Ceratopsy (Ceratopsia) – niezwykłe dinozaury

Ceratopsy (Ceratopsia)

Kiedy 160 milionów lat temu pojawiły się na naszej planecie, były małe i niewiele znaczyły na tle jurajskich gigantów. Kiedy ustępowały miejsca ssakom 100 mln lat później, największe z nich staczały widowiskowe pojedynki z królem jaszczurów T. rexem, jak równy z równym. Zapraszamy dziś do świata jury i kredy na spotkanie ze zwierzętami niezwykłymi – ceratopsami.

W pierwszej części „Parku Jurajskiego” – filmie Stevena Spielberga, jednym z prehistorycznych bohaterów był triceratops (miał problemy żołądkowe ;)). Nie bez powodu pojawił się w filmie, jest bowiem obok T. rexa jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych dinozaurów, a swym wyglądem przyciąga uwagę widzów.

Kolos wielkości słonia, z ptasim dziobem, rogami i kostną kryzą na szczycie czaszki – przyznacie, że wygląd doprawdy niezwykły.

W świadomości większości ludzi tylko ten olbrzym kojarzony jest z ceratopsami – różnorodną grupą dinozaurów żyjących w jurze i kredzie. W rzeczywistości jednak wczesne ceratopsy wyglądały zupełnie inaczej od swych późniejszych krewnych (do których zalicza się między innymi triceratops), a cały infrarząd (wybaczcie te trudne słowa) jest o wiele bardziej bogaty, niż powszechnie się wydaje.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne
• Podrząd: cerapody
• Infrarząd: ceratopsy

Do tej pory sklasyfikowano 6 rodzin ceratopsów:

• Bagaceratopidae
• Ceratopsy (Ceratopsidae)
• Czaojangzaury (Chaoyangsauridae)
• Psitakozaury (Psittacosaurus)
• Leptoceratopsy (Leptoceratopsidae)
• Protoceratopsy (Protoceratopsidae)

Występowanie i datowanie

Te roślinożerne dinozaury żyły na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej, Europy i Azji. Panowały na Ziemi w okresie kredowym, ale ich przodkowie żyli już w okresie jurajskim. Najwcześniejszy znany ceratops – jinlong (Yinlong downsi), istniał już ok. 161-155 mln lat temu. Ostatnie gatunki tych dużych dinozaurów zniknęły z naszej planety ok. 66 mln lat temu, w czasie wymierania kredowego.

Ceratopsy pochodzą prawdopodobnie z Azji (głównie z okolic Mongolii) – właśnie tam odnaleziono wszystkich prymitywnych przedstawicieli. Kości i zęby bardziej zaawansowanych ceratopsów odkryto natomiast w Ameryce Północnej. Znaleziska te datuje się na 112-100 mln lat temu. Prawie wszyscy znani przedstawiciele leptoceratopsów zamieszkiwali Amerykę Północną.

Charakterystyka

Budowa

Są to chyba jedne z najbardziej rozpoznawalnych dinozaurów, a wszystko z powodu budowy czaszki. Na górnej wardze powstała rogowa powłoka, tworząca coś na kształt dzioba. Kości szczękowe były bardzo wysokie i szerokie, dlatego z góry wyglądały jak trójkąt. Z czasem, na drodze ewolucji, ta ostatnia cecha mocno się rozwinie, co w konsekwencji doprowadzi do powstania charakterystycznej kostnej kryzy powstałej z kości ciemieniowej i łuskowej.

Większość ludzi kojarzy ceratopsy z czworonożnością i ogromnymi gabarytami. Owszem, późniejsze gatunki chodziły na czterech nogach, ale najwcześniejsze ceratopsy (np. psitakozaury) były dwunożne i małe.

Do bardzo dużych, czworonożnych ceratopsów zaliczają się członkowie rodziny Ceratopsidae w tym centrozaur i znany chyba wszystkim triceratops. Charakteryzowały się one dużymi rogami na pysku i okazałym kostnym kołnierzem. Ten ostatni element budowy ciała pojawił się prawdopodobnie po to, aby chronić szyję przed atakami drapieżników i w czasie walk wewnątrzgatunkowych. Niewykluczone także, że kołnierz ten pełnił ważną rolę w termoregulacji, a być może stanowił dodatkową przestrzeń do mocowań mięśni szyi pomagających w przeżuwaniu pokarmu.

Rozmiary

Ceratopsy były bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów. Najmniejsze znane osobniki mierzyły ok. 1 m długości i ważyły ok. 2 kg, natomiast największe znane ceratopsy osiągały nawet 9 m długości i ciężar ponad 10 ton.

Budowa kończyn sugeruje, że te dinozaury nie poruszały się zbyt szybko. Z drugiej strony jednak, na podstawie analiz z roku 2000 można stwierdzić, że przynajmniej najpóźniejsze ceratopsy miały kończyny ułożone pionowo (wczesne gatunki miały proste tylne nogi, ale przednie były zakrzywione). Niewykluczone więc, że większe osobniki o prostych kończynach mogły poruszać się tak szybko jak dzisiejsze nosorożce (do ponad 50 km/h).

Tryb życia

Niektóre ceratopsy, w tym centrozaury i ich krewni przejawiać mogły zachowania stadne. Wskazują na to odkryte skupiska kości wielu osobników w różnym wieku.

Jako typowi roślinożercy, ceratopsy często się przemieszczały, były również głównym źródłem pokarmu dla ówczesnych drapieżców, w tym raptorów (a raczej dromeozaurów) i tyranozaurów.

Dymorfizm płciowy?

Ceratopsy to jedne z nielicznych dinozaurów, u których płeć determinowała budowę ciała. U samców pojawiały się imponujące rogi i kołnierze, u samic były one o wiele mniejsze.

U młodych ceratopsów rogi i kołnierze rosły z wiekiem, dlatego kształt czaszki zmieniał się na różnych etapach życia. Doprowadziło to do sporego zamieszania w świecie naukowym, ponieważ pochopnie działający paleontolodzy przypisywali dwie wyraźnie różne czaszki do różnych rodzajów. W rzeczywistości jednak okazywało się, że były to czaszki okazów tego samego rodzaju / gatunku, ale różnił je wiek. Nie były to pierwsze tego typy przypadki, o czym pisaliśmy już wielokrotnie.

Wybrani przedstawiciele

Poniżej wymieniamy kilka rodzajów ceratopsów, które w jakiś sposób wyróżniały się na tle innych przedstawicieli. Nie oznacza to jednak, że pozostałe, niewymienione ceratopsy są nudne i niewarte uwagi. Ich ilość jest po prostu na tyle imponująca, że na wymienienie ich można poświęcić odrębny artykuł 🙂

• Ajkaceratops – pierwszy odkryty ceratops żyjący na terenach dzisiejszej Europy.
• Albalophosaurus – jeden z nielicznych dinozaurów odkrytych w Japonii.
• Agataumas – pierwszy w historii ceratops, jaki został odkryty.
• Archeoceratops – prawdopodobnie najmniejszy znany ceratops.
• Koreaceratops – podejrzewa się, że ten rodzaj ceratopsa mógł dobrze pływać.
• Kosmoceratops – posiadał niezwykłą, zakrzywioną, bogato zdobioną kryzę (kołnierz).
• Mojoceratops – jego kryza miała kształt serca.
• Zuniceratops – został odkryty przez 8-letniego chłopca.

Szczegółowe dane/wymiary

Ceratopsy (Ceratopsia)

• Długość ciała: 0,5-9 m
• Waga: 1,5-14 000 kg (14 t)
• Datowanie: 160-66 mln lat temu (jura-kreda)
• Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna

Ceratopsy – ciekawostki

• Nazwa infrarzędu pochodzi od greckich słów keras – „róg” i opsis – „twarz”. Można ją zatem tłumaczyć jako „rogate oblicze”.
• Kość rostralna (ta, która u ceratopsów tworzyła swoistego rodzaju dziób) była unikalnym tworem w królestwie zwierząt.
• W przeciwieństwie do większości pozostałych grup dinozaurów, najczęściej odkrywaną częścią ciała ceratopsów jest czaszka. Niektóre gatunki znane są tylko z czaszek.
• Choć ceratopsy uważane są za zwierzęta roślinożerne, istnieje grupa paleontologów takich jak Darren Naish i Mark Witton twierdzących, że przynajmniej niektórzy przedstawiciele tej grupy dinozaurów mogli wykazywać cykliczną wszystkożerność.
• Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej na temat największych ceratopsów, zachęcamy do zapoznania się z naszym TOP 10.

Polecamy

• Najdłuższe dinozaury – TOP 10
• Najcięższe dinozaury – TOP 10
• Najdłuższe drapieżne dinozaury – TOP 10
• Najcięższe drapieżne dinozaury – TOP 10
• T. rex
• T. rex – mity i fakty
• Triceratops
• Największe ceratopsy