Smoki – czy istniały naprawdę?

Smoki – królowie przestworzy i postrach narodów

Wyobraźmy sobie stwora mierzącego 25 metrów długości, potrafiącego latać dzięki skrzydłom o rozpiętości 50 metrów! Dodatkowo jest to stwór niebywale inteligentny, przebiegły, ale też bezwzględny. Wystarczy raz oszukać smoka, aby ten wymierzył śmiertelną karę…

Z jednej strony, ujrzenie dostojnego, pięknego smoka w rzeczywistości byłoby niczym sen na jawie. Z drugiej jednak strony jego istnienie mogłoby się skończyć nieciekawie dla zachłannych ludzi, starających się ukraść skarby, których te istoty pilnują. Poczytajmy co nieco o zwierzętach obecnych w niemal wszystkich kulturach świata, pobudzających wyobraźnię i budzących pytanie: „A może one kiedyś istniały naprawdę?”.

Historia smoków

Nie wiadomo, kiedy po raz pierwszy smoki pojawiły się w mitach. Najwcześniejsze wzmianki na ich temat datuje się na ok. 4000 lat p.n.e. Mawiano, że potrafiły żyć w dowolnym miejscu, w zależności od rodzaju opisywanego smoka. Ich siedliska znajdowały się zatem od środka Ziemi aż po głębię oceanu. Zamieszkiwały też jaskinie, miejsca związane z ogniem oraz wszelkie obszary wilgotne i ciemne.

Postać smoka pojawia się w niemal każdej kulturze, a każda kultura ma swoje własne wyobrażenie na temat smoków. Skąd jednak pomysł na stworzenie postaci wielkiej jaszczurki? Prawdopodobnie jeden z powodów to odnalezione szczątki dinozaurów.

Słowem „smok” opisywano zapewne wiele kości, których nie udało się przypisać do żadnego znanego zwierzęcia. Ze smokami kojarzyły się również ogromnych rozmiarów węże, jaszczurki i inne gady. Jeden z rodzajów smoka nazywany Wyrm, przypomina węża z głową smoka. Mniejsze rodzaje smoków (z ang. dragonlet) walczyły za pomocą trucizny, którą zabijały swych przeciwników.

Smoki w mitach i baśniach

Opowieści o smokach słyszymy w każdej części świata poza Antarktyką. Choć jest to miejsce pozbawione rdzennych mieszkańców i co za tym idzie, atrakcyjne dla samotnych jaszczurów, zbyt surowy klimat nie byłyby dobrym miejscem dla stworzenia kochającego ogień lub żyjącego w wodzie.

Pojawiają się one w większości baśni i mitów. W lwiej części tych historii smok strzeże jakiegoś skarbu, złota, kamieni szlachetnych, a nawet samotnych królewien. W opowieściach tego typu pojawia się także rycerz, którego zadaniem jest zabicie smoka i uratowanie pięknej dziedziczki lub wielkiego majątku.

Smoki posiadały określone cechy. W starożytnym Rzymie na przykład uważane były za strażników tajemnic świata. Dla Rzymian smoki były źródłem wiedzy, a wojownicy używali smoczego wizerunku jako symbolu siły.

Bardzo często pojawia się podział na 2 rodzaje smoków: bohaterskie, które chronią ludzi i przedmioty oraz groźne, które pragną zguby ludzi.

Czym jest smok?

Najbardziej popularny wizerunek smoka europejskiego to ten wyposażony w skrzydła i ziejący ogniem. Dodaje się do tego także łuski na ciele i ostre szpony, u niektórych występują też rogi. U prawie wszystkich występować może za to zabójcza trucizna. Niektóre smoki mogą mieć kilka głów i ogonów, liczba kończyn waha się między 2 i 4, choć zdarza się, że jest ich więcej. Z reguły mity wspominają jednak o czworonożnych smokach.

W licznych opowieściach smoki to zwierzęta bardzo inteligentne. Żyją z dala od ludzi, w zacisznych, cichych i wilgotnych miejscach. W większości legend są one traktowane jako czarne charaktery, które muszą zginąć z rąk rycerza. Niektóre smoki stają się jednak opiekunami wsi czy osad.

Rodzaje smoków

Rodzajów smoków jest tyle ile smoków :), ale dla ułatwienia stworzono podział na 2 rodzaje: smoki zachodnie i wschodnie.

Smoki zachodnie

To właśnie one zieją ogniem, mają złe zamiary, a ich przeznaczeniem jest śmierć z ręki nieustraszonego rycerza. Smoki te zabijają ludzi za pomocą ognia, potrafią latać dzięki ogromnym skrzydłom, a ich stopy wyposażone są w ostre, potężne szpony.

Smok Wawelski

Jednym z najbliższych nam smoków jest Smok Wawelski. Zamieszkiwał on jaskinię zwaną dzisiaj Smoczą Jamą, ulokowaną na zachodnim zboczu wawelskiego wzgórza w Krakowie.

Najstarsza wersja legendy o wawelskim jaszczurze pojawiła się w kronice mistrza Wincentego Kadłubka, datowanej na przełom XII i XIII wieku. Według tej wersji, wielki potwór był określany mianem całożercy, ze względu na swą żarłoczność. Co tydzień stwór musiał zjadać określoną liczbę bydła. Jeśli mieszkańcy nie zapewnili smokowi pożywienia w postaci ofiary ze swych zwierząt gospodarskich, stwór żądał równoważną liczbę głów ludzkich.

Król Krak nie mógł znieść takiej sytuacji w swym królestwie, dlatego w tajemnicy przed smokiem przywołał do siebie synów. Przedstawił im swój plan zgładzenia potwora, a synowie przystali na propozycję. Plan był prosty – dwaj synowie królewscy musieli samodzielnie zabić smoka. Nie udało się tego jednak dokonać w sposób tradycyjny. Postanowili do tego więc użyć podstępu.

Kiedy nadszedł czas złożenia kolejnej ofiary z bydła, synowie wypchali pustą skórę martwego zwierzęcia zapaloną siarką. Gdy smok połknął łapczywie „zdobycz”, zaczął dusić się od ognia, który trawił go od wewnątrz. W tym czasie młodszy syn zaatakował i zabił swego starszego brata, z którym konkurował o zwycięstwo nad smokiem i objęcie rządów w królestwie. Po powrocie do zamku okłamał ojca twierdząc, że starszy jego syn zginął przez smoka. Ojciec potraktował młodszego jak bohatera i przyjął z otwartymi ramionami. Bratobójstwo wyszło jednak na jaw – za karę winny śmierci swego brata został wygnany z królestwa.

Jan Długosz zmienił nieco wersję tej legendy pisząc, że smoka zabił sam król Krak. Za sprawą Marcina Bielskiego miejsce w legendzie znalazło się natomiast dla przebiegłego szewca Skuby. Postać ta pojawia się kilka wieków po stworzeniu legendy, bo dopiero w wieku XVI. Współcześnie wersja legendy o szewczyku Skubie jest najbardziej popularna wśród mieszkańców Krakowa i Polaków w ogóle.

Smoki wschodnie

Ludzie Wschodu od wieków podchodzą do smoków zupełnie inaczej, niż ludzie kultury zachodniej. Azjatyckie smoki są cenione za magiczne zdolności i piękno. Cieszą się ogromnym szacunkiem, podczas gdy my – Europejczycy – opisujemy smoki jako istoty straszne i zasługujące wyłącznie na śmierć.

W krajach wschodnich postaci smoków do dziś biorą udział w wielu uroczystościach i paradach. Stały się symbolem bohaterstwa, nie zaś niebezpieczeństwa. W Azji pełnią częściej rolę opiekunów, aniżeli zabójców i złodziei. Z tego też powodu symbolizują one także piękno i moce nadświadome. Ich wygląd przypomina nieco smoki zachodnie, ale nierzadko wschodnie odpowiedniki są zlepkiem kilku gatunków zwierząt.

Najbardziej znanymi smokami wschodnimi są oczywiście smoki chińskie. W Państwie Środka cyklicznie pojawia się nawet Rok Smoka. Chińczycy mawiają, że jeśli ktoś przyszedł na świat w tym właśnie roku, będzie zdrowy, bogaty i mądry, czyli taki jak prawdziwy smok. Rok Smoka jest ponoć bardzo urodzajny dla wszystkich Chińczyków.

Jedna z legend wschodnich opowiada o pewnym biednym chłopcu, który znalazł smoczą perłę pomnażającą wszystko, czego dotknie. Kiedy umieścił na noc perłę w misce do ryżu, następnego dnia miska była pełna pożywienia. Wydawać by się jednak mogło, że szczęście opuściło chłopca, bo po perłę przyszedł pewien rabuś. Biedak, chcąc uchronić perłę przed kradzieżą, połknął ją. Gdy to uczynił, sam zamienił się w smoka.

Wydaje się, że różnice między smokami Zachodu i Wschodu są znaczne. Różnią je nawet typy siedlisk: podczas gdy „nasze” smoki wolą ogień i pustynie, smoki Azji lubią jeziora i oceany.

Inne podziały smoków

Smoki można ze względu na miejsce pochodzenia i kulturę w jakiej powstały. Istnieje też rozróżnienie pod względem kolorów. W legendach spotyka się zatem:

• Małe, ale inteligentne smoki białe, przepadające za arktycznym zimnem, choć mogą zamieszkiwać też bardzo wysokie góry.
• Podłe, mające obsesję na punkcie śmierci smoki czarne, przebywające na bagnach i w dżunglach.
• Zachłanne, kochające skarby smoki czerwone, żyjące na wyspach i w górach.
• Wojownicze smoki zielone, będące mistrzami intryg i polityki. Na swój dom wybierają stare lasy porośnięte ogromnymi drzewami.
• Przestrzegające prawa, zadumane, ale próżne smoki niebieskie, żyjące w suchych, gorących regionach świata, takich jak piaszczyste pustynie i stepy.

Smoki – ciekawostki

• Smok lub potwór morski był prawdziwym zmartwieniem ludzi w czasach Krzysztofa Kolumba. Był to wiek, w którym świat uważany był za małą krainę, na krańcach której czyhają smoki. Ponoć jadły one każdego kto miał czelność wypłynąć daleko w głąb oceanu. Obawa była na tyle duża, że na mapach zaznaczano miejsca, gdzie smoki te mieszkały.
• Według wielu legend smoki jadły zwierzęta, a nawet ludzi, głównie dzieci.
• Smocza Jama – „dom” Smoka Wawelskiego – ma 270 m długości, ale tylko 81 m otwarte jest dla odwiedzających.
• Warany z Komodo nazywane są smokami z Komodo.
• Bruce Lee urodził w chińskim roku Smoka, dlatego min. nazywany był małym smokiem.
• Bruce Lee nakręcił słynny film Wejście Smoka (ang. Enter the Dragon).
• W filmie Shrek występuje Smoczyca, żona Osła.
• Rok smoka (ang. Year of the Dragon) to słynny film Michaela Cimino, wg scenariusza Olivera Stone’a, w roli głównej wystąpił Mickey Rourke.

Jakie znacie smoki?

Zapraszamy do zamieszczania w komentarzach pod artykułem słynnych smoków 🙂

Polecamy

• Mitologia