Kuglarz, akrobata (Terathopius ecaudatus)

Kuglarz, akrobata (Terathopius ecaudatus)

Kuglarzem określa się osobę pokazującą sztuki oparte głównie na szybkości i zręczności. Słowa tego używa się również w stosunku do oszusta, krętacza. Czy opisywany ptak to bardziej sztukmistrz czy może złodziej i kombinator?

Najprawdopodobniej nazwa gatunkowa odnosi się do jego wielkich talentów lotniczych. Kuglarz jest również jednak sprytny, szybki i odważny. Oto dostojny i piękny padlinożerca, ale również aktywny myśliwy – Terathopius ecaudatus, zwany po polsku akrobatą.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: jastrzębie
• Rodzaj: Terathopius
• Gatunek: kuglarz, akrobata

Występowanie

Ten szeroko rozpowszechniony gatunek jastrzębia przebywa w Afryce Subsaharyjskiej. Najczęściej spotykany jest w RPA, na zachód od Kamerunu i w południowo–zachodniej Arabii.

Preferuje otwarte sawanny oraz lasy Afryki Subsaharyjskiej i Półwyspu Arabskiego. W przeciwieństwie jednak do wielu innych gatunków jastrzębiowatych, kuglarz nie przepada za bardzo gęstymi formacjami leśnymi. Najlepiej przystosowany jest za to do polowań na równinach i innych otwartych siedliskach. Na podobnych terenach może bowiem swobodnie latać nawet na wyjątkowo niskich pułapach. Gniazda buduje jednak na wysokich drzewach.

Charakterystyka

Wygląd

Przeciętny dorosły osobnik mierzy 55-70 cm długości, rozpiętość skrzydeł wynosi średnio 186 cm, natomiast ciężar waha się między 2 a 2,6 kg.

Kuglarz to ptak bardzo kolorowy jak na drapieżnika. Dominujący kolor piór to czerń i brąz, ale jest ona przełamywana bielą na spodzie skrzydeł, brązem i beżem na wierzchniej części skrzydeł, a także czerwienią i pomarańczą na skórze „twarzy” i nóg. Ogon w kolorze brązów i rudości jest na tyle krótki, że w czasie lotu nogi wystają poza jego granicę.

W obrębie gatunku spotyka się zjawisko dymorfizmu płciowego – samice, poza wymienionymi brawami, posiadają na lotkach odcienie przypalanego brązu. Osobniki niedojrzałe są prawie całkowicie brązowe z białymi elementami, skóra „twarzy” jest natomiast zielonkawa. Do osiągnięcia pełnej dojrzałości potrzebują 5-8 lat.

Kuglarz to ptak zazwyczaj milczący, najczęściej odzywa się w sezonie godowym.

Dieta

Poluje za dnia. Chętnie spożywa padlinę, może jednak upolować mniejszego od siebie ptaka, np. gołębia. Z padliny najczęściej wybiera zabite przez samochody ptaki, jaszczurki i małe ssaki. Poluje też na drobne kręgowce, głównie węże i ptaki. Może jeść także owady, np. termity, a od czasu czasu dietę wzbogaci rybą.

Gruba skóra na nogach i stopach może być elementem przystosowawczym do łapania węży – kąsający gad nie będzie w stanie jej przebić.

Kuglarz często wyprzedza sępy w dotarciu do pokarmu. Dzięki umiejętności niskiego lotu szybciej dociera do padliny i zjada najlepsze mięso i oczy. Kiedy jednak wokół padliny pojawiają się inne ptaki, kuglarz staje się bardziej uległy – pierwszy przybywa i pierwszy odlatuje w poszukiwaniu nowych źródeł pożywienia.

Kuglarz może także kraść pokarm innym ptakom. Zjawisko to nosi nazwą kleptopasożytnictwa. Polega ono na tym, że kuglarz prześladuje w locie innego ptaka do momentu aż ten nie porzuci swej zdobyczy.

Wyróżnia się specyficznym stylem lotu: w czasie szybowania kołysze skrzydłami tak jakby bez przerwy próbował odzyskać równowagę. W rzeczywistości jednak kuglarz to mistrz lotu szybowcowego. Dzięki temu może pozwalać sobie na różnego rodzaju akrobacje.

Tryb życia i rozmnażanie

Kuglarz może spędzać ok. 80% dnia w powietrzu. Dziennie pokonuje ok. 500 km w poszukiwaniu pożywienia. Lata nisko, dzięki czemu skanuje grunt pod względem obecności pokarmu. Często patroluje terytorium w poszukiwaniu padliny. Potrafi jednak upolować innego ptaka w locie, co wskazuje na jego wielkie umiejętności lotniczo – myśliwskie. Kiedy odpoczywa, siada na gałęzi lub staje na ziemi z rozpostartymi skrzydłami, absorbując w ten sposób ciepło emitowane przez promienie słoneczne.

W sezonie godowym samce kuglarza dają spektakularny popis swych umiejętności. Aby przypodobać się samicy, potencjalny partner wykonuje zawrotne pikowania w kierunku samicy, czasem prezentuje również spirale. W czasie tego pokazu samiec głośno trzepocze skrzydłami – dźwięk ten można usłyszeć z dużej odległości. Tego rodzaju zaloty pomagają budować silną więź między partnerami. Być może m.in. z tego powodu kuglarz tworzy związek z jednym partnerem na całe życie.

Lęgi odbywają się w różnych miesiącach, w zależności od lokalizacji: w Afryce Zachodniej mają one miejsce między wrześniem i majem, na południu kontynentu między grudniem i sierpniem, a w Aferce Wschodniej mogą odbywać się w dowolnym czasie.

Para lęgowa wybiera własne terytorium, którego aktywnie broni przed innymi kuglarzami. Na jego terenie buduje solidne gniazdo, składające się z gałązek i liści. Często lęgowisko ulokowane jest w pobliżu wody. Jego wielkość jest jednak relatywnie mała w stosunku do wielkości ptaków.

Samica składa z reguły 1 jajo, które wysiaduje przez 42-59 dni. W tym czasie samiec zajmuje się dostarczaniem pożywienia do gniazda. Po 93-194 dniach od wyklucia pisklę opierza się i jest gotowe do pierwszego w życiu lotu. Całkowicie niezależne od rodziców stanie się jednak po ok. 4 miesiącach. Dorosłe ubarwienie otrzyma dopiero po 5-8 latach – dopiero wtedy będzie w stanie tworzyć pary i rozmnażać się.

Szczegółowe dane

Kuglarz, akrobata (Terathopius ecaudatus)

• Długość ciała: 55-70 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 1,6-1,8 m
• Waga: 1,8-2,9 kg (typowa 2-2,6 kg)
• Długość życia: 25 lat

Kuglarz, akrobata – ciekawostki

• Swą nazwę gatunkową zawdzięcza umiejętnościom akrobatycznym prezentowanym w trakcie lotu.
• Kuglarz może lecieć z prędkością 80 km/h.
• Kuglarz jest jednym z najbardziej kolorowych ptaków drapieżnych.
• Kolor skóry twarzy i nóg zmienia się w zależności od nastroju: spokojny ptak ma skórę w kolorze bladej czerwieni lub pomarańczy. Kiedy jednak jest podekscytowany, skóra na „twarzy” i nogach nasyca się intensywną czerwienią.
• Wizerunek kuglarza widnieje prawdopodobnie w godle i na fladze Zimbabwe. Niewykluczone jednak, że jest to bielik afrykański (Haliaeetus vocifer).
• Całkowita populacja kuglarza obejmuje 10 000-100 000 osobników dorosłych.
• W ostatnich dziesięcioleciach populacja kuglarza znacznie zmniejszyła się, prawdopodobnie na skutek zatruć.
• Pewien naukowiec był świadkiem sytuacji, w której kuglarz próbował upolować ratela. Ssak zawzięcie bronił się przed ptakiem. Walka zakończyła się jednak śmiercią obu zwierząt.

Polecamy

• Ptaki drapieżne
• Ptaki padlinożerne