AfrykaMałpySsakiZwierzęta

Goryle (Gorilla)

Goryle (Gorilla) wschodnie i zachodnie

Królowie dżungli i gór Kongo. Nie przebywają jednak poza widokiem podwładnych, żyją bowiem z nimi we wspólnotach, a w imię ochrony nie boją się stracić życia. Choć opisywaliśmy już goryle, chcieliśmy dzisiaj nieco bardziej przybliżyć ich zwyczaje, umiejętności i …uczuciowość.

Klasyfikacja

  • Gromada: ssaki
  • Rząd: naczelne
  • Rodzina: człowiekowate
  • Rodzaj: goryl
W rodzaju sklasyfikowano 2 gatunki, do których zalicza się łącznie 4-5 podgatunków:
  • Goryl zachodni (Gorilla gorilla), podgatunki: goryl nizinny (Gorilla gorilla gorilla), Gorilla gorilla diehli
  • Goryl wschodni (Gorilla beringei), podgatunki: goryl górski (Gorilla beringei beringei), goryl wschodni nizinny (Gorilla beringei graueri)
Goryl (Gorilla).

Występowanie

Populacja goryli jest dosyć mocno rozdrobniona, ponieważ oba gatunki są od siebie oddzielone rzeką Kongo i jej dopływami.

Goryl zachodni przebywa w Afryce Środkowej, natomiast wschodni zajmuje środkowo-wschodnią część kontynentu. Zależnie od gatunku i podgatunku zwierzęta zajmują różne rodzaje siedlisk na różnych wysokościach – od górskich lasów do trzęsawisk.

Goryl wschodni przebywa w górskich i podgórskich lasach na wysokościach pomiędzy 650 – 4000 m n.p.m. Goryle górskie, jak sama nazwa wskazuje, wybierają tereny ulokowane wyżej, natomiast gatunek wschodni nizinny lubi górskie lasy bambusowe w takim samym stopniu jak formacje leśne na wysokościach między 600 – 3308 m n.p.m.

Goryle zachodnie przebywają w nizinnych moczarach i lasach górskich na wysokości do 1600 m n.p.n. Goryl nizinny zachodni również preferuje bagna oraz nizinne lasy ulokowane na maksymalnej wysokości 1600 m n.p.m., natomiast olbrzymy z podgatunku Gorilla gorilla diehli zamieszkują nizinne i podgórskie lasy na poziomie 150 – 1600 m n.p.m.

Goryl (Gorilla).

Charakterystyka

Wygląd

Wszystkie goryle poruszają się na czterech kończynach, wykorzystując przy tym kostki dłoni. Tylko od czasu do czasu przyjmują wyprostowaną postawę ciała, jeśli muszą przenieść żywność lub obronić się przed napastnikiem.

Dziki samiec waży od 135 do 180 kg, dorosłe samice mogą natomiast osiągać zaledwie połowę całkowitej masy samców – ważą zatem od 68 do 113 kg. Osobniki męskie osiągają 1,7 – 1,8 m wysokości przy rozpiętości ramion równej 2,3 – 2,6 metra, samice są znacznie niższe, a rozpiętość ich ramion krótsza.

Układ szczęki opisywany jest jako prognatyczny (żuchwa wystaje bardziej niż szczęka górna), przez czubek czaszki dorosłych samców przebiega tzw. grzebień strzałkowy.

Goryle wschodnie mają ciemniejsze ubarwienie niż zachodni krewni; najciemniejszy jest goryl górski, który zarazem może się pochwalić najgrubszym futrem.

Osobniki nizinne mają smuklejszą sylwetkę, są bardziej zwinne od nieco ociężałych goryli górskich. Gatunek wschodni ma dłuższą twarz i szerszą klatkę piersiową od gatunku zachodniego.

Zmysły goryla działają bardzo podobnie jak u ludzi, obejmują, wzrok, słuch, dotyk, smak i węch.

Choć wzrok goryla nie jest tak dobry jak u człowieka, może rozróżniać barwy.

Goryl (Gorilla).

Dieta i sposób zdobywania pożywienia

Goryl ma bardzo dokładnie ułożony plan dnia: w określonych porach odpoczywa, podróżuje i jada. Menu różni się w zależności od gatunku i podgatunku.

Goryle górskie jedzą głównie liście, łodygi, pędy. Owoce stanowią niewielką część diety. Ponieważ jedzenia jest pod dostatkiem, stada nie muszą ze sobą o nie konkurować. Powierzchnia terytorium mieści się w przedziale 3 – 15 km2, a w ciągu dnia grupa przesuwa się o ok. 500 m lub mniej. Choć goryle górskie spożywają tylko kilka gatunków roślin, mogą modyfikować dietę i żyć w różnych rodzajach siedlisk.

Goryle nizinne wschodnie mają bardzo bogate menu, zależne od pory roku; liście i miękisz są spożywane najczęściej, ale owoce mogą stanowić nawet 25% całkowitej diety. Ponieważ jednak owoce są dosyć rzadkim przysmakiem, goryle muszą podróżować każdego dnia coraz dalej (powierzchnia terytorium wynosi 2,7 – 6,5 km2), pokonując w ciągu doby od 154 do 2280 metrów. Swoją dietę wzbogacają w owady, w szczególności mrówki.

Gatunek zachodni nizinny zjada dużo owoców, a członkowie stad są bardziej rozproszeni na terytorium niż reszta przedstawicieli rodzaju. Ponadto, podróżują na dalsze odległości na tle pozostałych podgatunków – dziennie pokonują średnio 1105 m, a powierzchnia terytorium wynosi 7 – 14 km2. Gatunek zachodni nizinny ma mniejszy dostęp do ziół lądowych, dlatego może przerzucać się na rośliny wodne, jeśli środowisko na to pozwala. Poza mrówkami mogą spożywać termity.

Goryl (Gorilla).

Czy goryle piją wodę?

Goryle rzadko piją wodę, ponieważ spożywają soczyste rośliny składające się w ok. 50% z wody. Chętnie piją też poranną rosę, ale parę razy zaobserwowano osobniki pijące wodę prosto z akwenu.

Wrogowie goryli

Ich największym naturalnym wrogiem jest lampart (Panthera pardus), kilkukrotnie przyrodnicy odnajdywali szczątki goryli w odchodach lamparta, choć niewykluczone, że drapieżnik natrafił na martwego goryla.

Kiedy stado jest atakowane przez ludzi, lamparty czy inne goryle, samce chronią resztę nierzadko kosztem własnego życia.

Jeden z amerykańskich biologów – George Schaller – doniósł o odnalezieniu martwego srebrnogrzbietego samca goryla obok zabitego przezeń lamparta. Obaj wojownicy pokryci byli licznymi ranami.

Goryl (Gorilla) – srebrny grzbiet.

Tryb życia, usposobienie

Społeczność

Goryle żyją w grupach zwanych oddziałami składającymi się z jednego dorosłego samca, kilku dorosłych samic i ich potomstwa. Istnieje jednak wiele grup tego rodzaju złożonych z samych samców.

Srebrnogrzbiete samce

Samce przewodzące grupą mają zazwyczaj powyżej 12 lat, a ich dolna część pleców jest pokryta srebrzystą sierścią będącą oznaką dojrzałości. Osobniki takie dysponują dużymi kłami (kolejny przejaw dojrzałości).

Wszystkie goryle, zarówno samce i samice, odchodzą ze swych macierzystych grup. Wśród osobników górskich, samice rozpraszają się bardziej od swych męskich odpowiedników.

Goryle zachodnie nizinne i górskie przenoszą się zazwyczaj do nowych grup. Dojrzałe samce zwykle również opuszczają rodzinną grupę i formują nowe, przyciągając samice. Czasem jednak samce górskie pozostają w macierzystych stadach, podporządkowując się srebrnogrzbietemu „ojcu”. Jeśli dominujący samiec umrze, pozostałe w grupie samce mogą pretendować do tego stanowiska lub łączyć się w pary z samicami. Takich zachowań nie zaobserwowano u podgatunku wschodniego nizinnego.

W grupie złożonej z samych samic i młodych, w przypadku śmierci srebrnogrzbietego, samice rozpraszają się w poszukiwaniu nowego oddziału. Zdają sobie bowiem sprawę, że bez dominującego silnego samca młode są w niebezpieczeństwie. Sposobem na zapobieżenie temu jest znalezienie nowej grupy.

Podczas, gdy u większości goryli grupy rozwiązują się po śmierci samca dominującego, u samic wschodnich nizinnych i ich potomstwa występuje zgoła inne zachowanie – pozostają razem dopóki do grupy nie dołączy nowy srebrnogrzbiety. Taktyka ta służy, prawdopodobnie, ochronie przez lampartami.

Pomiędzy samcami często dochodzi do konfliktów.

Samce znajdują się w centrum stada, dzięki czemu podejmują wszystkie decyzje, są mediatorami w konfliktach, określają kierunek podróży, prowadzą do nowych miejsc żerowania i, co najważniejsze, biorą odpowiedzialność za bezpieczeństwo i dobrobyt wszystkich członków oddziału. Młodsze samce, podległe srebrnogrzbietemu, określane są mianem czarnogrzbietych, pełnią często funkcję „koła ratunkowego”; są w wieku 8 – 12 lat i nie dysponują srebrzystym umaszczeniem pleców.

Podstawową więzią w grupie jest relacja samic z głównym samcem – więzi te są podtrzymywane przez iskanie i przebywanie blisko siebie. Samice tworzą silne relacje z samcami, uzyskując możliwość kopulacji i ochrony przed drapieżnikami oraz dzieciobójstwem ze strony obcych samców. Mimo to, zachowania agresywne między samcami i samicami zdarzają się, nie doprowadzając jednak do poważnych obrażeń.

Relacje między samicami są różnorodne. Wydają się bardziej przyjazne w stosunku do najbliżej spokrewnionych samic. W innym układzie są wobec siebie wrogo nastawione, często przejawiając agresję.

Zaloty.

Gorylice mogą walczyć ze sobą o społeczny dostęp do samca – w tym momencie do akcji wkracza jednak srebrnogrzbiety.

Wbrew pozorom, więzi społeczne między gorylami są słabe, zwłaszcza w grupach męskich – tam bowiem aż kipi od testosteronu każącego walczyć o dominację.

Samce z grup kawalerskich z reguły są jednak dla siebie przyjazne, co przejawia się poprzez częste wspólne spędzanie czasu, zabawy i iskanie.

Czasem relacje są zacieśniane przez kontakty homoseksualne (obyśmy tylko nie wywołali dyskusji na temat …gender :))

Młody goryl (Gorilla).

Gniazda

Konstrukcje budowane przez goryle są wykorzystywane zarówno za dnia, jak i nocą. Składają się zwykle z gałęzi i liści, a ich średnica wynosi 0,61 – 1,5 m. Każde gniazdo budowane jest przez jednego osobnika. W przeciwieństwie jednak do szympansów (Pan) i orangutanów (Pongo), goryle budują gniazda na ziemi.

Młode gniazdują z matkami; w ok. 3 roku życia tworzą swoje pierwsze gniazdo, znajdujące się blisko matczynego. Ich rozmieszczenie jest przypadkowe, podobnie jak materiał budulcowy.

Ogólnie rzecz biorąc, konstrukcje tworzone przez małpy człekokształtne są uważane za ważny przejaw umiejętności posługiwania się narzędziami, co świadczy o wysokiej inteligencji.

Goryl (Gorilla).

Narzędzia i inteligencja goryli

Goryle są znane z umiejętności korzystania z narzędzi; samica z kongijskiego Parku Narodowego Nouabal-Ndoki używała kija, aby ocenić głębokość wody podczas jednoczesnego przekraczania zbiornika. Inna samica użyła pnia drzewa jako mostu i wsparcia podczas żerowania nad bagnem.

Obserwacje te pokazują, że wszystkie małpy człekokształtne potrafią używać narzędzi.

We wrześniu 2005 roku 2,5-letni goryl z Republiki Konga rozbijał skorupy orzechów palmowych za pomocą skał. Był to pierwszy udokumentowany przypadek tego typu zachowań u goryla, ale już ponad 40 lat wcześniej dowiedziano się, że szympansy „łowią” termity z kopców za pomocą gałązek.

Kilka osobników w niewoli, np. Koko, nauczyło się podstaw języka migowego. Podobnie do innych człowiekowatych, również goryle mogą się śmiać i smucić, mają bowiem bogatą emocjonalność.

Są w stanie tworzyć silne więzi rodzinne, konstruują narzędzia, myślą o przeszłości i przyszłości. Niektórzy naukowcy uważają wręcz, że goryle, przejawiając uczucia religijne i posiadają życie duchowe. Ponadto, dysponują indywidualnymi technikami przygotowywania pokarmu i mają odrębne preferencje kolorystyczne.

Goryl (Gorilla).

Komunikacja werbalna

Do tej pory odkryto 25 różnych odgłosów wydawanych przez goryle. Wiele z nich wykorzystują tylko w komunikacji grupowej podczas żerowania w gęstej roślinności. Dźwięki przypominają pomruki i szczekanie, które wydają w trakcie przemieszczania się; oznajmiają w ten sposób swoją lokalizację.

Głos jest ważnym elementem podczas interakcji społecznych, kiedy trzeba zaprowadzić ład w poruszonej wspólnocie. Ryki i wrzaski sygnalizują o niebezpieczeństwie, dlatego padają najczęściej z ust srebrnogrzbietych.

Głębokie, dudniące „bekania”, słyszalne podczas jedzenia i relaksu, sugerują zadowolenie i są najczęściej wykorzystywaną formą komunikacji wewnątrzgatunkowej.

Konflikty międzygrupowe

W stałych oddziałach nieokiełznana agresja zdarza się bardzo rzadko, ale podczas konfrontacji dwóch obcych grup pod dowództwem srebrnogrzbietych, dochodzi do krwawych walk na śmierć i życie, podczas których wykorzystywane są kły zadające głębokie rany.

Goryl (Gorilla) – grupa rodzinna.

Konflikty wewnątrzgrupowe

Z tego tez powodu konflikty w grupie rozwiązywane są na drodze niewerbalnej, aby nie dochodziło do bolesnych i niebezpiecznych starć. Cały „rytuał” obejmuje kilka zachowań i jest unikalny dla goryli.

Sekwencja rozwiązywania konfliktów wewnątrz grupy składa się z 9 etapów:

1. Porykiwanie, którego tempo zwiększa się sukcesywnie
2. Gesty imitujące spożywanie pokarmu
3. Stawanie na dwóch nogach
4. Rzucanie roślinami
5. Uderzenia pięściami w klatkę piersiową (znany wszystkim „gest Tarzana”)
6. Kopanie jedną nogą
7. Zmiana pozycji podczas biegania, z dwunożnej na czteronożną i odwrotnie
8. Rzucanie i rozrywanie roślin
9. Uderzanie o ziemię liśćmi palmy, aby nakłonić do zaprzestania nieodpowiedniego zachowania

Goryl (Gorilla).

Rozmnażanie

Samice dojrzewają między 10 a 12 rokiem życia (w niewoli wcześniej), samce natomiast między 11 a 13 rokiem. Pierwszy cykl owulacyjny występuje jednak już w 6 roku życia samicy, po czym następuje 2-letni okres młodzieńczej bezpłodności. Cykl rozrodczy trwa 30 – 33 dni, a oznaki owulacji są bardzo subtelne w porównaniu do szympansich.

Ciąża trwa 8,5 miesiąca. Samice goryla górskiego rodzą po raz pierwszy w 10 roku życia, po czym mają 4-latnią przerwę w rozrodzie. Samce są płodne przed osiągnięciem dojrzałości i mogą się rozmnażać przez cały rok.

Podczas zalotów samica nadyma usta i zbliża je powoli do samca, utrzymując przy tym kontakt wzrokowy. Ma to na celu nakłonić partnera do kopulacji. Jeśli samiec nie zareaguje, partnerka będzie próbowała zwrócić na siebie jego uwagę poprzez ocieranie się i uderzanie o podłoże. W wielu grupach męskich samce próbują nakłonić inne samice do kopulacji z tym, że będą ona zmuszane do odbywania stosunków z wieloma partnerami.

Samiec zachęca potencjalną partnerkę do kontaktu, zbliżając się do niej i dotykając jej, emituje również specyficzne odgłosy. U goryli obserwuje się stosunki płciowe odbywające się twarzą w twarz – do niedawna naukowcy uważali, że jest to cecha unikalna ludzi i szympansów bonobo (Pan paniscus).

Goryl (Gorilla).

Nowo narodzone młode są bardzo narażone na ataki dorosłych goryli, więc matki, jako ich opiekunki, mają fundamentalne znaczenie dla ich przetrwania. Ojcowie nie uczestniczą aktywnie w opiece nad potomstwem, ale mogą odgrywać ważną rolę w procesie socjalizacji w okresie młodzieńczym. Samce, w dużej mierze wiążą się z opieką nad młodymi poprzez zaciekłą obronę oddziału.

Młode pozostają w kontakcie z matką przez ok. 5 miesięcy, w tym również czasie przebywają bardzo blisko niej i srebrnogrzebietego. Matka karmi je co najmniej raz na godzinę i śpi z nim w jednym gnieździe. Po wspomnianych 5 miesiącach więź poluźnia się. Przez 12 miesięcy młode przebywa w odległości 5 m od matki. W 18 – 21 miesiącu odległość ta zwiększa się, a młode coraz mniej czasu spędza z rodzicielką. Starsze potomstwo jest karmione raz na 2 godziny. Okres młodzieńczy zaczyna się w 3 roku życia i trwa do 6 roku. Goryl nie żywi się już wtedy mlekiem matki, która przechodzi pierwszą po ostatnim porodzie owulację i wkrótce po tym zachodzi w kolejną ciążę.

Obecność partnerów do zabawy, w tym srebrnogrzbietego, minimalizuje konflikty wywołane odseparowaniem matki od starszego potomstwa.

Goryl (Gorilla).

Szczegółowe dane i wymiary

Goryle (Gorilla)

  • Wysokość: 1,7 – 1,8 m (samice są niższe)
  • Rozpiętość ramion: 2,3 – 2,6 m (u samic jest krótsza)
  • Masa: samce: 135 – 180 kg (rekordowe 230 kg, w niewoli 270 kg), samice: 68 – 113 kg
  • Długość życia: 35 – 40 lat na wolności, 50 lat i więcej w niewoli

Goryle (Gorilla) – ciekawostki

  • Słowo „goryl” zapoczątkował kartagiński żeglarz Hannon, żyjący w V wieku p.n.e., podczas wyprawy na zachodnie wybrzeże Afryki (dzisiejsze Sierra Leone). Na miejscu podróżnicy spotkali „dzikich ludzi, z których większość stanowiły kobiety, a ich ciała były owłosione. Nasi tłumacze nazwali je Gorillae”. Słowo było później używane jako określenie gatunku, choć nie wiadomo na pewno, czy spotkane przez Kartagińczyków istoty były rzeczywiście gorylami czy istotami ludzkimi.
  • Gorillae pochodzi z greki, ze słowa Gorrilai, co oznacza „plemię owłosionych kobiet”.
  • DNA goryli jest podobne do DNA ludzkiego w 95 – 99%, w zależności od kryteriów.
  • Dorosłe samce są określane mianem srebrnogrzbietych (ang. Silverbacks), z powodu charakterystycznego srebrnego umaszczenia na plecach i biodrach.
  • Rekordowe dzikie samce mierzyły ponad 1,8 m wysokości i 230 kg masy. Goryle w niewoli są ciężkie, ale otyłe i mogą ważyć nawet 270 kg.
  • Podobnie do ludzi goryle mają unikalne odciski palców.
  • Główną przyczyną śmierci są choroby sercowo-naczyniowe, które w naszym świecie są klasyfikowane jako choroby cywilizacyjne.
  • Wszystkie gatunki goryla są zagrożone wyginięciem w stopniu znacznym lub krytycznym ze względu na utratę siedlisk i kłusownictwo. Inną, ważną przyczyną wymierania, są choroby, w tym te wywołane przez wirusa Ebola – od 2004 do 2006 roku w Republice Konga i całej środkowej Afryce zmarło z tego powodu 5000 goryli.
Goryl (Gorilla) – zdarzają się również osobniki albinosy.

Polecamy:


Baza Dinozaurów

21 komentarzy

  1. No i Pani Pawłowicz będzie zawiedziona:p. Wszak powiedziała, że „nawet koza z kozą tego nie robi”, a tu państwo tak bezczelnie podają niezgodne dla niej informacje:D.

    1. Poseł Pawłowicz nieco zbyt mocno „walnęła się w łeb”, jak słusznie zauważył Petru i tak jej zostało 😉

  2. Czy jest gdzieś udokumentowany pomiar siły goryla?
    Skoro małpe można nauczyć żąglować czy jeździć na rowerze to czemu nie ”martwego ciągu”.

    1. Siła nacisku szczęk goryla przekracza od 30% do ponad 50% siłę nacisku szczęk ludzkich. Zważywszy na mocniejszą budowę czaszki goryla, nie jest to wyczyn, gdyż proporcjonalnie ludzka szczęka jest około 40% bardziej efektywna w kontekście siły od szczęki goryla czy szympansa.

      1. Chodziło mi o siłę całego ciała.
        Ciekawe ile taki goryl może podnieść.
        W konkurencji martwy ciąg rekord świata wśród ludzi dochodzi do pół tony, zastanawiam sie, czy goryl podniósł by tone w ten sam sposób.

      2. Po pierwsze jest błąd. Największą małpą świata jest człowiek-najwyższy człowiek świata mierzył 2,72 metra wysokości i ważył 222 kg, a najcięższy człowiek świata ważył 490 kilogramów! A więc jest zdecydowanie większy od Goryla

      3. Najcięższym człowiekiem był Jon Brower Minnoch – ważył 635 kg. Najwyższym zaś Robert Wadlow, który mierzył tak jak napisałeś 272 cm.
        Jak utuczysz goryla, to pewnie także będzie ważył więcej niż człowiek, więc takie porównania nie mają za bardzo sensu.

      4. Okreslajac rozmiary gatunku uwzglednia sie srednie pomiary, odrzucajac wszelkiego typu anomalie. Zatem zaden grubas, czy mutacja genow nie determinuje charakterystyki gatunku.

  3. Opiekun zoo w Madrycie został zaatakowany przez goryla. 29-letnie zwierzę przedarło się przez zabezpieczone drzwi. Mężczyzna z licznymi złamaniami i urazem klatki piersiowej został przetransportowany przez służby ratunkowe do madryckiego szpitala.
    29-letni goryl poturbował mężczyznę. Poszkodowany z licznymi złamaniami i urazem klatki piersiowej znajduje się w szpitalu w Madrycie.

    Policja, bada, jak zwierzę pokonało zabezpieczenia. Jego siłę pokazuje waga, bowiem goryl o imieniu Malabo waży ok. 200 kg. Po zajściu zwierzę zostało unieruchomione za pomocą środka uspokajającego. Następnie przeniesiono je do miejsca niedostępnego dla ludzi.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button