Wikunia andyjska, wikunia, wigoń (Vicugna vicugna)

Wysoko w Andach, w Ameryce Południowej żyje zwierzę podobne nieco do lamy – to wikunia. Porastające ją futro stało się w swoim czasie niemal przyczyną jej zagłady. Na szczęście dziś jest już bezpieczna, między innymi za sprawą swojego znaczenia kulturowego.

Wikunia jest zwierzęciem mało licznym, a ze względu na wrodzoną płochliwość i specyficzne wymagania – rzadko hodowanym. Dlatego wełna z jej futra jest rzadkością i osiąga czasem niewiarygodnie wysokie ceny. Odegrała na tyle znaczącą rolę w historii i kulturze rdzennych mieszkańców Peru, że stała się symbolem tego kraju. Jest uznawana za szczególne dobro narodowe, a jej stan jest starannie monitorowany.

Klasyfikacja

• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Wielbłądowate
• Rodzaj: Wikunia
• Gatunek: Wikunia andyjska, wikunia, wigoń (Vicugna vicugna)
• Podgatunki:
  • Vicugna vicugna vicugna (Argentyna, Boliwia, Chile)
    
  • Vicugna vicugna mensalis (Boliwia, Chile, Peru)
    

Charakterystyka

Wygląd

Wikunia osiąga 145-165 cm długości i 75-85 cm wysokości w kłębie. W porównaniu z lamą wyróżnia się długimi i cienkimi nogami, krótszym pyskiem i bardziej zaokrągloną głową. Futro wikunii jest puszyste i miękkie, a jego barwa jest niezwykle różnorodna – spotyka się wikunie żółtawe, brązowe i wiele innych odmian barwnych. Na brzuchu futro jest jaśniejsze.

Futro jest dwuwarstwowe, ale włosy w obu warstwach są podobnej długości. Dzięki temu okrywa włosowa jest gęstsza i grubsza, a zwierzę nie traci ciepła z mroźne górskie noce.

Występowanie

Wikunie w naturze występują w Ameryce Południowej, w Peru, zachodniej Boliwii, fragmentach Chile i Argentyny. Introdukowane stada żyją również w Ekwadorze. Wikunia żyje na andyjskich płaskowyżach, na wysokości powyżej piętra lasu, ale poniżej linii śniegu, na wysokości 3200-4800 m n.p.m. Preferuje rejony suche i porośnięte niskimi roślinami – trawami i krzewami.

Mimo że wikunia żyje w surowym, zimnym i suchym klimacie, wykazuje spore zapotrzebowanie na wodę, dlatego rzadko spotyka się ją w odległości większej niż 2 km od źródeł wody. Jest za to odporna na promieniowanie słoneczne, które w znacznie rozrzedzonym powietrzu jest silniejsze niż na nizinach.

Tryb życia

Wikunie żyją w haremowych stadach rodzinnych. W jego skład wchodzi przewodzący stadu samiec oraz samice, zwykle w liczbie 5-15 zwierząt, a także różna liczba młodych. Aby zapobiec zbytniemu przegęszczeniu, samiec przegania młode w czasie, gdy na świat przychodzą noworodki. Dzięki temu stado zachowuje w przybliżeniu cały czas tę samą liczebność. W przypadku wikunii jest to o tyle ważne, że zasiedlają tereny stosunkowo ubogie w roślinność i wodę.

Wikunie prowadzą dzienny tryb życia. Noce spędzają zwykle w legowiskach na większych wysokościach. W naturze są bardzo płochliwe i łatwo je wystraszyć. Wykrywają niebezpieczeństwo, polegając przede wszystkim na znakomitym słuchu.

Zwyczaje

Na obszarach zamieszkiwanych przez wikunie gleby są ubogie, co odbija się na zawartości mikroelementów w roślinach. Dlatego zwierzęta te często liżą wapienie, by uzyskać cenne minerały; zdarza im się także pić słoną wodę.

Wikunie są zwierzętami silnie terytorialnymi. Każde stado zajmuje teren około 18 km². Tak duży obszar pozwala im wykonywać wędrówki w poszukiwaniu jedzenia, co zapobiega wyniszczeniu roślinności.

Rozród

Na przełomie marca i kwietnia wikunie odbywają gody. Ciąża trwa 330-350 dni, a więc dłużej niż u innych zwierząt podobnej wielkości, co ma związek z życiem w rozrzedzonym powietrzu. Samica rodzi zwykle jedno młode, które waży około 5 kg, a już kwadrans po narodzinach jest w stanie chodzić na tyle sprawnie, by podążać za matką.

Ze względu na długi okres ciąży do kopulacji dochodzi zwykle niedługo po porodzie. Matka opiekuje się młodymi przez około 10 miesięcy, choć młode samice często oddalają się od niej wcześniej, nierzadko już po 5 miesiącach. Samice osiągają dojrzałość płciową po roku, zaś samce – po dwóch. Wikunie żyją do 20 lat, w niewoli nieco dłużej.

Zagrożenia i ochrona

Naturalnymi wrogami wikunii są głownie pumy i różne gatunki z rodziny psowatych., jednak nigdy nie miały one znaczącego wpływu na liczebność tych zwierząt. Największy zagrożeniem dla nich okazał się jak zwykle człowiek. Rdzenni mieszkańcy Ameryki Południowej hodowali wikunie i jeśli na nie polowali, to w sposób umiarkowany, nigdy nie zabijając dużej liczby zwierząt. Przybysze z Europy niestety polowali na wikunie masowo, bez żadnych ograniczeń. Skutkiem tego zabijano w niektórych latach nawet 80 tys. wikunii rocznie, a one same w wielu obszarach zupełnie wyginęły.

Dlatego już w 1925 r. rząd Peru objął wikunie ochroną, jednak z różnych przyczyn egzekwowanie zakazu polowań nie było skuteczne. Miały na to wpływ m.in. trudna dostępność terenów zasiedlanych przez te zwierzęta oraz determinacja kłusowników. W 1961 r. w naturze żyło prawdopodobnie zaledwie 6 tys. wikunii.

Sytuacja poprawiła się po założeniu w Peru i Boliwii parków narodowych, na trenie których możliwe było kontrolowanie działań ludzi. Dzięki temu liczba wikunii zaczęła stopniowo wzrastać. W 1981 r. było ich już 62 tys., a w 2009 r. – aż 350 tys.; takie dane podał rocznik IUCN. Poza tym wikunie są hodowane w wielu ogrodach zoologicznych.

Udomowienie

Wikunia została udomowiona w Peru co najmniej 6 tys. lat temu. Jej futro jest źródłem wysokogatunkowej wełny, zatrzymującej ciepło lepiej niż wełna z jakiegokolwiek innego zwierzęcia. Poza tym futro jest odporne na farbowanie, dzięki czemu udaje się zachować jego naturalny kolor, co przez wielu projektantów ubrań i klientów jest uważane za zaletę. Wikunia dostarcza około ½ kg futra rocznie.

Wikunie nie były hodowane w takiej skali jak np. alpaki czy gwanako ze względu na płochliwość i specyficzne wymagania. Dlatego Inkowie wypracowali metodę zwaną chacu chwytania tych zwierząt w specjalne pułapki. Następnie je strzygli i wypuszczali na wolność – rocznie strzyżono w ten sposób tysiące zwierząt.

Obecnie rząd peruwiański stosuje zmodyfikowany zwyczaj chacu, dzikie zwierzęta strzyże się, po czym wypuszcza. W ten sposób prowadzi się kontrolowany handel wełną z wikunii, z czego dochód przeznaczony jest na finansowanie skutecznych działań ochronnych. Niemniej nadal na rynku rocznie pojawia się około 22 ton wełny pochodzącej z nielegalnych źródeł.

Szczegółowe dane /wymiary

Wikunia andyjska, wikunia, wigoń (Vicugna vicugna)

• Długość ciała: 145-160 cm
• Wysokość w kłębie: 75-85 cm
• Długość ogona: 15-25 cm
• Masa ciała: 35-65 kg
• Długość życia: do 20 lat na wolności, w niewoli nieco dłużej

Ciekawostki

• Serce wikunii jest blisko dwukrotnie większe niż innych zwierząt podobnej wielkości. Jest to przystosowanie do życia na dużej wysokości.
• Wikunia widnieje w herbie Peru. Symbolizuje bogactwo świata zwierzęcego, a jednocześnie jest symbolem kraju.
• Wyroby z wełny wikunii osiągają niezwykle wysokie ceny – na przykład szalik kosztuje do 1500 $, zaś kurtka – ponad 20 000 $.
• Wełna wikunii ma jedne z najlepszych włókien na świecie, o średnicy 12 μm.
• Wikunia „produkuje” tylko około 0,5 kg wełny rocznie.

Polecamy

• Lama
• Alpaka
• Gwanako
• Wielbłąd