Oreas, antylopa Derbiego (Taurotragus derbianus)

Charakterystycznym obrazem afrykańskie sawanny są stada roślinożerców. Jednym z bardziej charakterystycznych są antylopy z długimi, zakręconymi spiralnie rogami i fałdami skóry zwisającymi spod szyi. Są to oreasy – największe antylopy na świecie.
Oreas nazywany jest antylopą Derbiego, gdyż został opisany w 1847 r. przez Johna Ewarda Graya – uczonego, którego wyprawę sfinansował lord Derby. To również za jego sprawą dostarczono do Anglii parę tych zwierząt. Duże stada tych zwierząt zostały do dzisiejszych czasów niestety znacznie przetrzebione, jednak nadal są jeszcze w Afryce miejsca, w których spotkać można stada tych zwierząt.

Klasyfikacja

• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Krętorogie
• Rodzaj: Taurotragus
• Gatunek: Oreas, antylopa Derbiego (Taurotragus derbianus)

Występowanie

Niegdyś antylopa Derbiego była szeroko rozpowszechniona na sawannie i terenach porośniętych przez zarośla. Spotykano ją także w lasach i na półpustyniach. Zasięg jej występowania obejmował całą zachodnią i centralną Afrykę – od Senegalu po Nil.

Do dzisiejszych czasów liczebność tej antylopy mocno się zmniejszyła. Miała na to wpływ zarówno działalność człowieka, jak też epidemia księgosuszu w latach 1983–84, której ofiarą padło 60–80% tych zwierząt. Obecnie żyje na wolności około 15 tys. oreasów. Wyróżnia się tutaj dwa podgatunki zajmujące znacznie od siebie oddalone obszary. Większość zwierząt należy do podgatunku wschodniego zamieszkującego centralną Afrykę. Podgatunek zachodni występuje w liczbie ok. 700–800 osobników i spotykany jest już tylko w parkach narodowych i rezerwatach, głównie w Senegalu.

Charakterystyka

Wygląd

Antylopa Derbiego jest największą obecnie żyją antylopą na świecie. Długość jej ciała mieści się w granicach 220–290 cm, zaś wysokość w kłębie – 130–180 cm. Samce ważą 600–1000 kg i są znacznie większe od samic, których masa wynosi 300–600 kg. Ogon jest długi na 90 cm.

Ciało oreasa jest czerwonobrązowe do kasztanowego, u samców zwykle nieco ciemniejsze. Poza tym sierść samców ciemnieje z wiekiem. Tułów zdobi 8–12 cienkich białych pionowych pasów. Od spodu szyi do łopatek widoczna jest kryza czarnych włosów. Tylne powierzchnie nóg są nieco jaśniejsze od reszty ciała. Między oczami widoczne są cienkie jasne pasy w kształcie litery V. Na szyi występuje fałd skórny, większy u samców, sięgający od podgardla do mostka – pojawia się on u osobników, które osiągnęły dojrzałość płciową.

Charakterystyczną cechą antylop Derbiego są długie rogi, spiralne i ułożone w kształt litery V. Występują u obydwu płci, przy czym u samców są większe (do 123 cm) niż u samic (do 66 cm).

Tryb życia

Oreas prowadzi nocny tryb życia. Żyje w stadach liczących najczęściej 15–25 osobników, utworzonych z samic z młodymi. Stada te mają określoną strukturę społeczną, czego dowodem jest fakt, że zwierzęta należące do stada nie rozdzielają się w porze deszczowej, jak ma to miejsce w wypadku wielu innych roślinożerców sawanny. Dojrzałe samce zwykle są samotnikami. Stada nie są terytorialne, lecz zajmują duży obszar, gdyż podejmują dalekie sezonowe wędrówki.

Antylopy Derbiego żywią się trawą i liśćmi, a także innymi niezdrewniałymi częściami roślin. Chętnie spożywają owoce. Podobnie jak inne zwierzęta sawanny, starają się nie oddalać zbytnio od wodopojów, jednak są dość odporne na brak wody. W okresie suszy mogą się żywić samą suchą trawą. Wydalają bardzo suche odchody, gdyż pobierają z pożywienia większość zawartej w nim wody. Zwierzęta żyjące na półpustyniach zaspokajają zapotrzebowanie na wodę, jedząc sukulenty. Poza tym posilają się wyłącznie nocą, a w dzień odpoczywają, dzięki czemu ograniczają zużycie wody do minimum.

Duże i silne antylopy Derbiego są dla drapieżników obietnicą dużej ilości mięsa, jednak niewiele jest zwierząt zdolnych je upolować. Głównym zagrożeniem dla nich są lwy i hieny. Słabe, samotne lub oddalone od stada zwierzęta padają też ofiarą likaonów i lampartów. Oreasy są niezwykle czujne i płochliwe, dlatego są trudne do wytropienia i upolowania – a także do obserwacji przez ludzi.

Zaniepokojone, wydają szereg odgłosów ostrzegawczych, co stawia całe stado w stan gotowości. W razie zagrożenia antylopy te ratują się ucieczką – biegną z prędkością do 70 km/h. Jak na swoje rozmiary całkiem dobrze skaczą – nawet na wysokość 1,5 m. Poza tym zwierzęta te bronią się, używając długich rogów. Dorosłe oreasy są w stanie odpędzić większość drapieżników, a największym bykom nierzadko udaje się zniechęcić nawet lwy.

Rozród

Gody oreasów mają miejsce w różnych porach roku, ale do kopulacji dochodzi jedynie w porze deszczowej. Walki samców polegają na tym, że dwa samce zderzają się ze sobą, po czym każde ze zwierząt stara się zmusić przeciwnika do przekręcenia głowy. Do zbliżenia partnerów dochodzi od października do stycznia; młode rodzą się najczęściej od sierpnia do października, jedynie w Zambii zaobserwowano noworodki już w lipcu.

Poród następuje nocą. Rodzi się zwykle jedno młode, które matka karmi mlekiem przez 4–5 miesięcy. Mleko oreasa zawiera trzy razy więcej tłuszczu i dwa razy więcej białka niż krowie. Jest to przyczyną bardzo szybkiego wzrostu młodych. Po 6 miesiącach młode są samodzielne i dołączają do grup dorosłych zwierząt. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 2 lat, a samce – 4–5 lat. Oreasy żyją do 25 lat na swobodzie, a do 20 lat w niewoli.

Stosunki z człowiekiem

Największym zagrożeniem dla oreasów jest ograniczanie zasięgu występowania poprzez niszczenie naturalnego środowiska tych zwierząt oraz zajmowanie go przez ludzi. Poza tym antylopy te są chronione jedynie na terenie parków narodowych – poza nimi jednak są zwierzętami łownymi, w dodatku bardzo cenionymi z racji dużych ilości mięsa uzyskiwanych od jednego zwierzęcia. Poza tym jego rogi uważane są do dzisiaj za cenne trofeum.

Znacznym zagrożeniem dla oreasa okazały się także wojny prowadzone w krajach, na terenie których antylopa ta zamieszkuje. Akcje zbrojne, ostrzał, przypadkowe trafienia oraz celowe polowania żołnierzy przyczyniły się nie tylko do znacznego zmniejszenia liczby antylop, ale też do niszczenia ich siedlisk. W ten sposób oreasa wytępiono m.in. w Ugandzie i Nigerii.

Szczegółowe dane / wymiary

Oreas, antylopa Derbiego (Taurotragus derbianus)

• Długość ciała: 220–290 cm
• Wysokość w kłębie: 130–180 cm
• Długość ogona: 90 cm
• Długość rogów:
  • Samiec: do 123 cm
  • Samica: do 66 cm
• Masa:
  • Samiec: 400–1000 kg
  • Samica: 300–600 kg
• Długość życia: 20 lat w niewoli, 25 lat w stanie dzikim
• Prędkość: do 70 km/h
• Wysokość skoków: do 150 cm

Ciekawostki

• Antylopa Derbiego jest jednym z nielicznych gatunków, który w niektórych krajach został wytępiony lub stał się zagrożony wyginięciem na skutek działań wojennych.
• Zdarzają się krzyżówki samców oreasa z samicami kudu wielkiego. Skutkiem tego rodzą się bezpłodne byki, które wykazują zachowania typowe dla samców oreasa.
• Na Florydzie (USA) trzymane są w niewoli stada antylop Derbiego, których potomstwo jest transportowane do Afryki i wypuszczane na wolność w celu zwiększenia liczby zwierząt i ich zasięgu występowania.

Polecamy

• Antylopy
• Antylopa gnu
• Kudu wielkie
• Gazele