Widłoróg – najszybsze zwierzę Ameryki

Widłoróg amerykański (Antilocapra americana)

Szybki jak gepard i zwinny jak antylopa – widłoróg jest połączeniem najlepszych cech tych dwóch ssaków. Jakimi jeszcze umiejętnościami dysponuje antylopa widłoroga, żyjąca  na rozległych pastwiskach Ameryki Północnej?

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: parzystokopytne
• Rodzina: widłorogie
• Rodzaj: Antilocapra
• Gatunek: widłoróg
• Podgatunki
  • A. americana
  • A. oregona
  • A. mexicana
  • A. peninsularis
  • A. sonoriensis

W plejstocenie żyło aż 12 gatunków z rodzaju Antilocapra, wszystkie należały do kontynentu północnoamerykańskiego. Kiedy na tamtych terenach pojawili się ludzie, ostało się tylko 5 gatunków, dzisiaj jedynie opisywany widłoróg pozostał na pierwotnych terenach występowania.

Występowanie i preferowane siedliska

Zwierzę odkryte dzięki ekspedycji Lewisa i Clarka na początku XIX wieku. Naukowcy odnaleźli widłoroga na terenach dzisiejszej Dakoty Południowej. Dzisiaj wiemy, że przebywa także w kanadyjskich prowincjach Alberta i Saskatchewan, w południowo-wschodniej Minnesocie, centralnym Teksasie, aż do południowej Karoliny, północnych obszarów Kalifornii Dolnej Południowej, Sonory i San Lui Potosi (Meksyk).

Podgatunek A. sonoriensis przebywa w Arizonie i Meksyku, A. mexicana, A. oregona zamieszkują odpowiednio tereny Meksyku i Oregonu, natomiast A. peninsularis z Kalifornii Dolnej Południowej jest zagrożony wyginięciem w stopniu krytycznym.

Lubi otwarty, rozległy teren na wysokości od 900 do 1800 m.n.p.m, wybiera łąki i zarośla oraz tereny pustynne. Populacje południowe wolą suche łąki i prerie, reszta podgatunków przebywa pośród gęstych zarośli. Ponieważ podstawą diety są zioła, zwłaszcza szałwia, wybiera tereny nimi porastające. Zbiornika z czystą wodą potrzebuje wtedy, gdy w zjadanych roślinach jest jej zbyt mało, aby zaspokoić potrzeby organizmu. Zajmuje regiony zaśnieżone, nie przeszkadza mu to jednak na efektywne żerowanie – potrafi wykopać pokarm spod śniegu z pomocą kopyt.

Okazuje się również, że ma tendencje do migrowania na odległości nawet 260 km, rozpoczynając swoją podróż od gór Pioneer, aż do rezerwatu przyrody Craters of the Moon National Monument and Preserve.

Wygląd i ogólna charakterystyka

Na piersi, brzuchu, zadzie, gardle i po bokach ciała sierść jest biała. Dorosły samiec osiąga długość od 1,3 do 1,5 m, wysokość w kłębie 81 – 104 cm, a masa waha się między 40, a 65 kg. Samica jest tej samej wysokości, waży jednak mniej – 34 – 48 kg. Kopyto tworzy III i IV palec, raciczka (szczątkowy palec) nie występuje.

Poroże jest wąskie, spłaszczone bocznie i stosunkowo krótkie. Podobnie jak u jeleniowatych konstrukcję tę tworzy tkanka kostna pokryta keratynowym „płaszczykiem” (element wspólny z żyrafowatymi). Co roku poroże zostaje zrzucone. W przeciwieństwie do krętorogich nasza „amerykańska antylopa” dysponuje rozgałęzionym i haczykowatym porożem przypominającym nieco widelec (stąd nazwa gatunkowa). U samców mierzy 12,5 – 43 cm długości (śr. ok. 25 cm), samice z reguły posiadają bardzo małe „różki”, mierzące 2,5 – 15 cm, są słabo widoczne i proste. Po bokach żuchwy panowie mają czarny wzór z sierści, skutecznie odróżniający od pań.

Wydziela intensywny piżmowy zapach. Po bokach głowy samca występuje specjalny gruczoł zapachowy, dzięki któremu może oznaczać swoje terytorium. Ma także bardzo duże oczy i pole widzenia obejmujące kąt 320^o.

Gepardzia szybkość

Wykonuje imponujące skręty i uniki podczas ucieczki przez drapieżnikiem, a przede wszystkim, jest świetnym biegaczem. Trudno jednak zmierzyć rozwijaną prędkość, szacuje się, że może osiągnąć 56 – 67 km/h na długich, a nawet 88 – 89 km/h na nieco krótszych dystansach, w związku z tym często jest klasyfikowany jako 2. najszybsze zwierzę lądowe, zaraz po gepardzie (Acinonyx jubatus). Widłoróg przewyższa kotowatego pod jednym względem – potrafi przebiec z dużą prędkością o wiele dłuższy odcinek. Na podstawie badań w Uniwersytecie Idaho sugeruje się, że zwierzę byłoby w stanie umknąć wielu wymarłym drapieżnikom, np. gepardowi amerykańskiemu (Miracinonyx).

Przystosowanie do zawrotnej prędkości

W stosunku do wielkości ciała ma dużą tchawicę, serce i płuca, pozwalające na wdychanie dużych ilości powietrza w czasie biegu, ponadto, dysponuje dwupalczastymi, spiczastymi kopytami skutecznie amortyzującymi wstrząsy podczas ucieczki. Ciekawa jest także budowa kości – są niezwykle lekkie, włosy są natomiast puste w środku. Wszystko to oznacza, że został wręcz stworzony do szybkiego poruszania się, ale nie do skakania.

Dieta

Paliwem dla naszego maratończyka są rośliny, przeważnie krzewy, trawy, kaktusy. Z reguły przebywa ok. 5 – 6,5 km od zbiornika wody. W lecie żywi się głównie roślinami zawierającymi duże ilości wody, w menu południowych populacji ważną pozycję zajmują wtedy kaktusy. Jako typowy roślinożerca, posiada specjalne komory żołądkowe, w których dochodzi do fermentacji i rozkładu celulozy. W porze suchej wybiera tereny w pobliżu świeżej wody, pijąc dziennie ok. 3 l.

Konkuruje z bydłem domowym i owcami na większości terytoriów. W niektórych regionach widłorogi zostały wręcz pozbawione żerowisk, ponieważ owce wyeliminowały wszystkie rośliny, jakimi się żywi. W innych okolicznościach między owcami i „antylopami” panuje równowaga.

Szacuje się, że jedna krowa może zjeść tyle, co 38 widłorogów, zatem może dochodzić do dużych deficytów na pastwiskach. W związku z tym tworzy się specjalne ogrodzenia oddzielające bydło domowe od dzikich rogaczy, aby, ani jedna, ani druga strona nie doświadczyła głodu lub odwodnienia. Widłorogi są ponadto bardzo pożytecznymi roślinożercami, zjadają – trujące dla bydła chwasty, zapobiegając chorobom i śmierci. Chętnie żywi się także gatunkami inwazyjnymi niszczącymi ekosystemy.

Tryb życia

Zimą formuje duża stada, które wraz z nadejściem wiosny rozpraszają się. Latem znów zaczynają tworzyć się grupy, ale o wiele mniejsze, złożone maksymalnie z 12 osobników. Młode samce żyją w stadach kawalerskich, a starsze bronią swych terytoriów przed rywalami między marcem i październikiem.

Zwierzęta migrują kilkaset kilometrów, pokonując głębokie zaspy. Naturalne bariery, takie jak rzeki i góry ograniczają długość wędrówek, sztuczne przeszkody (ogrodzenia, kolej, drogi) mają bardzo duże znaczenie dla jakości pastwisk i zmiany szlaków podczas migracji – zwierzęta zmuszone są nadkładać drogi, aby znaleźć odpowiednie miejsce do żerowania.

Rozmnażanie

Tworzy koedukacyjne stada zimą, wczesną wiosną rozpadają się, młode samce wracają do grup kawalerskich, samice żyją w oddzielnych grupach, a dojrzałe i starsze samce wybierają samotność. W żeńskich stadach panuje hierarchia – dominujące samice są agresywne i wypierają inne samice z żerowisk. Zwierzęta zmieniają jednak zachowania godowe w zależności od warunków środowiskowych. W regionach, gdzie opady deszczu są wysokie, dorosłe samce bywają bardzo terytorialne, oznaczając granice areału zapachem i wydając specyficzne dźwięki.

U samic również nie ma stałego repertuaru zachowań – w ramach „próbowania” odwiedza kilku samców pozostając z każdym przez krótki czas, im bliżej rui, tym częściej przebywa na terytoriach samców. Bywa na tyle wyrachowana, że podpuszcza potencjalnych partnerów, aby walczyli między sobą o jej względy, po walce wybiera oczywiście zwycięzcę. Zanim jednak samce zaczną bójkę, próbują straszyć rywali. Jeśli to się nie uda, ranią się wzajemnie rogami. Samice pozostają z partnerem do końca rui.

Kiedy samiec próbuje zdobyć serce samicy, zbliża się do niej emitując ciche odgłosy i kołysząc głową pokazując ciemne policzki. Samica, pozostając w bezruchu, wącha jego gruczoły zapachowe umiejscowione w żuchwie, między kopytami i na zadzie – dla partnera jest to znak akceptacji, może zatem rozpocząć kopulację.

Ciąża trwa 7 – 8 miesięcy – dłużej niż u innych północnoamerykańskich zwierząt kopytnych. Porody mają miejsce w maju, a na świat przychodzą płowe młode. Najczęściej rodzą się bliźnięta o masie 2 – 4 kg. Przez pierwsze 21 – 26 dni przebywają pośród roślinności, aby żaden drapieżnik ich nie wytropił. W tym czasie nawiązują silną więź z matką – łaszą się do siebie przez 20 – 25 minut dziennie. Matka 3 razy dziennie chodzi z nimi na żerowiska i prowadzi do zbiorników wodnych, utrzymując drapieżników na dystans. Młode samce są odstawiane od pokarmu mlecznego 2 – 3 tygodnie wcześniej od samic. Dojrzałość płciową osiągają między 15 – 16 miesiącem życia, ale samce zaczynają się rozmnażać dopiero w ok. 3 roku życia.

Szczegółowe dane i wymiary

Widłoróg (Antilocapra americana)

• Długość ciała: 1,3 – 1,5 m
• Wysokość w kłębie: 81 – 104 cm
• Masa:
  • samce: 40 – 65 kg
  • samice: 34 – 48 kg
• Długość poroża:
  • samce: 12,5 – 43 cm (śr. 25 cm)
  • samice: 2,5 – 15 cm
• Prędkość:
  • 56 km/h na dystansie do 6 km
  • 67 km/h na dystansie 1.5 km
  • 89 km/h na dystansie 500 m
• Długość życia: do 10 lat (max. 15 lat)

Widłoróg (Antilocapra americana) – ciekawostki

• Dr Scott Bergen z Wildlife Conservation Society powiedział: „badania pokazują, że widłoróg to prawdziwy maratończyk. Na podstawie nowych analiz można potwierdzić, że jest on najliczniejszym ssakiem lądowym migrującym w Idaho – zjawisko to jest co raz rzadsze w USA i na całym świecie”.
• Zaobserwowano, że widłoróg dysponuje co najmniej 13 rodzajami chodu, a dzięki jednemu z nich może wykonywać ponad 7-metrowe kroki.
• W przeciwieństwie do jeleniowatych widłoróg posiada woreczek żółciowy.
• Widłoróg jest najszybszym ssakiem lądowym na półkuli zachodniej.

Polecamy

• Zwierzęta rogate
• Jelenie
• Renifery i karibu
• Łosie
• Koziorożce
• Kozły śnieżne
• Muflony