Bazyliszek płatkogłowy (Basiliscus plumifrons)

Bazyliszek płatkogłowy (Basiliscus plumifrons) – jaszczurka Jezusa Chrystusa

Wodny sprinter

Stwór, o którym czytamy w podaniach i legendach żyje i ma się dobrze. Nie jest to jednak 15-metrowy król węży, wysiadywany przez koguta, a 60-centymetrowa jaszczurka, zamieszkująca lasy Ameryki Środkowej. Czy zabija ona spojrzeniem? Nie, ale jej „ludzkie” oczy z pewnością są jedną z wielu niezwykłych cech, których jest posiadaczką. Oto egzotyczny wodny uciekinier i trudny podopieczny terrarystów – bazyliszek płatkogłowy.

Klasyfikacja

• Gromada: gady
• Rząd: łuskonośne
• Rodzina: hełmogwanowate
• Rodzaj: Basiliscus
• Gatunek: bazyliszek płatkogłowy

Występowanie

Naturalnym miejscem występowania tej jaszczurki są kraje Ameryki Środkowej: Honduras, Nikaragua, Kostaryka, Panama.

Przebywa w lasach tropikalnych, dużo czasu spędzając na drzewach rosnących w pobliżu wody, sprawnie porusza się również na ziemi i niskich gałęziach. Zajmuje tereny od poziomu morza do 775 m n.p.m.

Charakterystyka

Wygląd

Bazyliszek płatkogłowy pokryty jest jasnozielonymi łuskami ozdobionymi niebieskimi plamkami biegnącymi wzdłuż grzbietu. Samce posiadają 3 grzebienie: jeden na głowie, drugi na grzbiecie, trzeci na ogonie. Pełnią one ważną rolę w okresie godowym – umożliwiają przyciągnięcie partnerki. Samice mają tylko jeden grzebień, ulokowany na głowie.

Pysk jest lekko wydłużony i kształtem przypomina trójkąt. Duże, migdałowate, pomarańczowe oczy wyposażone zostały w okrągłe źrenice, nadając gadowi nieco niepokojący, ludzki wygląd.

Średnia długość ciała wynosi 60 cm, ale duże osobniki osiągać mogą nawet 90 cm. Ponad połowę długości ciała stanowi biczowaty ogon.

Mistrz ucieczek

Jego najlepszą metodą obrony nie jest atak, ale ucieczka i to nie byle jaka. W sytuacji zagrożenia bazyliszek rzuca się z drzewa do wody i ucieka z zawrotną prędkości po powierzchni zwierciadła. Nie porusza się wtedy na 4 kończynach, ale przybiera pozycję pionową.

Ten niezwykły mechanizm obronny bazyliszek zawdzięcza długim palcom na tylnych nogach. W trakcie wodnej ucieczki gad wydłuża je jeszcze bardziej, aby zwiększyć ich powierzchnię. Umożliwia to przyspieszenie i sprawne pokonanie krótkiego dystansu w szybkim tempie. Sprawne ruchy kończyn tylnych, rozcapierzone palce oraz ogon powodują natomiast, że jaszczurka utrzymuje się na powierzchni wody, o ile będzie zachowywać dużą prędkość. Kiedy zwierzę zaczyna ją tracić, wpada do wody i kontynuuje ucieczkę – pozwalają mu na to doskonałe umiejętności pływackie (potrafi pozostawać pod wodą do 30 minut).

Dieta i zachowanie

Zaliczany jest do zwierząt wszystkożernych. Może więc spożywać małe ssaki (np. młode gryzoni), małe jaszczurki, ryby, owady, ale również owoce i kwiaty. Sam bazyliszek pada jednak ofiarą ptaków drapieżnych, węży i szczurów workowatych.

Samce bazyliszka płatkogłowego są bardzo terytorialne. Areał osobnika męskiego nakłada się na tereny wielu samic, z którymi kopuluje.

Bazyliszek funkcjonuje za dnia, nocą zaś śpi. O wschodzie słońca wychodzi, aby nagrzać swoje ciało i nabrać sił do działania.

Większość tych jaszczurek jest płochliwa i nie toleruje przebywania w niewoli. Przez większą część roku są samotnikami, z innymi osobnikami spotykają się tylko w celu przedłużenia gatunku.

Jak już wcześniej pisaliśmy, w sytuacji zagrożenia bazyliszek płatkogłowy ratuje się ucieczką. Jeśli jednak nie może uciec, będzie walczył z napastnikiem. Staje się wtedy bardzo zapalczywy i niebezpieczny.

Rozmnażanie

Samice składają 5-20 jaj w płytkim, ale za to ciepłym i wilgotnym zagłębieniu ziemnym lub w piasku. Inkubacja trwa 8-10 tygodni, po czym na świat przychodzą w pełni niezależne od rodziców młode. Matka i ojciec nie uczestniczą w procesie inkubacji ani wychowywania. Tuż po wykluciu bazyliszki są w stanie wspinać się po drzewach, pływać i biegać po powierzchni wody. Dojrzałość płciową osiągają po okresie 18 – 24 miesięcy.

Partenogeneza

Bazyliszek płatkogłowy może rozmnażać się partenogenetycznie (bez zapłodnienia). Podobną umiejętność mają warany z Komodo.

Szczegółowe dane

Bazyliszek płatkogłowy (Basiliscus plumifrons)

• Długość ciała: 60-90 cm (2/3 tej długości stanowi ogon); samice są mniejsze
• Waga: ok. 200 g
• Długość życia: 10-20 lat

Bazyliszek płatkogłowy – ciekawostki

• Nazwa rodzajowa Basiliscus pochodzi od gada z mitologii europejskich. Według podań był on w stanie zamieniać ludzi w kamień samym spojrzeniem. Słowo Basiliscus wywodzi się od greckiego basilískos, oznaczającego „mały król”.
• Bazyliszek płatkogłowy może biec po powierzchni wody z prędkości 1,5m/s.
• Jako doskonały pływak, bazyliszek może wytrzymać pod wodą nawet 30 minut.
• W Kostaryce jaszczurka ta otrzymała pseudonim „jaszczurki Jezusa Chrystusa” dzięki umiejętności chodzenia (a raczej biegania) po wodzie.

Polecamy

• Jaszczurki
• Iguana
• Waran z Komodo