Zaurofaganaks (Saurophaganax)

Jego pochodzenie i pokrewieństwo z allozaurami do dzisiaj pozostaje przedmiotem sporu. Enigmatyczny zaurofaganaks od wielu lat jest problematycznym przedstawicielem dinozaurów pobudzającym wyobraźnię pasjonatów i naukowców.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne
• Podrząd: teropody
• Infrarząd: tetanury
• Rodzina: allozaury
• Rodzaj: zaurofaganaks

Datowanie i występowanie

Drapieżny dinozaur z późnej jury, żyjący 153 – 151 mln lat temu na terenach dzisiejszego stanu Oklahoma w USA. Skamieniałe kości zaurofaganaksa odnaleziono w formacji Morrison – jednej z najbardziej obfitych w szczątki dinozaurów, w której odnaleziono wiele nowych rodzajów i gatunków.

Charakterystyka

Jeśli wierzyć szacunkom, zaurofaganaks mierzył ok. 10,5 – 13 m długości, 5 m wysokości i ważył ok. 3 ton, był zatem wyjątkowo dużym jurajskim teropodem, który bez problemów mógł rywalizować z T. rexem i giganotozaurem (Giganotosaurus) – największymi kredowymi drapieżnikami. Wyglądem bardzo przypominał allozaury: miał dużą, ale smukłą głowę, masywne kończyny tylne, niewielkie kończyny przednie, a nad oczami widoczny był grzebień utworzony z kości łzowych i nosowych.

Ogromne gabaryty sugerują, że zaurofaganaks stał na szczycie łańcucha pokarmowego i nie miał równych sobie przeciwników, jednak nie występował tak licznie jak jego mniejsi krewni. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest prosta: większy organizm potrzebuje proporcjonalnie więcej pożywienia, więc – aby nie wyczerpać zasobów danego ekosystemu – musiał żyć w niewielkich populacjach.

Odnaleziony zapis kopalny wydaje się potwierdzać tę tezę; w formacjach geologicznych istnieje o wiele mniej jego kości niż kości allozaura (prawdopodobnie jednego z najpowszechniej występujących teropodów późnej jury).

Trzeba jednak pamiętać, że zapis kopalny nie jest wyrocznią – być może sposób, w jaki zaurofaganaksy umierały nie pozwolił na zachowanie większych ilości szczątków?

Padlinożerca, czy drapieżca?

Duże rozmiary dinozaura doprowadziły do wysnucia tezy głoszącej, że był wolniejszy od innych drapieżników (podobnie jak tyranozaury), więc preferował raczej padlinę, za którą nie musiał biegać.

Choć scenariusz jest bardzo prawdopodobny, stanowi tylko jeden z wielu elementów układanki o zaurofaganaksie. Niewykluczone, że był w stanie ukraść zdobycz mniejszemu drapieżcy i zabić go w razie potrzeby; dzisiaj podobnie działa afrykański lew (Panthera leo), zabierający upolowane ofiary innym kotowatym lub hienom.

Poza „walką podjazdową” zaurofaganaks miał dostęp do dużych roślinożernych dinozaurów charakteryzujących się bardzo powolnym chodem i ociężałym ciałem.

Prawdopodobnie polował na diplodoka (Diplodocus) i apatozaura (Apatosaurus). Poza ogromnymi zauropodami preferował dinozaury opancerzone, np. stegozaura (Stegosaurus).

Poza zaurofaganaksem po terenach współczesnej Oklahomy stąpały inne drapieżne dinozaury takie jak  torwozaur (Torvosaurus), edmarka (Edmarka rex) czy megalozaur (Megalosaurus).

Odkrycie

W roku 1931 lub 1932 John Willis Stovall odkrył szczątki dużego teropoda w pobliżu Kenton w hrabstwie Cimarron (st. Oklahoma), w warstwach późnego kimerydu. Nazwę Saurophagus maximus wprowadził również Stovall, 10 lat po odkryciu dinozaura. Poza nazwą nie opublikowano jednak żadnego dokładnego opisu znaleziska, co zakończyło się sklasyfikowaniem nazwy jako nomen nudum („naga nazwa”). Nazwę funkcjonującą do dzisiaj wprowadził Daniel Chure.

Najbardziej intrygujący jest jednak fakt, że od odkrycia do dokładnych badań musiało minąć aż 60 lat!

Szczegółowe dane i wymiary

Zaurofaganaks (Saurophaganax)

• Długość: 10,5 – 13 m / 10.7 m (2020 rok)
• Wysokość od podłoża do czubka głowy: 4 – 5 m
• Masa: 3 tony / 3.2 tony (2020 rok)

Występowanie

• Ameryka Północna, tereny dzisiejszego stanu Oklahoma
• Datowanie: 153 – 151 mln lat temu
• Okres: późna jura
• Wiek: kimeryd

Zaurofaganaks (Saurophaganax) – ciekawostki

• Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów phagein („jeść”), sauros („jaszczur”) i anax („władca”). Można ją zatem tłumaczyć jako „Władca jedzący jaszczury”.
• Klasyfikacja zaurofaganaksa jest do dzisiaj przedmiotem sporu. Został opisany jako oddzielny rodzaj oraz jako gatunek allozaura (Allosaurus) – Allosaurus maximus. Po najnowszym zaktualizowaniu infrarzędu tetanurów zaakceptowano nazwę Saurophaganax podkreślającą przynależność do odrębnego rodzaju. Być może znalezisko z Nowego Meksyku rzuci jeszcze jaśniejsze światło na status tego teropoda.
• Na podstawie znalezionych szczątków oszacowano, że populacja zaurofaganaksa stanowiła ok. 1% fauny formacji Morrison, co również wpływa na znikomą ilość informacji dotyczących jego zachowań i usposobienia.
• Zaurofaganaks jest sklasyfikowany jako dinozaur stanu Oklahoma.

Polecamy

• Dinozaury drapieżne
• Dinozaury jurajskie
• Dinozaury kredowe
• Wielkie wymieranie