Gronostaj, łasica gronostaj – wspaniały łowca

Gronostaj (Mustela erminea)

Łasica gronostaj

Gronostaj pojawia się w mitologii irlandzkiej jako zwierzę rodzinne, odprawiające pogrzeby swym krewnym. Przez wielu uważany był jednak za szkodnika i złodzieja. Mawiano też, że ślina gronostaja może otruć dorosłego człowieka.

Jak widać, ten niby niepozorny ssak z rodziny łasicowatych ma bardzo ciekawą opinię wśród ludzi. Z pewnością budził w nich coś na kształt podziwu i strachu. Potrafi on bowiem zabić zwierzę dużo większe od siebie. W czym tkwi siła bohatera poniższego artykułu? Być może w genach, które dość mocno łączą go z odważnym i czasem groźnym rosomakiem (Gulo gulo), ale nie tylko.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: drapieżne
• Rodzina: łasicowate
• Podrodzina: łasice
• Rodzaj: łasica
• Gatunek: gronostaj (Mustela)

W obrębie gatunku sklasyfikowano 37 podgatunków gronostaja.

Występowanie

Zamieszkuje tereny okołobiegunowe, dlatego spotkamy go w północnej części Eurazji i Ameryki Północnej. Żyje też w całej Europie, Azji północnej i centralnej oraz na północnym wybrzeżu Afryki. W Nowym Świecie zajmuje ponadto szeroki pas od Archipelagu Arktycznego, leżącego na Oceanie Arktycznym, po północne tereny USA. Gronostaja nie spotkamy za to na Wielkich Równinach ulokowanych na terytorium Kanady i Stanów Zjednoczonych.

Gronostaje zostały również sprowadzone do Nowej Zelandii aby kontrolować króliki i zające, ale stały się obecnie głównym zagrożeniem dla rodzimej populacji ptaków w tym kraju.

Gronostaj występuję również w całej Polsce.

Siedliska

Dobrze odnajduje się w przybrzeżnych lasach, ziemiach pokrytych krzewami, na bagnach oraz otwartych terenach przylegających do lasów i gruntów zakrzewionych.

Choć jest zwierzęciem lądowym, bardzo dobrze wspina się po drzewach i pływa. Na swoje nory wybiera korzenie drzew, puste kłody, szczeliny skalne i nory wykopane przez gryzonie. Gniazdo gronostaja znajduje się zazwyczaj ok. 30 cm pod ziemią.

Charakterystyka

Wygląd

Dla wielu gronostaj jest niemal nie do odróżnienia od łasicy pospolitej (Mustela nivalis). Gronostaj ma jednak nieco dłuższy ogon, przekraczający 1/3 długości ciała. Szyja jest wyraźnie wydłużona, a głowa znajduje się daleko od ramion. Zęby są słabiej rozwinięte, niż u łasicy, ale wydają się silniejsze. Okrągłe oczy, mające czarny kolor, są wyraźnie wypukłe. Bardzo długie wibrysy (wąsy czuciowe na pysku) mają kolor brązowy lub biały. Króciutkie uszy mają zaokrąglone czubki i leżą niemal płasko na głowie. Na pięciopalczastych łapach widoczne są pazury, które nie chowają się. Ich wielkość jest spora w stosunku do długości palców.

Gronostaj wyposażony został w duże gruczoły okołoodbytowe (u samic są mniejsze niż u samców). Wydzielają one substancje zapachowe. Podobne gruczoły znajdują się na brzuchu, po bokach ciała i na policzkach. Kiedy zwierzę przestraszy się lub zostanie zaatakowane, z gruczołów w okolicach odbytu uwalniana jest substancja o silnym piżmowym zapachu, odstraszająca napastnika.

Futro

Zimą sierść gronostaja staje się bardzo gęsta i jedwabiście gładka. Mimo to ściśle przylega do ciała i jest stosunkowo krótka. Latem przerzedza się, skraca, a w dotyku jest szorstka.

W ciepłe miesiące gronostaj pokryty jest futrem w kolorze beżów i brązów na grzbiecie, natomiast na brzuchu i klatce piersiowej rośnie śnieżnobiała sierść. Osobniki z północnych rejonów występowania zimą stają się jednolicie białe. U gatunków mieszkających bardziej na południu kolor futra zimowego i letniego jest do siebie zbliżony. Zawsze jednak końcówka ogona jest czarna.

Futro tego zwierzęcia od wieków cenione jest za piękny, śnieżnobiały kolor oraz strukturę (niebywała miękkość i gęstość). Z tego powodu gronostaje zabija się dla ich skór i futer, z których tworzy się wysokiej jakości części garderoby (np. kołnierze profesorów uniwersyteckich).

Wymiary

Gabaryty gronostaja są zróżnicowane, choć nie tak bardzo jak w przypadku wspomnianej łasicy pospolitej. Pod względem rozmiarów dostrzec można dymorfizm płciowy – samce są 1,5-2 razy cięższe od samic.

Przeciętne samce mierzą 18-32 cm długości (plus ogon osiągający 7,5-12 cm długości), samice natomiast mierzą 17-27 cm (ogon mierzy 6,5-10 cm). Osobniki męskie ważą zazwyczaj ok. 285 g, podczas gdy samice ważą ok. 180 g.

Dieta

W menu gronostaja dominują spore gryzonie oraz zajęczaki. Jako więc typowy drapieżnik, żywi się wyłącznie mięsem. Spotkano się jednak z przypadkami, kiedy gronostaj uzupełniał dietę owocami. Dotyczy to jednak osobników mieszkających w niewoli.

Poza gryzoniami i zajęczakami może polować na ryby, owady, małe płazy i gady. Smakują mu również jaja. Najchętniej poluje jednak na królika europejskiego pomimo faktu, że w tym przypadku ofiara jest większa od myśliwego. Dzięki jednak swej odwadze i zwyczajom żywieniowym gronostaje czasem wprowadzane są na tereny, gdzie króliki stały się szkodnikami niszczącymi plony. Te niepozorne łasicowate spełniają bowiem bardzo ważną rolę w regulowaniu populacji wymienionych zwierząt.

Choć chętnie zjada króliki i inne gryzonie, nie prowadzi wyspecjalizowanej diety. Wręcz przeciwnie – gronostaj to drapieżnik oportunistyczny, polujący na niemal każde zwierzę, które może pokonać i zjeść.

Taktyka łowiecka

W czasie łowów porusza się szybko, sprawdzając każdą dostępną norę i szczelinę. Samce są jednak często zbyt duże aby wchodzić do wąskich tuneli i tam chwytać zdobycz. W takich sytuacjach lepiej sprawdzają się mniejsze samice.

Gronostaje regularnie wspinają się na drzewa, by stamtąd kraść ptasie jaja. Zawzięcie poszukują pełnych gniazd, głównie tych stworzonych przez duże ptaki.

Mawia się, że gronostaje unieruchamiają ofiarę za pomocą hipnotyzującego tańca zwanego czasem łasiczym tańcem wojennym. Nie wiadomo jednak do końca, czy takie zachowanie ma związek z usposobieniem zwierzęcia czy z chorobami pasożytniczymi.

Wiadomo z pewnością, że gronostaje walczą z dużą zdobyczą. Jeśli drapieżnik wygrywa, wspina się na grzbiet ofiary i gryzie ją w kark, aby uszkodzić kręgosłup. Małe zwierzęta umierają niemal natychmiast, na skutek przerwania rdzenia kręgowego. Duże ofiary, jak np. króliki, umierają wolniej z powodu wstrząsu (kły gronostaja są zbyt krótkie, by dosięgnąć kręgosłupa lub dużych naczyń krwionośnych królika).

Nadzabijanie

Gronostaje czasem przejawiają zachowanie zwane surplus killing, po polsku określane mianem nadzabijania. Chodzi w nim o to, że drapieżnik zabija nie tylko wtedy gdy jest głodny, ale też wtedy, gdy po prostu ma ku temu okazję. Oznacza to, że czasami gronostaje zabijają więcej zwierząt, niż muszą. Czyżby miały z ludźmi więcej wspólnego niż nam się wydaje…?

Tryb życia

Gronostaj należy do zwierząt terytorialnych. Areał jednego samca nakłada się na terytoria kilka samic. Wielkość areałów uzależniona jest od pory roku, ilości pożywienia i potencjalnych partnerów. W sezonie godowym terytoria samic nie zmieniają się, za to granice areałów należących do samców mogą się rozmywać.

Obie płcie zaznaczają granice swych domostw moczem, kałem oraz substancjami zapachowymi z gruczołów okołoodbytowych. Zapach ten pozostawiają ocierając się o obiekty, np. drzewa.

Gronostaj nie kopie nor, ale korzysta z już utworzonych. Często zamieszkuje tunele gryzonia, którego wcześniej zabił. Może przebywać w gnijącym pniu, pustostanie, pod korzeniami drzew, w roślinnych kępach, szczelinach skalnych, a nawet w sroczych gniazdach.

Każdy osobnik posiada kilka nor rozproszonych po terytorium.

Samce i samice są samotnikami, ale mieszkają blisko siebie.

Rozmnażanie

Na północnych terenach występowania sezon rozrodczy ma miejsce między kwietniem i lipcem. W tym czasie samce i samice kopulują z wieloma partnerami, co oznacza, że nie zaliczają się one do monogamistów. Nie jest żadnym fenomenem, że w jednym miocie pojawiają się młode pochodzące od kilku ojców.

Ciąża trwa ok. 280 dni (choć niektóre źródła podają, że trwa ona ok. 40 dni), po której rodzi się 4-9 młodych (średnio 6, maksymalnie 18). Rodzą się ślepe, głuche, bezzębne i pokryte delikatnym białym lub różowawym puchem. Ojcowie nie odgrywają żadnej roli w wychowywaniu potomstwa i opiece nad nim.

Przez pierwsze 3-4 tygodnie młode żywią się mlekiem matki, potem zaczynają spożywać pokarm stały (zęby wyrzynają się po ok. 3 tygodniach, co umożliwia jedzenie mięsa). Samica przestaje produkować mleko po ok. 12 tygodniach od urodzenia młodych. Oczy otwierają się po 5-6 tygodniach.

Samce osiągają dojrzałość płciową po 10-11miesiącach, samice natomiast już po 2-3 tygodniach gdy są jeszcze niewidome, głuche i łyse, choć podaje się też, że zdolne do rozrodu stają się dopiero po 60-70 dniach. Inne dane mówią, że samice gronostajów dojrzewają jeszcze później – po ok. 90 dniach.

Szczegółowe dane/wymiary

Gronostaj europejski (Mustela erminea)

• Długość ciała bez ogona: samce śr. 18-32 cm, samice śr. 17-27 cm
• Długość ogona: samce 7,5-12 cm, samice 6,5-10 cm
• Waga: samce śr. 285 g, samice śr. 180 g
• Długość życia: maksymalnie 7 lat (śr. 1-2 lata) na wolności, ok. 12 lat w niewoli

Gronostaj (Mustela erminea) – ciekawostki

• W klimacie chłodnym gronostaje rosną mniejsze od tych żyjących w cieplejszym środowisku, co stoi w sprzeczności z tzw. regułą Bergmanna. Głosi ona bowiem, że stałocieplne zwierzęta z tego samego gatunku, populacji czy kladu są większe w siedliskach chłodnych. Im zaś bliżej równika, tym są mniejsze.
• Gronostaj jest blisko spokrewniony z łasicami i fretkami (tchórzami). Jego bliskimi kuzynami są również wydry, rosomak i borsuk.
• Zauważono, że dominujące starsze samce mają 50 razy większe terytoria, niż młodsze i słabiej uprzywilejowane osobniki tej samej płci.
• Gronostaje to zwierzęta zazwyczaj ciche, ale mogą też wytwarzać szeroką gamę dźwięków podobnych do tych emitowanych przez łasice.
• Uległe osobniki pokazują swoją pozycję poprzez unikanie osobników o wyższym statusie, albo poprzez piszczenie lub skomlenie.
• Na 1 cm² futra gronostaja rośnie ok. 20 000 włosów.
• Chyba nie musimy pisać… o futrach z gronostaja, prawda?

Polecamy

• Łasice
• Lemingi
• Świstaki