Wilkołaki

Opowieści o wilkołakach

Była ciemna i burzliwa noc, a księżyc w pełni lśnił niesamowicie przebijając się poprzez gęste chmury nad głową. Powietrze było gęste od zapachu strachu, a dźwięk wyjących wilków odbijał się echem po lesie. Kiedy wędrowałem przez las, moje serce biło intensywnie z oczekiwania i lęku, czułem, że tworzy się we mnie dziwna energia. To było tak, jakby moja dusza zmieniała się, przekształcała w coś mrocznego i pierwotnego.

I wtedy zobaczyłem go – postać wyłaniającą się z cienia, z oczami płonącymi jak ogień i zębami ostrymi jak noże. Był wilkołakiem, stworzeniem nocy, które grasowało po lesie w poszukiwaniu ofiary.

Próbowałem uciekać, wyrwać się z jego objęć, ale było już za późno. Rzucił się na mnie z przerażającą prędkością, jego pazury wbijały się w moje ciało, a zęby zagłębiły się w mojej szyi.

Kiedy poczułem, że moje życie umyka, wiedziałem, że zostałem przeklęty – przeklęty, by przemierzać ziemię jako potwór, stworzenie nocy, na zawsze związane z pełnią księżyca i zewem dzikiej natury.

I tak zaczął się mój upadek w kierunku szaleństwa, moja przemiana w bestię. Nie byłem już człowiekiem, lecz wilkołakiem – stworzeniem ciemności, skazanym na polowanie i zabijanie przez całą wieczność…

Wilkołak

W zabawnej nowozelandzkiej komedii „Co robimy w ukryciu”, wilkołaki pojawiają się jako grupa nierozłącznych kolegów. Niczym wataha, chodzą na imprezy, piją piwo i przemieniają się wspólnie w wilkołaki. Nad całą grupą panuje „samiec alfa”, z którego żartów należy się śmiać nawet wtedy, gdy nie są zabawne. Hmm, coś jak w polityce, prawda 😉

Ta wariacja artystyczna na temat wilkołaków nieco ociepla ich wizerunek. Jesteśmy bowiem przyzwyczajeni, że wilkołak przedstawiany jest jako bezwzględny potwór wyjący do księżyca. Tym artykułem pragniemy pokazać, że postaci wilkołaka nie da się zdefiniować jedynie określeniem „przerośnięty pies”. Opowiemy o transformacjach, słabych stronach wilkołaków, a także o ich mrocznych powiązaniach z każdym z nas.

Czym są wilkołaki?

Jeżeli oglądaliście kiedykolwiek film lub komiks na temat wilkołactwa, mniej więcej wiecie czym są wilkołaki. Mówiąc prosto, są to ludzie, którzy cyklicznie przeobrażają się w pół-człowieka pół-wilka lub w dużego wilka.

Pierwsze wzmianki na temat wilkołactwa odnajdujemy już w starożytności. W stosunku do tego typu istot używano często słowa „likantrop”. Wywodzi się z ono z greki i jest połączeniem słów lýkos – „wilk” i ánthropos – „człowiek”.

Element folkloru

W Europie wilkołak nie jest postacią nową i nie pojawił się wraz z horrorami typu „Wilk” czy parodiami z rodzaju „Co robimy w ukryciu”. Trzeba jednak przyznać, że wilkołak, tuż obok wampira, jest bardzo wdzięcznym materiałem na film, komiks czy książkę.

O wilkołakach wspominają źródła starożytne i średniowieczne. Te drugie zostały zabarwione interpretacją chrześcijańską, nadając wilkołakom rys diabelski. Pół-człowiek pół-wilk pojawia się również w tzw. Nowym Świecie dzięki kolonialistom.

Pomiot diabła?

W licznych filmach na temat wilkołaków wykorzystuje się jeden scenariusz – przypadkowy człowiek zostaje ugryziony przez wilka. Po czasie sam zaczyna zmieniać się w istotę wilkopodobną. Według europejskich podań wilkołakiem można się jednak stać w inny sposób – na skutek uroku / klątwy.

Postać wilkołaka nieodmiennie kojarzy się z nieobliczalna bestią, zabijającą każdego, kogo spotka na swojej drodze. Czasem jednak przedstawia się go jako obrońcę swych ludzkich sprzymierzeńców. Nie można zatem jednoznacznie stwierdzić, że postać wilkołaka wiąże się tylko z siłami demonicznymi. Dobrze przedstawia to film „Wilk”, w którym główną rolę gra Jack Nicholson. Kiedy bohater przemieniał się w wilkołaka, wyczuwał (niczym pies) osoby mu życzliwe, a także te zagrażające jemu lub jego bliskim.

Rodzaje wilkołaków

Wilkołak wilkołakowi nierówny. W zależności od sposobu transformacji i paru innych kwestii, można rozróżnić 3 rodzaje wilkołaków:

• Zmiennokształtny
  W filmie „Twilight” pojawia się niejaki Jacob Black, posiadający umiejętność przemienia się w wilka (nie wilkołaka) w dowolnym momencie. Przemiana wynikała z jego woli, choć silny gniew lub ekscytacja mogły sprowokować spontaniczną transformację. Uważa się, że pierwotne legendy o wilkołakach opisywały właśnie tę umiejętność. Wilkołactwo tego typu nie było nabyte – nie pojawiało się na skutek ugryzienia przez innego wilka. Była to cecha wrodzona.

• Mutant
  Najbardziej znana postać: pół-człowiek pół-wilk. Ciało w większym procencie przypomina ludzkie, istota porusza się na dwóch nogach. Skórę pokrywa jednak długa sierść, paznokcie zastępują pazury a kły wydłużają się. Często wilkołak jest o wiele większy od zwykłego człowieka (nie jest to jednak reguła). Wilkołaki tego typu noszą na sobie klątwę wilkołactwa. W zależności od legendy (a jest ich bardzo dużo, bowiem opisy wilkołaków pojawiają się zarówno w mitach nordyckich, słowiańskich, jak i śródziemnomorskich), wilkołak ten był człowiekiem za dnia, natomiast w bestię zamieniał się nocą. Inne wersje mówią, że wilkołak nie powraca do swej ludzkiej postaci. Najbardziej rozpowszechniona wersja głosi, że człowiek przemienia się w wilkołaka w czasie pełni Księżyca. Ostateczną formą przemiany ma być jednak wilk. Kiedy więc „przeklęty” raz zamieni się w wilka, nigdy już nie może przetransformować się w człowieka, ani wilkołaka. Scenariusz ten pojawia się we wspomnianym już „Wilku”, nakręconym w roku 1994.

• „Prawdziwy” wilkołak
  Istota ludzka, która w sposób niekontrolowany przemienia się w wilka / wilkołaka podczas pełni Księżyca. Przemieniony nie panuje nad swoim głodem, wściekłością i innymi popędami, stając się śmiertelnie niebezpiecznym dla ludzi i zwierząt. Nie odróżnia osób dobrych czy znajomych od obcych / złych. Zachowuje się jak dzikie, rozwścieczone zwierzę. Umysł ludzki zanika. Kiedy rano nieszczęśnik budzi się już jako człowiek, nie pamięta niczego lub jedynie w snach pojawiają się przebłyski. „Zainfekowany” może „zarazić” wilkołactwem inną osobę, o ile oczywiście jej nie zabije. 

Słabe strony

Wampiry nie mogą istnieć w świetle dnia, uciekają przez przedmiotami kultu religijnego i giną jeśli nie spożyją ludzkiej krwi. Wilkołaki, mimo posiadania ogromnej siły fizycznej i nieokiełznanych zwierzęcych popędów, również mają słabe strony. Jeśli więc kiedyś spotkacie na swej drodze wilkołaka, będziecie wiedzieli co zrobić, żeby uniknąć pożarcia lub zarażenia (no, chyba, że chcecie sprawdzić, jak to jest być wilkołakiem 😉 ).

• Tojad (ang. Wolf’s bane – „wilcza trucizna”)
  Trująca i jednocześnie lecznicza roślina o właściwościach magicznych. Pojawia się np. w seriach gier „Wiedźmin” i „Gothic” jako tzw. wilcze ziele. Dla wilkołaków jest śmiertelnym zagrożeniem. Dla człowieka również może okazać się zabójcza, ponieważ zawiera akonitynę – alkaloid, którego nawet niewielka dawka w organizmie może spowodować szybką śmierć. Najbardziej trujące są bulwy oraz liście (choć wszystkie części tojadu są toksyczne). Śmierć następują na skutek upośledzenia procesu oddychania i pracy serca.

• Czary i rytuały magiczne

• Czyste srebro – srebrne kule lub sztylety są broniami skutecznie unicestwiającymi wilkołaka.

Choroba

Likantropią nazywamy dzisiaj pewną chorobę psychiczną. Człowiek dotknięty tym zaburzeniem uważa siebie za wilka lub inne drapieżne zwierzę. Może też być przekonany o tym, że potrafi przemieniać się w dużego drapieżnika (niekoniecznie wilka).

Osoba z likantropią może „widzieć” jak jej ciało porasta sierść, a paznokcie i kły wydłużają się. W czasie pełni może chodzić na czterech nogach i wyć do księżyca. W skrajnej postaci tego zaburzenia człowiek potrafi zabić inną osobę, w tym swoich najbliższych. Przestaje bowiem rozpoznawać ludzi, stając się – jak wilk – groźnym drapieżnikiem.

Pytania o sens

Jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci fantastycznych jest więc istotą złożoną. A może wilkołaki nie są jedynie wymysłem szalonych kronikarzy, lecz metaforą naszego cienia? Czy każdy z nas czasem przemienia się w bestię krzywdzącą wszystkich wokół? Mimo że nie wyrastają nam pazury i kły, nasz wewnętrzny mrok wychodzi na powierzchnię (nierzadko właśnie w czasie rosnącego Księżyca oraz pełni). W każdym razie, postać mrocznej dzikiej istoty, jaką jest wilkołak, nie powinna nas jedynie przerażać, ale budzić również refleksję na temat nas samych. 

Wilkołaki – ciekawostki

• W północnej części Europy człowiek mógł zamieniać się nie tylko w wilka, ale też w niedźwiedzia.
• W Indiach (i innych częściach Azji) odpowiednikiem wilkołaka był człowiek przemieniający się w tygrysa.
• Postaci przypominające wilkołaki pojawiają się m.in. w mitologiach, podaniach i baśniach skandynawskich, niemieckich, francuskich, łotewskich, albańskich, czeskich czy serbskich. Postaci wilkopodobne występują również w podaniach Indian.
• Pochodzenie słowa „likantrop” może pochodzić od Likaona – mitologicznego króla Arkadii. Ponoć podał on Zeusowi do spożycia ludzkie mięso, co rozwścieczyło bogów do tego stopnia, że przemienili króla w wilka.
• Angielskie słowo werewolf oznacza manwolf („człowiek-wilk”, „wilkołak”). Słowo wer ma korzenie saksońskie i oznacza właśnie „człowieka”.

Image credits to Chris Scalf

Polecamy

• Mitologia
• Wilki
• Psowate