Wojownik zbrojny (Polemaetus bellicosus)

Wojownik zbrojny (Polemaetus bellicosus)

Sama nazwa przywołuje na myśl istotę nieustraszoną, potężną, wręcz niebezpieczną. Każdy wojownik posiada jednak drugą stronę swej osobowości, nie tylko tę mroczną. Jaki zatem naprawdę jest wojownik zbrojny?

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: orły
• Rodzaj: Polemaetus
• Gatunek: wojownik zbrojny

Występowanie

Przebywa na prawie całym obszarze Afryki Subsaharyjskiej, gdzie środowisko jest przyjazne, a zapasy pożywienia obfite. Choć nie należy do gatunków powszechnych, największa populacja wybrała południe kontynentu, szczególnie Zimbabwe i RPA. Ptak ten najliczniej występuje w Parku Narodowym Krugera (RPA), Transgranicznym Parku Narodowym Kgalagadi (RPA i Botswana) i Parku Narodowym Etoszy (Namibia).

Najkorzystniejszym środowiskiem dla wojownika zbrojnego są skraje lasów, otwarte formacje leśne, sawanny i cierniste krzaki. Obce są mu natomiast gęste lasy tropikalne Gwinei czy nizinne obszary dżungli kongijskiej, choć do gniazdowania i polowania drzewa są mu niezbędne.

W Afryce południowej przystosował się do bardziej ubogich w drzewa siedlisk: półpustyń, otwartych sawann, zalesionych pagórków, słupach i innych konstrukcjach wsporczych. Przeważnie jednak woli miejsca odludne i obszary chronione.

Warto zwrócić uwagę, że preferuje odmienne tereny od wojownika wspaniałego, który wybiera tereny leśne.

Charakterystyka – wygląd

Wielkość

Wojownik zbrojny to jeden z największych orłów, którego długość ciała mieści się między 78 – 96 cm, masa 3 – 6,2 kg, rozpiętość skrzydeł dochodzi do 260 cm (to więcej niż u orła przedniego).

Upierzenie

Dorosły osobnik obrasta ciemnymi, szaro-brązowymi piórami o jasnych brzegach na wierzchniej części ciała i głowie. Pierś, brzuch i nogi pozostają białe, przyozdobione czarnymi lub brunatnymi kropkami. Spodnia część skrzydeł jest brązowa z pręgowanymi lotkami.

Samice są zazwyczaj większe i mocniej wzorzyste od samców.

Osobniki niedojrzałe charakteryzują się jaśniejszym upierzeniem, białawą głową i klatką piersiową oraz mało wzorzystymi spodami skrzydeł. Młodociany przedstawiciel gatunku potrzebuje wielu lat (aż 7), aby osiągnąć ostateczny kolor upierzenia.

„Korona” uformowana z kilku piór jest mało widoczna, w przeciwieństwie do okazałego i silnego dzioba.

Wojownik zbrojny wyróżnia się również mocno upierzonymi, długimi i masywnymi nogami wyposażonymi w duże, ostre szpony.

Ptak siada na gałęzi w pozycji stojącej, a potężne skrzydła zakrywają całkowicie ogon. Drapieżcę tego stosunkowo łatwo odróżnić od gadożera białobrzuchego (Circaetus pectoralis), posiadającego mniejsze gabaryty i wydatniejszą głowę oraz śnieżnobiały brzuch i mniej pstrokate lotki.

Choć wojownik wspaniały (Stephanoaetus coronatus) również staje na gałęzi, a nie siada na niej, ma wyraźnie krótsze skrzydła i dłuższy ogon (poluje pośród lasów), a jego upierzenie jest raczej zmienne w obrębie gatunku.

Dieta i sposób polowania

Nie bez powodu został nazwany „wojownikiem”, postrzegany jest bowiem jako jeden z najsilniejszych ptasich drapieżców Afryki. Podobną opinią może się pochwalić tylko wojownik wspaniały.

Stojąc na szczycie łańcucha pokarmowego, nie musi obawiać się ataków ze strony innych zwierząt, bowiem nie posiada naturalnych wrogów. Mimo nakładania się na siebie terytoriów tych obu gatunków, wojownik wspaniały preferuje bardziej zalesione siedliska, w przeciwieństwie do sawannowego wojownika zbrojnego, nie zdarza się zatem konkurencja między oboma przedstawicielami rodziny.

Dieta

Menu różni się w zależności od dostępnego pokarmu, preferencje żywieniowe są więc z reguły podyktowane liczebnością danej zwierzyny. Na podstawie obserwacji orłów z Parku Narodowego Krugera oszacowano, że aż 45% ich diety stanowią inne ptaki, zwłaszcza kuraki (Galliformes) i gęsiówka egipska (Alopochen aegyptiaca), jak również frankoliny (Francolinus), perlice (Numididae), dropie (Otidiformes).

Poluje także na gady, np. warany i węże: kobrę przylądkową (Naja nivea), dysfolid (Dispholidus typus), żmiję sykliwą (Bitis arietans), mambę zieloną (Dendroaspis viridis), a nawet małe mamby czarne (Dendroaspis polylepis), czy pytona skalnego (Python sebae).

Gady stanowią ok. 38% diety, na pozostałe 17% składają się ssaki w tym ssaki drapieżne.

W niektórych regionach występowania większość diety stanowią jednak ssaki: góralki (Hyracoidea), mangustowate (Herpestidae), szczury (Rattus), postrzałki (Pedetidae), jest w stanie upolować również większą zdobycz: karakala (Caracal caracal), serwala (Leptailurus serval), szakala czaprakowego (Canis mesomelas), młodą impalę (Aepyceros melampus) i inne niewielkie antylopy.

Poluje głównie w locie, szybując wysoko ponad swym terytorium. Kiedy zauważy ofiarę (z odległości 3 – 5 km!), atakuje ją z zaskoczenia. Czasem może czyhać na łup na wysokiej gałęzi lub ukrywać się pośród gęstej roślinności w pobliżu zbiornika wodnego.

Zabija zazwyczaj na ziemi lub na drzewie, ale istnieję przypadki zabicia upolowanego zwierzęcia w trakcie lotu.

Rozmnażanie

Zależnie od miejsca występowania wojownik zbrojny rozmnaża się w rożnych porach roku: w Senegalu okres rozrodczy trwa od listopada do kwietnia, w Sudanie od stycznia do czerwca, w północno-wschodniej Afryce od sierpnia do lipca, natomiast we wschodniej części kontynentu rozród może odbywać się w dowolnym miesiącu, choć głównie między kwietniem i listopadem.

Zaloty

Ptaki nie wykonują imponujących pokazów lotniczych podczas zalotów, samce ograniczają się do płynnych, łagodnych okrążeń nad terytorium, do których samica bardzo rzadko dołącza.

W sezonie lęgowym ptaki te, choć ciche na co dzień, emitują głośne, płaczliwe wokalizacje.

Gniazdo

Po zalotach para buduje gniazdo w koronach dużych drzew, często umiejscawiając je na głównym rozwidleniu gałęzi, 6 – 20 m nad ziemią, choć zarejestrowano gniazda na wysokościach między 5 – 70 m, czyli praktycznie na samym czubku.

Wojownik zbrojny preferuje drzewa rosnące na zboczach skał, w dolinach lub na szczytach wzgórz, tylko raz znaleziono gniazdo wewnątrz jaskini. Samo gniazdo to ogromna konstrukcja tworzona z patyków, osiągająca 1,2 – 1,5 m średnicy i 0,6 m głębokości.

Gniazdo po wieloletnim używaniu i udoskonalaniu może mierzyć nawet 2 m średnicy i głębokości.

Rozród wojownika zbrojnego ma niską częstotliwość, w jednym lęgu pojawia się bowiem 1 jajo (rzadko 2), na dodatek co drugi rok (co jest racze typowe dla ptaków drapieżnych).

Inkubacja trwa od 45 do 53 dni, pisklę obrasta w pióra po 96 – 104 dniach od wyklucia.

Mimo stosunkowo szybkiego uniezależnienia się (samodzielne loty, nauka podczas polowania), niedojrzałe młode pozostanie pod opieką rodziców przez kolejne 6, a nawet 12 miesięcy.

Długi okres opieki nad młodym jest jednym z głównych powodów sporych przerw w rozmnażaniu.

Szczegółowe dane i wymiary

Wojownik zbrojny (Polemaetus bellicosus)

• Długość: 78 – 96 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 188 – 260 cm
• Długość skrzydła: 56 – 67,5 cm
• Długość ogona: 27,2 – 32 cm
• Długość stępu: 9,7 – 13 cm
• Długość dzioba: 5,5 cm
• Masa: 3 – 6,2 kg

Samice jest większa od samca i nieco bardziej wzorzyście upierzona.

Wojownik zbrojny – ciekawostki

• Wojownik zbrojny jest największym orłem Afryki i 5 najcięższym orłem świata.
• Wojownik zbrojny w języku angielskim nosi nazwę Martial Eagle.
• Jest na tyle silny, że potrafi przewrócić dorosłego człowieka.
• Ptaki te słyną z ogromnych areałów osobniczych, których powierzchnia dochodzi czasem do 1000 km².
• Częściej od pozostałych afrykańskich orłów wojownik zbrojny jest obserwowany w locie.
• Dysponuje świetnym wzrokiem, ponad 3 razy ostrzejszym od ludzkiego.
• Wojownik zbrojny może upolować dropa olbrzymiego (Ardeotis kori), uznawanego za najcięższe latające zwierzę współczesnego świata.
• W południowoafrykańskiej krainie geograficznej Karru wojowniki zbrojne gnieżdżą się czasem na wieżach nadajnikowych.
• Gatunek został sklasyfikowany jako bliski zagrożenia wyginięciem z powodu utraty siedlisk, zatruć, zanieczyszczeń, jak również na skutek porażeń prądem i niskiego wskaźnika rozrodu.

Polecamy

• Wojownik wspaniały
• Orzeł przedni
• Bielik olbrzymi
• Małpożer
• Kania ruda
• Kania czarna
• Sęp
• Sokół
• Jastrząb
• Orłosęp
• Orły
• Bielik amerykański
• Sowy
• Rybołów
• Harpie
• Kondory
• Pustułka