Pudu (Pudú) – najmniejszy jeleń świata.

Pudu (Pudú) – najmniejszy jeleń świata.

Europejscy przedstawiciele rodziny jeleniowatych odznaczają się sporymi rozmiarami i okazałym porożem. Przyzwyczajeni do takiego widoku, możemy popaść w zadziwienie, kiedy naszym oczom ukaże się południowoamerykański przedstawiciel rodziny – pudu, którego wielkość zbliżona jest bardziej do psa niż jelenia.

Klasyfikacja.

• Gromada: ssaki
• Rząd: parzystokopytne
• Podrząd: przeżuwacze
• Rodzina: jeleniowate
• Rodzaj: Pudu

Sklasyfikowano 2 gatunki pudu:

Pudu północny, ekwadorski, szatanek (Pudu mephistophiles).

Zamieszkuje kolumbijskie, peruwiańskie i ekwadorskie Andy. Prawdopodobnie jest najmniejszym jeleniowatym na świecie, mierzy bowiem 32 – 35 cm wysokości w kłębie i waży 3,3 – 6 kg. Małe jest również poroże osiągające ok. 6 cm długości, rosnące ku tyłowi. Ma jaśniejsze umaszczenie (ciemnobrązowe, kasztanowe z domieszką czerwieni), od swego południowego krewnego, ale pyszczek jest ciemniejszy od reszty ciała. Preferuje także większe wysokości od pudu chilijskiego, przebywa na 2000 – 4000 m n.p.m.

Pudu południowy, chilijski (Pudu puda).

Poznany lepiej od pudu ekwadorskiego. Występuje w południowych Andach (Chile i Argentyna), jest również nieco większy od kuzyna z północy; mierzy 35 – 45 cm wysokości w kłębie i osiąga ciężar 6,4 – 13,4 kg. Dłuższe jest też poroże, mierzące 5,3 – 9 cm, kształtem przypominające rogi kozła śnieżnego (Oreamnos americanus). Futro nabiera odcieni kasztanowobrązowych, z przodu ciała ma tendencję do tworzenia kęp zakrywających nieco poroże. Wybiera tereny ulokowane na wysokości ok. 2000 m n.p.m.

Siedliska.

Przebywa w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej Ameryki Południowej, gdzie gęste zarośla i bambusy zapewniają ochronę przed drapieżnikami. W klimacie, w którym przebywa występują przeważnie dwie pory roku: wilgotna, umiarkowanie mroźna zima i suche lato.

Charakterystyka.

Tułów jest pękaty i nieznacznie wydłużony, wsparty na czterech krótkich i smukłych nogach. Długość ciała dochodzi do 85 cm, waży średnio 12 kg, ale rekordzista osiągnął ponad 13 kg. Oczy są okrągłe i małe, choć w stosunku do ciała dosyć duże. Nos okazały, okrągły lub owalny, uszy również zaokrąglone mierzące 7,5 – 8 cm długości. Dymorfizm płciowy obejmuje brak poroża u samic, samce natomiast mają krótkie, nierozgałęzione poroże (co u jeleniowatych jest raczej niezwykłe), które zrzuca rokrocznie. Z reguły osiąga ono 6,5 – 7,5 cm długości i wystaje między uszami.

Kopyta są małe, ogon krótki (4 – 4,5 cm), umaszczenie zmienia się w zależności od pory roku, płci i genów. W zimie jest z reguły długie, sztywne, o czerwono-brązowym lub ciemnobrązowym odcieniu. Wraz z wiekiem, na szyi i ramionach, sierść staje się szaro-brązowa w okresie zimowym.

Dieta i sposób żerowania.

Zatwardziały roślinożerca. Najbardziej smakują mu winorośle, liście z niskich drzew i krzewów, soczyste kiełki, zioła, paprocie, kwiaty, pąki, kora i owoce leżące na ziemi. Ponieważ spożywa liście bogate w duże ilości wody, może wytrzymać bez dostępu do zbiornika wodnego długi czas.

Ze względu na niewielką wysokość ma pewne trudności ze zdobywaniem pokarmu, ale radzi sobie całkiem nieźle; staje na tylnych nogach, wyłapując zapach żywności zawarty w powietrzu. Samice i młode ogryzają korę, a starsze samce używają do jej zdzierania poroża. Czasem opiera się przednimi nogami o drzewo, napierając na nie, aż strząśnie liście. Potrafi wspiąć się na pień, aby dostać się do wyższych gałęzi lub zgina młode bambusy, na które następnie wchodzi, dobierając się do wyższych partii drzewa.

Zachowania społeczne i naturalni wrogowie.

Choć wydaje się uroczy i przyjazny, jest samotnikiem, a jego zwyczaje i usposobienie są w dużej mierze tajemnicą ze względu na płochliwość. Wiadomo, że może być aktywny zarówno za dnia, jak i nocą. Areał osobniczy zajmuje od 16 do 25 ha, wiele z nich składa się z krzyżujących się ścieżek wydeptanych przez małe kopytka. Ponieważ jest zwierzęciem terytorialnym, zaznacza granice areału kałem odnajdywanym na szlakach, w pobliżu pożywienia i w miejscach odpoczynku.

Na pysku znajdują się specjalne gruczoły wydzielające zapach umożliwiający komunikację międzyosobniczą. Poza pozostawianym zapachem pudu nie wchodzi w relacje z innymi przedstawicielami gatunku, z wyłączeniem okresu rozrodczego. Bardzo łatwo go przestraszyć, a kiedy się boi – szczeka, w gniewie futro stroszy się, a zwierzę zaczyna drżeć.

Pada ofiarą wielu drapieżników, w tym południowoamerykańskich puchaczy (Bubo), lisa andyjskiego/kolpeo (Lycalopex culpaeus), pumy (Puma concolor) i innych kotowatych. Nie ufa otoczeniu, dlatego porusza się powoli i często zatrzymuje, aby wyłapać z powietrza zapach drapieżnika. Jego największym atutem są wysokie umiejętności wspinaczkowe, skoki i zawrotna prędkość podczas ucieczki zygzakowatym szlakiem. Mimo sprytu często ginie młodo, ponieważ matki nie zawsze dbają o potomstwo, a odporność na choroby jest niska.

Rozmnażanie.

Gody odbywają się między kwietniem i majem. W ramach zalotów samiec opiera głowę o grzbiet samicy i obwąchuje jej intymne części ciała przed kopulacją. Ciąża trwa 202 – 223 dni (ok. 7 miesięcy), po której samica rodzi 1 – 2 młode. Porody mają zatem miejsce między listopadem i styczniem. Młode waży 700 – 1000 g, a na grzbiecie pojawiają się białe plamki. Po 2 miesiącach matka odstawia je od pokarmu mlecznego. Samice dojrzewają po ok. 6 miesiącach, samce potrzebują na to 8 – 12 miesięcy. W 3 miesiącu życia nabierają „dorosłych” barw, ale z mamą pozostają przez ok. rok.

Szczegółowe dane i wymiar.

Pudu (Pudú).

• Długość ciała: do 85 cm
• Wysokość w kłębie: 32 – 45 cm
• Masa: 3,3 – 13,4 kg
• Długość ogona: 4 – 4,5 cm
• Długość poroża: 5,3 – 9 cm
• Długość życia: 8 – 10 lat na wolności

Pudu północny, ekwadorski (Pudu mephistophiles)

• Wysokość w kłębie: 32 – 35 cm
• Masa: 3,3 – 6 kg
• Długość poroża: ok. 6 cm

Pudu południowy, chilijski (Pudu puda)

• Wysokość w kłębie: 35 – 45 cm
• Masa: 6,4 – 13,4 kg
• Długość poroża: 5,3 – 9 cm

Pudu – ciekawostki

• W wieku XIX pudu został sklasyfikowany do podrodziny Capreolinae (in. jelenie Nowego Świata). Określenie Pudu pochodzi z języka mapucze używanego przez lud chilijski – Mapuczów. Ponieważ pudu żyje na zboczach Andów, nazywany jest również kozłem chilijskim.
• Pudu północny jest uznawany za najmniejszego przedstawiciela jeleniowatych na świecie.
• Najdłużej żyjący pudu zmarł mając 15 lat i 9 miesięcy.
• Popularna plotka głosi, że przestraszone zwierzę często umiera na zawał serca wywołany strachem.
• Młode ważące mniej niż 600 g i więcej niż 1000 g z reguły umierają.
• Pudu jest zagrożony wyginięciem z powodu niszczenia siedlisk (wyrąb lasów), kolizji z pojazdami, jak również na skutek nielegalnych wywozów i traktowania go jako zwierzę domowe. Bardzo często pada ofiarą myśliwych polujących dla mięsa. Dużym zagrożeniem są pasożyty przenoszące się z myśliwskich psów. Te egzotyczne ssaki są niestety bardzo podatne na choroby pasożytnicze.
• Podobnej wielkości do pudu jest odkryty w roku 1997 Muntiacus putaoensis (50 cm w kłębie i ok. 11 kg wagi).

Polecamy.

• Jelenie
• Renifery i karibu
• Łosie
• Rogate