Kobra indyjska, okularnik indyjski (Naja naja)
Za jej jad ludzie są w stanie zapłacić sporo pieniędzy, a odurzanie się nim powoduje stany podobne do tych po narkotykach z grupy opioidów (kodeina, morfina, heroina). Choć dla swych ofiar jest bezwzględna (podobnie jak jej jad), wykazuje macierzyńskie odruchy w stosunku do potomstwa. Czy kobra indyjska to zatem maszyna do zabijania, wyposażona w demoniczny, okazały kaptur? A może jest w niej coś więcej, niż zło i agresja? W końcu to przecież powszechnie „zaklinany” wąż w Indiach.
Systematyka
- Gromada: gady
- Rząd: łuskonośne
- Podrząd: węże
- Rodzina: zdradnicowate
- Rodzaj: Naja
- Gatunek: kobra indyjska, okularnik indyjski
- Nazwy angielskie: Indian cobra, Asian cobra, Spectacled cobra, Binocellate cobra
Występowanie
Najliczniejsza populacja tej kobry przebywa na subkontynencie indyjskim. Można ją jednak spotkać w niektórych rejonach Pakistanu, na Sri Lance, w Bangladeszu i południowym Nepalu. Niewykluczone, że występuje również na wschodzie Afganistanu, a co najmniej jeden raport wspomina o jej obecności w Bhutanie.
Zamieszkuje rozmaite siedliska, ale z pewnością unika dużych wysokości, przekraczających 2000 m n.p.m. oraz obszarów całkowicie pozbawionych wody. Preferuje za to gęste lasy, otwarte równiny, pola uprawne (głównie uprawy ryżu i pszenicy), tereny skaliste, mokradła, a nawet gęsto zaludnione obszary miejskie (przedmieścia). Schronienie odnajduje w norach, dziuplach, kopcach termitów i pod stosami kamieni.
Charakterystyka
Wygląd
Zaliczana jest do węży średniej wielkości. Łatwo ją rozpoznać po bardzo szerokim kapturze, który eksponuje w sytuacji zagrożenia. Głowa ma owalny kształt, ale nie wyodrębnia się zbyt wyraźnie od szyi. Krótki pysk wyposażony został w zaokrąglone nozdrza i ciemne oczy o okrągłej źrenicy. Większość znanych dorosłych osobników mierzy 1-1,5 m długości, ale niektóre kobry, szczególnie ze Sri Lanki, mogą osiągać 2,1-2,2 m.
„Okulary”
W obrębie gatunku spotyka się mnóstwo wzorów i kolorów. Część brzuszna może mieć odcień szarości, żółci, płowości, brązu, czerwieni lub czerni. Na kapturze widnieje często wzór przypominający okulary (stąd nazwa gatunkowa).
Łuski grzbietowe dorosłych osobników najczęściej mają odcień soli i pieprzu. Czasem na gardle widoczne są ciemne pasy. Zauważono jednak, że ubarwienie kobry indyjskiej zależne jest od miejsca występowania. Na południu Pakistanu osobniki niedojrzałe są szare, a ich kaptury mogą, ale nie muszą posiadać charakterystyczny wzór. Dorosłe węże są zazwyczaj jednolicie czarne po stronie grzbietowej (tzw. osobniki melanistyczne), część brzuszna natomiast często jest jasna.
U większości kobr indyjskich zauważyć można za to plamki po bokach szyi.
Jad
Toksyna produkowana przez kobrę indyjską to połączenie neurotoksyny z kardiotoksyną. Paraliżuje zatem mięśnie (również sercowy), co w skrajnych przypadkach prowadzi do niewydolności oddechowej lub zatrzymania akcji serca. Pierwsze objawy pojawiają się od 15 minut do 2 godzin po ukąszeniu. Jeśli zostaliśmy ukąszeni, bardzo ważne jest, aby po tym incydencie mieć dostęp do serum i opieki medycznej.
Dawka śmiertelna jadu SC LD50 kobry indyjskiej dla myszy wynosi 0,45-0,80 mg/kg. W jednorazowej dawce produkowanej przez węża znajduje się 169-250 mg toksyny. Kobra indyjska znajduje się zatem poza pierwszą dwudziestką najbardziej jadowitych węży.
Choć gatunek ten jest odpowiedzialny za wiele ukąszeń, procent śmiertelnych ukąszeń jest na średnim poziomie. Przypadki śmiertelne stanowią, w zależności od badań, 15-20%, ale inne statystyki pokazują, że spośród 1224 ukąszeń tylko 6,5% z nich skończyło się śmiercią. Najskuteczniejszym sposobem leczenia jest podanie surowicy (antytoksyny).
Jad jako narkotyk
W Indiach toksyna produkowana przez młode kobry jest wykorzystywana jako substancja odurzająca. Często uskuteczniają to zaklinacze węży, dla których ukąszenie ze strony „podopiecznych” bywa formą nagrody za pokaz. Współcześnie odurzanie się jadem kobry jest uznawane za coraz mniej popularne, nie przeszkadza to jednak niektórym w dalszym stosowaniu tej niezwykłej „używki”. Objawami odurzenia jadem kobry indyjskiej jest utrata świadomości/przytomności, euforia i poczucie uspokojenia.
Dieta
Żywi się głównie gryzoniami, jaszczurkami i żabami. Kąsa szybko, a następnie czeka, aż system nerwowy ofiary zacznie szwankować. Kiedy zdobycz zostaje sparaliżowana, kobra połyka ją w całości.
Ponieważ jej głównym źródłem pożywienia są gryzonie, może w trakcie ich poszukiwania odwiedzać domy i chaty.
Samoobrona
W przypadku zagrożenia kobra indyjska przyjmuje charakterystyczną postawę: podnosi przednią część ciała, a następnie rozkłada elastyczne, pokryte skórą żebra szyjne prezentując w ten sposób szeroki kaptur. Często z tyłu kaptura widoczny jest wzór przypominający oczy. Prawdopodobnie ma on za zadanie zdekoncentrowanie lub zastraszenie intruza.
Rozmnażanie
Sezon lęgowy trwa od kwietnia do lipca. Kobra indyjska to zwierzę jajorodne, które składa jednorazowo 10-30 jaj. Samica robi to w dziupli lub w ziemnej norze. Następnie chroni lęg przez cały okres inkubacji (ok. 50 dni), robiąc sobie przerwy jedynie na polowania. Młode, natychmiast po wykluciu, są w stanie przyjmować postawę obronną, rozwijać kołnierz i kąsać. Po wyjściu z jaja mierzą 20-30 cm długości, są zupełnie niezależne od rodzica i posiadają w pełni funkcjonalne gruczoły jadowe. Kobra indyjska dojrzałość płciową osiąga w wieku 2–4 lat.
Szczegółowe dane
Kobra indyjska, okularnik indyjski (Naja naja)
- Długość ciała: średnio 1-1,5 m, maksymalnie (rzadko) 2,1-2,2 m
- Długość życia: do ok. 24 lat w niewoli
Kobra indyjska – ciekawostki
- Słowo naja to zlatynizowane z sanskrytu słowo nāgá, oznaczające „kobra”.
- Kobra indyjska jest zaliczana do „Wielkiej Czwórki” gatunków węży powodujących najwięcej ukąszeń wśród ludzi zamieszkujących Indie. Poza kobrą indyjską, do „Wielkiej Czwórki” zaliczają się: niemrawiec indyjski (Bungarus caeruleus), daboja łańcuszkowa (Daboia russelii) i efa piaskowa (Echis carinatus).
- Ostryż cytwarowy (Curcuma zedoaria), indyjska przyprawa, uważana jest przez tubylców za skuteczny lek przeciwko skutkom ukąszenia kobry.
- Zaklinacze węży sprzedają jad kobr za wysoką cenę.
- Wielu zaklinaczy węży organizuje walki między mangustami a tymi jadowitymi wężami. Ze względu jednak na krwawy przebieg „zawodów” (w walce takiej z reguły ginie wąż), dzisiaj są one nielegalne.
Polecamy
