Palaeoloxodon – największy słoń w historii

Palaeoloxodon

W mitologii greckiej czytamy wiele o Cyklopach – olbrzymach posiadających jedno oko na środku czoła. Wiara ta może mieć związek nie tylko z wyobraźnią twórców mitów, niewykluczone bowiem, że legendy o Cyklopach powstały w oparciu o znalezione na Sycylii czaszki.

Dzisiaj czaszki te sklasyfikowano jako pozostałości po potężnych trąbowcach z okresu plejstocenu. Sycylijską odmianę tych ssaków nazwano Palaeoloxodon falconeri.

Dlaczego akurat Cyklopi? Z przodu czaszki słoniowatych występuje spory otwór, stwarzający przestrzeń dla trąby. Stąd być może pochodzą wizje o jednookim olbrzymie. W tym artykule nie będziemy jednak pisać o mitycznych istotach, lecz o plejstoceńskich zwierzętach, będących jednymi z największych znanych ssaków lądowych Ziemi.

Apropos tytułu, który jest nieco przewrotny – Palaeoloxodon nie był słoniem, lecz podobnie jak współczesne słonie był trąbowcem. Ponadto rodzaj Palaeoloxodon był mocno zróżnicowany, o czym poniżej – w jego obrębie klasyfikuje się gatunki niewielkie jak i prawdziwe giganty, które mogą walczyć o palmę pierwszeństwa pośród największych ssaków.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: trąbowce
• Rodzina: słoniowate
• Rodzaj: † Palaeoloxodon
• Gatunki (wszystkie wymarłe):
• Słoń leśny (Palaeoloxodon antiquus / Elephas antiquus) – zamieszkiwał Europę, Środkowy Wschód i dalsze rejony Azji. Był nieco większy od współczesnego słonia afrykańskiego. Nie należy mylić go ze słoniem afrykańskim leśnym (Loxodonta cyclotis), gatunkiem żyjącym współcześnie w Afryce.
• Elephas recki – odkryty we wschodniej Afryce. Uznawany za jednego z największych i najstarszych gatunków Palaeoloxodon (datuje się, że żył na Ziemi 4-0,6 mln lat temu)
• Palaeoloxodon chaniensis – mieszkaniec Krety
• Palaeoloxodon cypriotes – zamieszkiwał Cypr
• Palaeoloxodon falconeri – panował na Malcie oraz Sycylii
• Palaeoloxodon mnaidriensis / Elephas mnaidriensis – słoniowaty z Sycylii
• Palaeoloxodon naumanni – jego szczątki odkryto w południowej Japonii
• Palaeoloxodon namadicus – gatunek azjatycki – obok Paraceratherium (Indricotherium) największy ssak lądowy w historii

Występowanie

Kości tych słoniowatych znaleziono również w Bilzingsleben (Niemcy). Niedawno podobnego odkrycia dokonano w Anglii, w pobliżu Kanału La Manche, w hrabstwie Kent. Znalezisko (jeden osobnik dorosły) datuje się na ok. 400 tys lat. Obok szczątków zwierzęcia zalegały kamienne narzędzia, używane przez człowieka heidelberskiego – Homo heidelbergensis.

W epoce lodowcowej Palaeoloxodon zamieszkiwał południowej rejony Europy i Azji, podróżując w poszukiwaniu obszarów leśnych, dzięki którym mógł przetrwać. Można więc powiedzieć, że w okresie zlodowaceń te słoniowate migrowały, przyczyniając się do zmiany krajobrazu.

Charakterystyka

Pod względem rozmiarów Palaeoloxodon dorównywał dużym mamutom. Wysokość w kłębie wynosiła nawet 4,3 m, a ciężar ciała dochodził do ok. 10 ton. Wspomniany wyżej słoń leśny był największym gatunkiem słonia europejskiego, żyjącym pod koniec plejstocenu.

Zróżnicowanie

Nie wszystkie Palaeoloxodon były jednak tak duże – np. Palaeoloxodon chaniensis (ang. Dwarf elephant) był niewielki – długość jego ciała wynosiła od 150-200 cm. Palaeoloxodon falconeri z kolei ważył ok. 170 kg a jego wysokość nie przekraczała 80 cm w kłębie.

Największy Palaeoloxodon

Z kolej Palaeoloxodon namadicuswystępujący w Azji, to prawdziwy gigant, który wedle najnowszych rekonstrukcji (niestety materiał jest stosunkowo ubogi) mógł osiągać wagę 22 ton, a tym samym zdetronizowałby największego znanego nam dotychczas ssaka – Indricotherium.

Ciosy

Dysponowały stosunkowo prostymi ciosami (ich długość dochodziła do 3 m). Dzięki temu łatwiej mogły się poruszać po zarośniętych obszarach.

Odżywianie

Żywiły się głównie miękką roślinnością, najczęściej liśćmi. Ze względu na budowę czaszki, byłyby też w stanie żywić się trawami.

Zagłada

Do wymarcia tych dużych słoniowatych najprawdopodobniej przyczyniły się zmiany klimatyczne oraz polowania ze strony ludzi.

Ostatni przedstawiciele europejskiej populacji wyginęli ok. 33 – 34 tys. lat temu, choć osobniki japońskie mogły żyć nieco dłużej. Jako ostatnie wyginęły śródziemnomorskie gatunki karłowate – zniknęły z powierzchni Ziemi ok. 8000 lat temu, prawdopodobnie z rąk myśliwych oraz na skutek ataków nieznanych dotąd drapieżców.

Chińscy naukowcy z Pekińskiego Instytutu Nauk Geograficznych twierdzą, że odkryte tam słoniowate przetrwały do ok. 3000 lat temu. Zęby znalezione na terenie północnych Chin sklasyfikowano najpierw jako „własność” słonia indyjskiego, jednak dalsze analizy pokazały, że należały one do słoniowatych z rodzaju Palaeoloxodon. Nie wiadomo za to, czy szczątki te są pozostałością po P. namadicus czy może mamy do czynienia z nowym, charakterystycznym dla tego regionu gatunkiem.

Chińscy specjaliści do tej pory uważali, że 3000 lat temu w północnych Chinach panował klimat tropikalny. Późniejsze analizy wykazały jednak, że w tamtym okresie większość obszaru północnych Chin znajdowała się w strefie klimatu umiarkowanego. Oznaczałoby to, że temperatura powietrza sprzed 3000 lat nie była na tyle wysoka, aby te trąbowce mogły przeżyć tak długo.

Szczegółowe dane / wymiary

Palaeoloxodon

• Wysokość w kłębie: do 5 m (Palaeoloxodon namadicus)
• Długość ciosów: 3 m
• Waga: 170 kg – 22 tony
• Okres występowania: plejstocen 4.0 – 0.6 miliona lat temu

Palaeoloxodon – ciekawostki

• Gatunek Palaeoloxodon namadicus został uznany za jednego z największych lądowych ssaków wszech czasów. Mógł osiągać ciężar 22 ton.
• W Chinach znaleziono prehistoryczne naczynia z brązu. Tamtejsi naukowcy twierdzili, że na znalezionych naczyniach rytualnych przedstawiono trąbę zakończoną dwoma palcowatymi płatkami. Uznali, że nie mogła to być trąba słonia indyjskiego, ponieważ posiada on tylko jeden taki „palec”. Stwierdzono więc, że na naczyniach widnieje trąba Palaeoloxodon. Do tej pory nie wiadomo jednak, jak wyglądała trąba tego słoniowatego, a niewyraźny malunek na prehistorycznym naczyniu nie jest na tyle precyzyjny, aby stać się dowodem na pogląd Chińczyków. Wstępnie przyjęto zatem, że na odkrytym przedmiocie widnieje jednak podobizna słonia indyjskiego.
• Zdjęcie główne przedstawia słonia afrykańskiego – podczas ostatniej podróży w czasie, musieliśmy brać nogi za pas, gonił nas bowiem nieco rozsierdzony Palaeoloxodon, w konsekwencji zgubiliśmy aparat zawierający jego zdjęcia 😉

Polecamy

• Słonie i trąbowce
• Zwierzęta wymarłe
• Historia wymierania gatunków
• Wymieranie