Królestwo zwierząt – Ptaki

Ptaki (Aves) – charakterystyka gromady

Latają, chodzą, pływają. Choć ptaki kojarzą nam się tylko z tym pierwszym, jest to jedna z najbardziej zróżnicowanych gromad w świecie przyrody. Wydają się nieskomplikowane, ale umiejętności pozazdrościłby im niejeden nurek, pilot czy podróżnik.

Klasyfikacja

• Królestwo: zwierzęta
• Typ: strunowce
• Podtyp: kręgowce
• Gromada: ptaki
  • Podgromada: Neornithes
    • Nadrząd: ptaki paleognatyczne (Paleognathae) i ptaki neognatyczne (Neognathae)

Pochodzenie

Zapis kopalny wskazuję, że ptaki pojawiły się jurze (ok. 150 mln lat temu), a wyewoluowały z teropodów – dwunożnych mięsożernych dinozaurów. Najwcześniejszym znanym gatunkiem Aves był Archaeopteryx lithographica, choć nie jest uznawany z typowego ptaka. Wielu naukowców uważa, że ptaki to jedyni żywi członkowie kladu dinozaurów.

Pierwszą powstałą w XVII wieku klasyfikację ptaków udoskonalił ok. 100 lat później Karol Linneusz, a którą dzisiaj operuje cały świat. Według szwedzkiego przyrodnika ptaki pochodzą od dinozaurów, a dokładniej od teropodów. Aves definiuje się jako potomków ostatniego wspólnego przodka ptaków nowoczesnych (Neornithes). Ptaki nowoczesne zalicza się do podgromady Neornithes, która natomiast podzielona została na dwa nadrzędy:

• ptaki neognatyczne (Neognathae) – obejmuje większość współczesnych ptaków
• ptaki paleognatyczne (Paleognathae) – obejmuje kusacze i grupę bezgrzebieniowców

Występowanie

Nie istnieje chyba klimat czy szeroko pojęte środowisko, w jakim nie spotkalibyśmy ptaków. Każdy kontynent ma swoje gatunki, świadczą o tym lęgowiska petrela śnieżnego znajdujące się pośrodku Antarktydy, choć – jak nietrudno się domyślić – na najszerszy wachlarz gatunkowy tej gromady natrafimy w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Sugeruje się, że taki stan rzeczy ma związek z faktem, że w ciepłym środowisku chętniej powstają nowe organizmy, chociaż ptaki takie jak pingwiny najlepiej czują się w wodzie i to niebyt ciepłej, z wyjątkiem pingwina równikowego (Spheniscus mendiculus) z wysp Galapagos.

Cechy zewnętrzne

Podczas gdy u ssaków spotykamy włosy, a u gadów łuski, ptaki wykształciły u siebie pióra niezbędne podczas latania, zapewniające ochronę przed chłodem, termoregulację, zdobycie partnera i kamuflaż. Każde pióro wyrasta z tzw. pterylium, a ich rozmieszczenie ma wpływ na klasyfikację danego osobnika. Upierzenie zależne jest natomiast od statusu społecznego, płci, a nawet wieku ptaka.

Wszyscy przedstawiciele gromady zrzucają upierzenie regularnie, zwykle raz w roku i ma ono związek z zakończeniem okresu rozrodczego (upierzenie nierozrodcze/podstawowe) lub wprost przeciwnie, z jego rozpoczęciem (upierzenie rozrodcze/alternatywne).

Kilka gatunków pierzy się częściej lub rzadziej niż rokrocznie, np. duże ptaki drapieżne zmieniają upierzenie zaledwie co kilka lat. Aby jednak pióra należycie pełniły swe funkcje, muszą być czyszczone codziennie i pokrywane woskową wydzieliną produkowaną przez gruczoł kuprowy. Ptak najpierw zmiata dziobem zabrudzenia, by następnie nasmarować pióra ową substancją, która hamuje rozwój bakterii niszczących pióra.