Pszczoła – producent miodu

Pszczoła miodna (Apis mellifera)

Pszczoła miodna to gatunek owada błonkoskrzydłego należący do rodziny pszczołowatych (Apidae). Gatunek ten obejmuje owady wytwarzające miód.

Czy wszystkie pszczoły wytwarzają miód

Do pszczół zalicza się prawie 20 tysięcy gatunków, z których większość prowadzi samotniczy tryb życia. Część z nich wytworzyła skomplikowane struktury społeczne. Najwyżej zorganizowane społeczności tworzą gatunki należące do pszczół miodnych, które wytwarzają miód.

Gdzie występują pszczoły

Pszczoły występują praktycznie w każdym zakątku świata, z wyjątkiem wiecznie zimnych rejonów Arktyki. Część gatunków pszczół (rodzaj Apis) prowadzi społeczny tryb życia. Najczęściej żywią się nektarem kwiatów, spadzią oraz pyłkiem kwiatowym. Niektóre gatunki są roślinożerne.

Jak zbudowane jest oko pszczoły

Oczy pszczół, to tzw. oczy złożone (mozaikowe, fasetkowe – z łac. oculus compositus). Oczy złożone składają się z tzw. omatidiów (zwanych oczkami prostymi lub fasetkami), z których każdy posiada własną rogówkę, aparat dioptryczny, komórki barwnikowe i receptory. Każdy z elementów odbiera jedynie wąski fragment pola widzenia. W efekcie owad uzyskuje obraz mozaikowy, który zostaje przetworzony w układzie nerwowym. Oko złożone dostrzega intensywność światła i jego zmiany, ale nie daje możliwości ostrego widzenia. Pole widzenia okaz złożonego jest bardzo szerokie i może dochodzić nawet do 360° Pszczoły widzą spektrum barw widma ultrafioletowego. Rozróżniają także polaryzację światła.

Charakterystycznym elementem gniazda pszczelego jest plaster

Plaster to woskowa konstrukcja zbudowana z tysięcy komórek, które bez przesady można nazwać cudem techniki w świecie owadów. Kształt i wymiary pojedynczej komórki są tak dobrane, że na jej budowę pszczoły zużywają najmniejszą ilość wosku. Jest przy tym niesłychanie wytrzymała. W czasie zimy pszczoły przebywają w ulu, żywiąc się zmagazynowanym w plastrach miodem, będącym końcową formą przerobionego nektaru.

Najbardziej znana i rozpowszechniona pszczoła miodna występuje w tzw. rojach

Należą do niego wszyscy członkowie pszczelej rodziny: królowa, będąca matką wszystkich mieszkańców ula, samce, zwane trutniami, oraz robotnice. Właśnie te ostatnie mają najwięcej obowiązków. Odpowiadają za rozbudowę i czystość gniazda, zbierają nektar i pyłek, opiekują się królową i młodymi. W razie niebezpieczeństwa zaciekle bronią ula. Królowa zdecydowanie różni się od innych mieszkańców kolonii – jest zdecydowanie większa, na nogach nie posiada koszyczków, jak zbierające pyłek robotnice.

Ile pszczół mieszka w roju

Rój pszczeli składa się z królowej-matki, robotnic oraz trutni. Każda pszczela rodzina buduje gniazdo, które może być złożone nawet z 50 tysięcy osobników.
W ulu średnio jest około 2-2.5 tysięcy trutni, pozostałe osobniki to pszczoły robotnice.

Jak porozumiewają się pszczoły

Pszczoły porozumiewają się za pomocą… zapachów oraz tańca. Królowa – matka wysyła substancje zapachowe, zwane feromonami, które wywierają wpływ na zachowanie się robotnic. Mogą, na przykład, stanowić bodziec do budowy plastrów lub informują o konieczności dostarczenia pożywienia. Brak królowej-matki wywołuje chaos w ulu i może doprowadzić do całkowitej dezorganizacji pszczelej kolonii.

Taniec pszczół

Karl von Frisch austriacki biolog i zoolog w 1973 roku otrzymał Nagrodę Nobla z dziedziny fizjologii i medycyny za opis sposobu komunikowania się pszczół.

Wg badań Frischa pszczoły porozumiewają się zarówno za pośrednictwem zapachów, jak i swoistego tańca. Frisch doszedł do wniosku, iż orientacja ruchów okrężnych pszczół wskazuje kierunek, w którym znajduje się pokarm. Częstość ruchów odwłoka zaś, wskazuje odległość.

Orientacja w przestrzeni

Pszczoły orientują się w przestrzeni, wykorzystując obserwacje kąta padania promieni słonecznych oraz polaryzacji światła. Zdolność ta jest pochodną budowy ich oka – patrz wyżej.

Żądło pszczoły

Żądło pszczoły umieszczone jest na końcu odwłoka. Połączone jest tzw. rynienką z gruczołem jadowym. Żądło u niektórych owadów służy w zdobywaniu pokarmu oraz, co ma większe znaczenie, obronie. W przypadku pszczół utrata żądła wiąże się ze śmiercią owada.

Żądło pszczoły wyposażone jest w zaczepy i pozostaje w skórze po użądleniu. Sama pszczoła ginie zaraz po użądleniu. Trzmiele, osy czy szerszenie mają żądła, których mogą używać wielokrotnie.

Żądlenie przez pszczoły bezkręgowców, które mają miękkie ciała nie przynosi żądlącej pszczole większych szkód. Kiedy zagrożona pszczoła użądleni dużo większe zwierzę (kręgowca) i utraci swe żądło, kończy się to śmiercią pszczoły.

Użądlenie

Ponieważ użądlenie wiąże z wstrzyknięciem jadu, który powoduje powstanie miejscowego odczynu. Użądlenie może okazać się śmiertelne jeśli osoba jest uczulona na jad. W przypadku użądlenia należy jak najszybciej wyjąć żądło, w taki sposób, aby nie wstrzyknąć zawartego w nim jadu.

Rodzaje pszczół miodnych:

Rodzaj pszczoła (Apis) obejmuje cztery gatunki:

• Apis cerana Fabr – pszczoła wschodnia
• Apis dorsata Fabr – pszczoła olbrzymia (robotnice – 19 mm, matka – 23 mm, trutnie – 17 mm długości)
• Apis florea Fabr – pszczoła karłowata
• Apis mellifica L., syn. Apis mellifera L. – pszczoła miodna

Pszczoły – ciekawostki. Czy wiesz, że…

• Pszczoła żądli tylko raz wżyciu – po użądleniu umiera.
• Królowa w ciągu całego życia może złożyć nawet milion jaj.
• Królowa – matka żyje około 5 lat, podczas gdy robotnice zaledwie kilka miesięcy.
• W czasie 1 sekundy lotu pszczoła pokonuje do 6 m, uderzając skrzydłami ok. 190 razy/sek.
• Najmniejsze gatunki pszczół nie osiągają nawet 1,5 mm długości, największe mają 4 cm.
• Pszczoła miodna była hodowana przez człowieka już w starożytnym Egipcie.
• Pszczoły nigdy nie atakują ludzi niesprowokowane.
• Grubość plastra zależy od jego przeznaczenia. Komórki w których pszczoły opiekują się larwami są cienkie, natomiast te służące do magazynowania miodu mają grubość dochodzącą do 5-6 cm.
• Nowe kolonie pszczół powstają poprzez tzw. „rojenie”. Stara królowa wraz z połową robotnic opuszcza ul i osiedla się w miejscu, znalezionym przez pszczoły wywiadowcy.

Polecamy

• Owady