AfrykaAzjaEuropaPolskaRogateSsakiWymarłeZwierzęta

Tur – wymarły dziki byk

Tur (bos primigenius) – wymarły dziki byk

Tur – wymarły przodek niektórych współczesnych ras bydła. Wielkie, zakręcone rogi i agresywne zachowanie w czasie poczucia zagrożenia sprawiło, że w czasach Imperium Rzymskiego stał się atrakcją tamtejszych aren. Jego imponujące wymiary sprawiły również, iż był niezwykle interesującym celem podczas królewskich i szlacheckich polowań. Wszystko to mogło prowadzić tylko do jednego – wyginięcia.

Klasyfikacja

  • Gromada: ssaki (Mammalia)
  • Rząd: parzystokopytne (Artiodactyla)
  • Rodzina: krętorogie (Bovidae)
  • Rodzaj: Bos
  • Gatunek: tur (Bos Primigenius)
Szkielet tura.

Ewolucja i występowanie

Tury zamieszkiwały ziemię już około 2 milionów lat temu. Ostatnie osobniki wyginęły w XVII wieku (1627 rok) na terenie Polski w lesie niedaleko Jaktorowa – wsi w województwie mazowieckim.

Wyróżnia się trzy podgatunki tura:

• Bos primigenius namadicus – był to pierwszy podgatunek tura, które pojawiały się na ziemi 2 miliony lat temu w Indiach. Dziewięć tysięcy lat temu zostały udomowione, jako zebu (Bos indicus).
Bos primigenius primigenius – zamieszkiwał stepy i tajgi Europy, Syberii i Azji Środkowej. Został on udomowiony na Bliskim Wschodzie około 6 tysiąclecia p.n.e. Nadmierne polowania spowodowały, które stały się przywilejem królów i szlachty spowodowały, że zwierzę wymarło w 1627 roku. Ostatnim z tego gatunku turów była samica – zmarła z przyczyn naturalnych.
Bos primigenius africanus – występował w lasach Afryki Północnej, a genetycznie był bardzo zbliżony do tura euroazjatyckiego. Pochodził najprawdopodobniej od zwierząt migrujących na teren Afryki z Bliskiego Wschodu. Najprawdopodobniej wymarły jeszcze przed średniowieczem.

Środowisko naturalne

Środowiskiem naturalnym turów były lasy – głównie mieszane, poprzecinane łąkami i zaroślami. Według starych przekazów, w okresie letnim zwierzę miało odwiedzać nawet pola uprawne.

Zachowany róg tura.

Cechy charakterystyczne

Wygląd tura został zrekonstruowany na podstawie znalezionych kości, opisów historycznych i ilustracji – głównie malowideł naskalnych.

Kształt ciała zwierzęcia był zaskakująco odmienny od budowy współczesnego bydła. Miał on o wiele dłuższe i smuklejsze nogi, co powodowało, że wysokość tura dorównywała prawie jego długości. Głowa – ze względu na to, że musiała unieść duże, ciężkie rogi, była o wiele większa i bardziej wydłużona. Obie płcie posiadały rogi, ale u byków były one większe. Wyrastały one z czaszki pod kątem 60 stopni, pochylone do przodu i zakręcone do środka.

Kolor sierści zmieniał się w zależności od wieku i płci. Cielęta rodziły się kasztanowe, dorosłe samce miały ubarwienie ciemnobrunatne, a samice czerwono-brązowe. Pyski zarówno byków jak i krów były jaśniejsze niż reszta ciała.

Tur – wizualizacja.

Dieta

Tur był zwierzęciem roślinożernym. Jego pożywienie stanowiły więc trawy, liście krzewów i drzew, a w okresie jesiennym również żołędzie i ściółka leśna.

Życie społeczne

Tur podobnie jak inne gatunki bydła tworzył stada – przynajmniej na jedną porę roku, czyli zimę. Grupa liczyła nie więcej niż 30 osobników, głównie krów, cieląt i młodych byków. Dorosłe samce wędrowały samotnie lub w kilka sztuk.

Status w grupie tur zdobywał poprzez walki, w które angażowały się zarówno samce jak i samice.

Rozmnażanie

Okres godowy turów przypadał najprawdopodobniej na czas późnego lata lub wczesnej jesieni. Między bykami występowały wówczas wyjątkowo agresywne walki, które mogły prowadzić nawet do śmierci słabszego osobnika, na co wskazują szczątki znalezione w Jaktorowie.

Podobne artykuły

Ciąża i turów trwała 9 miesięcy, a młode przychodziło na świat późną wiosną. Na czas porodu samica odłączała się od stada, szukając bezpiecznego miejsca do wydania małych na świat. Następnie opiekowała się nimi, aż do czasu, gdy nie były wystarczająco silne i same nadążały za stadem podczas żerowania.

Dojrzałość płciową młode krowy osiągały już w 3 roku po urodzeniu. Jedna samica przez całe swoje życie rodziła kilkanaście sztuk potomstwa.

Długość życia turów wynosiła 20-25 lat.

Szkielet tura.

Drapieżniki

W prehistorycznej Europie, Azji oraz Afryce Północnej na tura polowały najprawdopodobniej wielkie koty, takie jak lwy i tygrysy, czy hieny. Później jednak dorosłe osobniki nie miały naturalnych wrogów, jedynie młode padały czasami ofiarami wilków.

Wymieranie

Wymieranie turów zaczęło się od Europy Zachodniej. W X wieku zniknęły z terenu Francji, a na przełomie XI i XII z Niemiec. W XIV wieku obecne były już tylko na Mazowszu, a ostatni tur zmarł w XVII wieku.

Wśród przyczyn wymarcia tego gatunku zwierząt wymienia się nadmierne polowania, ekspansję siedzib ludzkich, choroby bydła oraz zmiany klimatyczne.

Ursus walczący z turem – Quo vadis.

Tur, Ursus i „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza

W rozdziale LXVI Quo vadis, Sienkiewicz opisuje walkę jaką stoczył Ursus z turem germańskim. To oczywiście mit, niemożliwy do realizacji w czasach akcji powieści i nawet dziś. Nie ma bowiem na świecie tak silnych ludzi, zdolnych zmierzyć się bez jakiegokolwiek oręża z turem, który wg opisu Sienkiewicza był „potworny”. Można śmiało założyć, że musiałby to być tur ważący blisko tonę, a jak wiemy największe osobniki osiągały nawet wagę 1500 kg. W bezpośrednim starciu z takim zwierzęciem żaden, nawet najsilniejszy człowiek nie miałby szans.

Aby uzmysłowić sobie potęgę tura i siłę, z którą przyszło zmierzyć się Ursusowi, polecamy przyjrzeć się gaurowi – to najpotężniejszy byk świata, niektóre osobniki mogą osiągać podobnie jak największe tury 1500 kg wagi.

Tur (bos primigenius)
Tur (Bos primigenius) – porównanie z człowiekiem

Dane/wymiary

Tur (bos primigenius)

Dymorfizm płciowy u turów był dość widoczny, nie tylko w ubarwieniu, ale także w rozmiarze. Samce były większe niż samice. Ich rozmiar zależał również od miejsca występowania: gatunki północne osiągały większe wymiary niż południowe.

  • Długość ciała: 2,6 – 3,1 metra
  • Wysokość w kłębie: 1,6 – 1,8 metra
  • Długość rogów: do 80 centymetrów
  • Średnica rogów: 10 – 20 centymetrów
  • Waga: do 1500 kilogramów

Ze względu na swoje wymiary i wagę tur często porównywany jest do żubra, choć był od żubra cięższy.

Tur – wizualizacja.

Tur – ciekawostki

W czasach Imperium Rzymskiego tur był wykorzystywany jako bojowa bestia w walkach niewolników i gladiatorów, o czym można przeczytać w „Quo Vadis” Henryka Sienkiewicza. Ursus w obronie Ligii skręca kark turowi germańskiemu.
Tury zamieszkiwały również Sycylię – dotarły tam, jeszcze w czasie, gdy była ona połączona z Włochami. Po zniknięciu naturalnego mostu zwierzę ewoluowało w 20% mniejszą tamtejszą odmianę bydła.
Polscy naukowcy chcą odtworzyć tura na podstawie materiału genetycznego uzyskanego ze szczątków zwierzęcia znajdujących się w muzeach. Inicjatorem projektu jest Polska Fundacja Odtworzenia Tura.
Z rogu ostatniego zmarłego tura wykonano oprawiony w pozłacane srebro róg myśliwski. Należał on Zygmunta III Wazy, jednak po potopie szwedzkim trafił do Szwecji, gdzie znajduje się do dziś w sztokholmskim Muzeum Arsenału.

Tur (Bos primigenius) – czaszka w Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu Wrocławskiego.

Polecamy:


Baza Dinozaurów

23 komentarzy

    1. Witam. Kiedyś znalazłem czaszkę Tura niestety młody głupi przekazałem (wypożyczyłem) pewnemu „profesorowi” na przebadanie itp ( obiecywał znalezienie sponsorów na wydatowanie ….) nie wiem co się z nią stało, nic z tego nie wyszło, czaszki nie odzyskałem a doszły mnie niepokojące słuchy o tym że wisi sobie ona u tego Pana nad kominkiem hrrr. Wolał bym żeby była w gablocie w szkole w miejscowości w której została znaleziona.

    1. Cóż, pewnie bardziej elegancko byłoby wskazać to źródło, ale skoro go nie wymieniłeś, to zakładamy, iż masz na myśli Józefa Goetza z Torunia, który w roku 1948 twierdził, iż żubry hodowane były jeszcze w XVIII wieku, a ostatni został zabity na rozkaz króla Fryderyka w Parku Dzikich Zwierząt w Królewcu właśnie w roku 1755. Pomijamy ocenę tego hipotetycznego rozkazu, ale niestety to źródło nie jest potwierdzone i nie ma żadnych dowodów na to, iż żubry przetrwały dłużej niż do początku wieku XVII.

  1. W rzece Świsłocz w Ozieranach Małych gm. Krynki jako chłopiec 45 lat temu znaleziono róg tura w dobrym stanie. Jest on do obejrzenia u jednego z pszczelarzy w Ozieranach Małych.

  2. 45 lat temu w rzece Świsłocz we wsi Ozierany Małe gm. Krynki pewien mieszkaniec Jarosław U. znalazł róg tura, który ma do dziś. Prawdopoodbnie róg ma 1000 lat, zaś tur miał kilka lat.

  3. Podajcie proszę namiary na forum dotyczące tura. Prawdopodobnie mam w domu jego rogi ale nie mam z kim tego skonsultować . Pozdrawiam

  4. wczasie 2 wojny światowej niemcy próbowali odworzyć tura robiąc kszyżówkę krowy z żubrem odbowiednie rasy krów + samiec żubra = tur

  5. Moj syn (przyszly paleontolog) odkopal czaszke … Duza czaszke, myslalem ze to czaszka łani jelenia ale w lesnictwie na podstawie zdjec wykluczyli te rase bo jest znacznie wieksza. Gdzie powinienem sie zglosic lub przeslac zdjecia by ktos ocenil to znalezisko? Czaszka wyglada podobnie jak na zdjeciu na wikipedii (pl.m.wikipedia.org/wiki/Tur#/media/Plik%3AAurochs.jpg) – ale bez rogow a Kolor kosci jest podobny.

  6. Witam. Kiedyś znalazłem czaszkę Tura. Jedna z najbardziej kompletnych ( posiadała kilka zębów). Młody naiwny dałem się przekonać na wypożyczenie jej pewnemu „profesorowi” który obiecywał złote góry, przebadanie , znalezienie sponsorów na wydatowanie itp. Czaszki nie odzyskałem, a doszły niepokojące słuchy że wisi sobie nad kominkiem obita w futerko…..Wolałbym żeby znalazła się w gablocie w szkole w miejscowości w której ją znalazłem lata temu. Pozdrawiam

  7. Myślę, że w przyszłości(bliższej lub dalszej) odtworzymy Tura. 🙂

    A, i jeszcze jedno( sorki,że się przyczepiam, ale się chyba na mnie nie pogniewacie 🙂 ). Napisaliście (pod afrykańskim gatunkiem) ” jeszcze przez średniowieczem”.

    1. Wprost przeciwnie, jesteśmy wdzięczni 🙂 Jeśli znajdziecie jakiś błąd czy literówkę, to prosimy o informację, czasami nam coś umknie, a dzięki Waszej pomocy wspólnie możemy lepiej dopracować artykuły.

  8. Etologia a folklor.
    Zachowane relacje wspominają że tur zagrożony atakiem miał w zwyczaju kłapać paszczęką.Dotyczyło to zw.samców w trakcie walk godowych.
    Takie właśnie kłapanie jest „znakiem firmowym” ludowej maszkary zwanej-jakże by-TURONIEM.Podczas karnawału turoń za swoją świtą nawiedzał obejścia gospodarzy kłapiąc i bodąc rogami;należało go obłaskawić wódką i poczęstunkiem.Wizyta turonia zapewniała dostatek i urodzaj w nadchodzącym roku.
    Zwyczaj ten ma bez wątpienia źródło w prasłowiańskim szamanizmie gdzie tur był uosabiany z bóstwem solarnym.Słowianie urządzali na jego cześć rozwiązłe uczty zwane „turicami” a. „turzycami”.”Turica” związana z gościnnymi występami rogatego stwora znana jest też u Słowian z Południa (Chorwatów,Słoweńców…).
    Ciekawe jak ludowa tradycja przechowała wspomnienie o specyficznych obyczajach wymarłego zwierzęcia!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button