Kozice – północna, pirenejska i tatrzańska

Kozice – północna, pirenejska i tatrzańska

Kozice to średniej wielkości zwierzęta, które są nieodłącznym elementem górskiego krajobrazu w niemal wszystkich europejskich krajach. Niestety działalność człowieka, negatywnie oddziałująca na ich naturalne środowisko może spowodować, że już niedługo taka sytuacja ulegnie zmianie. W Polsce populacja kozic wynosi bowiem tylko około 300 osobników.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki (Mammalia)
• Rząd: parzystokopytne (Artiodactyla)
• Rodzina: krętorogie (Bovidae)
• Rodzaj: Rupicapra

Gatunki

• Kozica, kozica północna (Rupicapra rupicapra) – Alpy, Kaukaz, Taurus, Bałkany, Karpaty Wschodnie oraz Tatry (występuje w Polsce).
• Kozica pirenejska (kozica iberyjska) (Rupicapra pyrenaica) – Pireneje, Apeniny oraz Góry Kantabryjskie.

Podgatunki kozicy północnej

W oficjalnej klasyfikacji znajduje się siedem podgatunków kozicy północnej, wyodrębnionych głównie na podstawie miejsca występowania.

• Kozica alpejska (Rupicapra rupicapra rupicapra) – Alpy
• Kozica anatolijska (Rupicapra rupicapra asiatica) – Góry Pontyjskie i Taurus
• Kozica bałkańska (Rupicapra rupicapra balkanica) – Bałkany
• Kozica karpacka (Rupicapra rupicapra carpatica) – Karpaty (Rumunia)
• Kozica kartuska (Rupicapra rupicapra cartusiana) – Masyw Chartreuse
• Kozica kaukaska (Rupicapra rupicapra caucasica) – Kaukaz
• Kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica) – Tatry (Polska)

Występowanie

Kozice to zwierzęta rodzime dla europejskich pasm górskich. Poszczególne podgatunki można spotkać w górach Francji, Austrii, Niemiec, Włoch, Szwajcarii, Słowenii, Słowacji, Polski, Albanii, Bośni, Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, północnej Grecji, Macedonii, Serbii, Montenegro, Rumunii, Turcji, Azerbejdżanu Gruzji oraz Rosji.

Rodzimym podgatunkiem dla Polski jest kozica tatrzańska (Rupicapra rupicapra tatrica).

Środowisko naturalne

Wszyscy przedstawiciele rodzaju Rupicapra są zwierzętami górskimi. Żyją na dość wysoko położonych obszarach – można je spotkać na wysokości od 500 do nawet 3100 metrów n.p.m. Są doskonale przystosowane do życia na stromym, nierównym i skalistym terenie.

Cechy charakterystyczne

Kozice to zwierzęta średniej wielkości. Ich budowa umożliwia im zamieszkiwanie dość nieprzyjaznych, stromych i nierównych terenów. Zapewniają to kozicom m.in. dłuższe tylne nogi, ułatwiające żerowanie na zboczach, wspinanie oraz oddawanie skoków pomiędzy skałami.

Długie tylne nogi są natomiast utrudnieniem przy schodzeniu z góry, jednak zwierzęta rozwiązują ten problem poprzez podkurczanie zadu.

Racice

Lepsze funkcjonowanie w środowisku naturalnym zapewnia kozicom także budowa racic. Są one bardzo ruchome i mają aż osiem punktów oparcia. W sytuacjach wyjątkowo ekstremalnych za takie oparcie mogą posłużyć zwierzętom także ostre raciczki, znajdujące się ponad właściwymi racicami, które na płaskim terenie nie dotykają gruntu. Dodatkowo na każdej z racic umieszczony jest rogowy kant. Latem ulega on starciu i odsłania tym samym lepką podeszwę.

Rogi czyli haki

Zarówno samce i samice posiadają niewielkie rogi (nazywane hakami), które w przypadku męskich osobników są masywniejsze.

Futro

Futro kozic ma pokaźną grubość, co daje zwierzętom ochronę przed niskimi temperaturami występującymi głównie zimą. Latem ubarwienie kozic jest ciemnobrązowe, a zimą zmienia kolor na szary. Twarzowa cześć pyska ma odcień biały, a pod oczami występują czarne plamy. Czarny jest także pas ciągnący się przez cały grzbiet.

Ogon

Kozice posiadają krótki bardzo krótki ogon, ale jest on widoczny praktycznie tylko podczas wydalania.

Dieta

Dieta kozic składa się w 100% z pokarmu roślinnego, czyli głównie ziół, traw górskich, kory i igieł drzew iglastych

Życie społeczne

Życie społeczne kozic zależy od ich płci. Samce są zwierzętami samotnymi, dołączającymi do samic tylko w okresie godowym. Osobniki żeńskie natomiast żyją wraz z młodymi w stadach zwanych kierdelami. Na jego czele zawsze więc stoi doświadczona samica ze swoim potomstwem.

Rozmnażanie i rozwój

Okres godowy u kozic występuje na przełomie listopada i grudnia. Do stada dołączają wówczas samce, które walczą między sobą o względy samic.

W przypadku śmierci matki inne kozice przejmują opiekę nad jej potomstwem.

Dojrzałość płciową kozice osiągają jednak dopiero w wieku 3-4 lat, jedynie niektóre samice mogą brać udział w godach przed 2 rokiem życia.

Długość życia

W niewoli zwierzęta te dożywają nawet 22 lat, jednak na wolności ich wiek nie przekracza 17 lat.

Zagrożenia

Kozice ponoszą śmierć głównie w wyniku lawin, epidemii chorób lub ataku drapieżników.

Drapieżniki

Zwierzęta te mają bowiem kilku naturalnych wrogów. Są to głównie rysie i wilki, chociaż dla koźląt niebezpieczne są także lisy oraz orły porywające młode. Występujący w środowisku naturalnym kozic niedźwiedź brunatny, żywi się raczej padliną.

Kozice w Polsce

Gatunkiem kozic rodzimym dla Polski jest kozica tatrzańska. Została ona wyróżniona jako osobny gatunek przez wiele różnic w cechach kraniometrycznych m.in. odmienność w długości czaszki. U kozic alpejskich wynosi ona 180 mm, a u tatrzańskich przekracza nawet 190 mm. Obserwowane są także różnice w zachowaniu. Podczas gdy alpejski podgatunek zimą bardzo często schodzi na wysokość poniżej linii drzew, tatrzański czyni to sporadycznie.

Ostatnie badanie liczebności kozic tatrzańskich miało miejsce jesienią 2012 roku. Populacja liczyła wówczas 1096 osobników w tym 810 (134 młode) zamieszkujące słowacką stronę tatr i tylko 286 (43 młode) występujące w Polsce.

Według badania liczebności z listopada 2016 roku w tatrach żyje obecnie 1367 kozic.

Szczegółowe dane/wymiary

U kozic występuje dymorfizm płciowy – samce są przede wszystkim cięższe od samic.

• Wysokość w kłębie: od 70 do 80 centymetrów
• Długość ciała: od 107 do 137 centymetrów
• Waga: od 30 do 60 kilogramów (samice od 25 do 45 kilogramów)
• Długość życia: 17 lat na wolności, do 22 lat w niewoli

Kozice – ciekawostki

• Kozica alpejska występuje także w Nowej Zelandii. Dotarła tam w 1907 roku jako prezent od Franciszka Józefa I.