Surykatka (Suricata suricatta)
Ten afrykański drapieżny ssak tworzy mocne więzi społeczne, a każdy członek grupy ma do spełnienia ważną rolę. Ich największą siłą jest bowiem poczucie wspólnoty, co w filmie „Król Lew” zostało pokazane, choć nie wprost.
Klasyfikacja
- Gromada: ssaki
- Rząd: drapieżne
- Rodzina: mangustowate
- Rodzaj: Suricata
- Gatunek: surykatka
Występowanie
Gatunek żyjący wyłącznie na kontynencie afrykańskim, a dokładniej: na pustyni Kalahari w Botswanie, pustyni Namib w Namibii, w południowo-zachodniej Angoli oraz w RPA. Odwiedzając południowe równiny Afryki łatwo je zauważyć – obserwują teren stojąc na dwóch nogach. Preferują mało przyjazne dla człowieka otwarte obszary półsuche i pustynne.
Charakterystyka
Smukłe, wydłużone ciało i kończyny to znak rozpoznawczy każdej surykatki. Choć surykatka nie jest duża, dobrze radzi sobie na nieprzyjaznych terenach.
Wielkość
Osiąga 25 – 35 cm wysokości i 720 – 731 g masy, sam ogon mierzy natomiast od 17 do 25 cm i pełni rolę „trzeciej nogi”, aby odciążyć kończyny tylne podczas długotrwałej warty.
Wygląd
Ogon jest długi i stosunkowo cienki, dodatkowo zwęża się ku końcowi, a im bliżej czubka, tym ciemniejszej barwy nabiera.
Pyszczek jest spiczasty, zakończony brązowym, okrągłym nosem. Wokół oczu sierść ma ciemny kolor, aby zapobiec uszkodzeniom wzroku wywołanym intensywnym promieniowaniem słonecznym. Małżowiny uszne przypominają nieco ludzkie – maja kształt półksiężyca z tym, że surykatka umie je zamykać zapobiegając wsypaniu się piasku lub suchej ziemi podczas kopania. Podobnie do kotów widzi obuocznie, a jej wzrok jest mocno wyostrzony.
Przednie kończyny i palce (4 na każdej kończynie), wyposażone w ostre pazury spełniają rolę łopatek, nie chowają się, są silne, długie (ok. 2 cm) i zakrzywione umożliwiając kopanie nor i wykopywanie pokarmu. Pazury na kończynach tylnych są używane podczas wspinaczki po drzewach.
Sierść nabiera zazwyczaj płowego koloru z domieszką brązu, srebra, szarości, a nawet czerwieni. Na grzbiecie widnieje kilka krótkich poprzecznie ułożonych pręg rozciągających się od podstawy ogona do ramion. Dla każdego osobnika „zarezerwowany” jest unikalny wzór pasków.
Brzuch porasta ciemniejsza i krótsza sierść ukazująca ciemną skórę, co pełni ważną rolę kolektora słonecznego, przyciągającego promienie słoneczne i zamieniającego je w ciepło potrzebne do rozgrzania tuż po przebudzeniu. Z tego też powodu surykatki wychodzą o brzasku z nor i stoją na tylnych nogach – wszystko po to, aby uregulować temperaturę ciała po zimnej nocy.
Dieta i sposób polowania
Surykatki to zwierzęta w głównej mierze owadożerne, ale wzbogacające swą dietę jaszczurkami, wężami (należą przecież do rodziny mangustowatych), skorpionami, roślinami, pająkami, jajami, małymi ssakami, stonogami, rzadziej małymi ptakami.
Surykatki są odporne na kilka rodzajów toksyn, w tym na neurotoksynę zawartą w jadzie skorpiona żyjącego na pustyni Kalahari, który mógłby zabić dziecko.
Ponieważ nie magazynują podskórnej tkanki tłuszczowej, muszą codziennie wyruszać na żer, aby utrzymać się w dobrym zdrowiu.
Sposoby polowania
Podczas polowania jeden z członków klanu (gangu) stoi na czatach, aby trzymać rękę na pulsie i uprzedzić resztę grupy o obecności drapieżnika. Jeśli w norach rodzinnych przebywają młode, do opieki nad nim wyznaczany jest drugi wartownik, który chroni je przed niebezpieczeństwem ze strony napastników z lądu i powietrza.
Podczas żerowania wartownik emituje przeciągły pisk, aby upewnić resztę grupy o bezpieczeństwie. Jeżeli w polu widzenia pojawi się groźny drapieżnik stróż głośno szczeka lub gwiżdże. Osobniki polujące porozumiewają się ze sobą mruczeniem.
Zachowanie
Specjalnością surykatek jest kopanie nor prowadzących do gniazda, mieszkają bowiem w skomplikowanej sieci tuneli z wieloma wejściami rozproszonymi na całym terytorium dochodzącym do 3 km2. Podziemia opuszczają w ciągu dnia, wracają do nich na sen.
Należą do bardzo towarzyskich, a przede wszystkim, rodzinnych zwierząt – żyją w koloniach złożonych z 20 – 30 członków rodziny (rodzeństwo i rodzice), choć nie jest rzadkością grupa licząca nawet 50 członków. Spędzają ze sobą 24 godziny na dobę, iskając się, tuląc i głaszcząc, aby umocnić więzy. Podczas kontaktu fizycznego wymieniają się swoimi zapachami, co potwierdza przynależność do danej rodziny. Osobniki podporządkowane okazują uległość liżąc parę alfa po pyskach.
Surykatki wykazują altruistyczne zachowania względem członków klanu: jeden lub więcej osobników pełni rolę wartownika, podczas gdy reszta grupy żeruje. Kiedy stróże ostrzegają przed nadciągającym niebezpieczeństwem, pozostali rozpraszają się dezorientując przeciwnika i wskakują do nor, którymi ich terytorium jest wręcz usiane.
Opieka nad młodymi spada na całą rodzinę: samice bezdzietne często karmią swym własnym mlekiem potomstwo pary alfa.
Ochrona potomstwa i nauka
Surykatki chronią również młode przez zagrożeniami często narażając własne życie. Jeśli zagrożenie jest duże, opiekunka chowa się w norze, w której przebywają młode i przygotowuje się do obrony podopiecznych. Jeżeli ucieczka z młodymi pod ziemię nie jest możliwa, opiekunka kładzie się na młodych, aby przyjąć wszystkie ciosy drapieżnika.
Surykatki uczą się przez obserwację i naśladowanie osobników dorosłych, a dorośli są bardzo zaangażowani w nauczaniu młodych, np. dokładnie uczą potomstwo, jak zjeść jadowitego skorpiona – pokazują, jak usunąć kolec jadowy i „dobrać się” do wnętrza tego pajęczaka. Mimo zachowań społecznych i altruistycznych surykatki często zabijają młode innych członków swojej grupy, jak również młode z innych rodzin. Nieraz zaobserwowano podporządkowaną samicę zabijającą potomstwo pary alfa, aby poprawić pozycję swoją i swojego miotu.
Rozmnażanie
Samice mogą wydawać na świat 4 mioty rocznie, rozmnażają się o każdej porze roku, ale większość porodów odbywa się w ciepłe miesiące. Ciąża trwa ok. 11 tygodni (ok. 70 dni).
Młode
Młode surykatki rodzą się w norze i są pozbawione sierści. Po ok. 15 dniach uszy się otwierają, natomiast oczy potrzebują na „przebudzenie” 10 – 14 dni. Laktacja trwa 49 – 63 dni, ale pod ziemią pozostaną przez ok. 21 dni, po tym czasie przebywać będą przez ok. tydzień w pobliżu nory, pod opieką rodziny. Moment wyjścia młodych jest swoistego rodzaju świętem, w którym udział bierze cały klan przyglądający się całej sytuacji. W żerowaniu zaczną brać udział po ok. 1 miesiącu. Dojrzałość płciową osiągają w 1 roku życia.
Gody
Rywalizacja o partnerkę nie występuje, zaloty również – samiec podchodzi do samicy czekając, aż wstanie i dochodzi do pokrycia. Podczas aktu płciowego samiec najczęściej przybiera pozycję siedzącą. Zazwyczaj prawo do kopulacji ma tylko para alfa, a jeżeli inna samica z rodziny zajdzie w ciążę, samica alfa również nie zawaha się zabić młodych swej siostry lub córki, aby dać sobie i swoim dzieciom większą szansę na przetrwanie. Para dominująca może wyrzucić z grupy samicę podporządkowaną, która chciała pozbyć się potomstwa samicy alfa. Nowe grupy surykatek często składają się właśnie z takich odrzutków i samców wędrujących w poszukiwaniu partnerki.
Szczegółowe dane i wymiary
Surykatka (Suricata suricatta)
- Wysokość: 25 – 35 cm
- Długość ogona: 17 – 25 cm
- Masa: 0,7 – 1 kg
- Długość życia: 6 – 7 lat na wolności, 12 – 14 lat w niewoli
Surykatka, surykatki – ciekawostki
- Według plemion zamieszkujących Zambię i Zimbabwe surykatka to anioł słońca, ponieważ chroni wsie przed diabłem księżyca (wilkołakiem), atakującym bezpańskie bydło i samotnych współplemieńców.
- Próba oswojenia dorosłej surykatki może być niewykonalna, bowiem zwierzę przejawia agresję, zwłaszcza wobec obcych, których śmiało kąsa. Ponadto oznacza moczem swoje „terytorium” – pomieszczenia i… właścicieli.
- Oswojone surykatki w Afryce są dobrymi myśliwymi, którzy łapią uciążliwe dla tubylców gryzonie.
- Dzielą swoje nory z różnymi gatunkami: mangustą lisią (Cynictis penicillata), susłami i wiewiórką ziemną (Xerus erythropus), czyli ze zwierzętami, z którymi nie konkurują o pożywienie, ani terytorium.
- Wokalizacje alarmowe są inne w przypadku ataku z powietrza, a inne w sytuacji ataku z ziemi.
- Wartownicy opiekujący się potomstwem nie jedzą przez cały dzień.
- Na żerowanie surykatki poświęcają ok. 8 godzin dziennie.
- W przypadku walki lub obrony terytorium wykonują grupowy „taniec wojenny” – unoszą ogony i kopią piasek przednimi łapami.
- Dzięki specjalnym membranom pod powiekami, które podczas mrugania działają jak wycieraczki, surykatki nie muszą martwić się o uszkodzenie wzroku podczas kopania w piasku lub innym podłożu.
- Surykatki operują ok. 30 dźwiękami komunikacyjnymi.
- Rzadko oddalają się od najbliższej jamy na odległość większą niż 60 m – muszą przecież zdążyć schronić się przed nadciągającym drapieżnikiem.
- Surykatki śpią przytulone do siebie, aby ogrzać się w zimne noce.
- Surykatka ma na tyle dobry wzrok, że potrafi wypatrzyć na niebie orła sawannowego (Aquila rapax) z odległości 1 km.
Surykatki w kadrze filmowym
Poniżej krótki film przedstawiający surykatki w naszym rodzimym klimacie 🙂
Polecamy
