzewa balsa. Jest to najstarszy i najdłużej budowany bez zmian spośród istniejących dziś środków transportu.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Opracowania
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Oceany
• Morza
• Wulkany
• Pustynie
• Wielkie miasta