Królestwo zwierząt – Owady, insekty (Insecta)

Charakterystyka

Wygląd

Owady mają ciało segmentowane, tzn. podzielone na kilka części. Wszystkie są jednak wsparte na szkielecie zewnętrznym, złożonym głównie z chityny. U insektów spotykamy 3 główne segmenty: głowę, tułów i odwłok. Na głowie występuje para sensorycznych organów zwana czułkami, para oczu złożonych, czasem 1-3 przyoczka, oraz zmodyfikowane wypustki tworzące aparat gębowy.

Tułów zwiera w sobie 6 segmentowych nóg, sam składa się z segmentu początkowego, środkowego i końcowego. Zależnie od gatunku występują również 2-4 skrzydła. Odwłok złożony jest z 11-12 segmentów, choć kilka gatunków wyróżnia się w tej kwestii. W odwłoku znajduje się większa część przewodu pokarmowego, oddechowego, wydalniczego i rozrodczego. Zależnie od środowiska, w jakim żyją modyfikacji ulegają skrzydła, nogi, czułki i aparat gębowy.

Egzoszkielet i skrzydła

U owadów pancerz składa się z dwóch warstw: cienkiej, woskowatej o wodoodpornej warstwy zewnętrznej (bez chityny) oraz bardziej wewnętrznej, która jest znacznie grubsza, ponieważ sama składa się z dwóch warstw. Jedna z nich, ulokowana bardziej wewnątrz, zbudowana jest z wielu włókien chityny i białka, natomiast ta bardziej zewnętrzna jest sztywna i utwardzona, jest znacznie zredukowana u miękkich form owadów np. gąsienic (larw).

Owady są jedynymi bezkręgowcami, które rozwinęły zdolność aktywnego lotu. Ich mięśnie są w stanie reagować wiele razy na pojedynczy impuls nerwowy, dlatego skrzydła poruszają się bardzo szybko. Mięśnie te, połączone ze szkieletem, pracują bardzo wydajnie, pozwala to też na więcej połączeń mięśniowych.

Zmysły i komunikacja

Wiele owadów posiada bardzo wrażliwe lub specjalnie przystosowane do środowiska organy zmysłowe. Pszczoły widzą długość fal w ultrafiolecie lub mogą wykryć światło spolaryzowane, a niektóre samce ciem dysponują czułkami wykrywającymi feromony samic z odległości wielu kilometrów. Istnieje też kilka różnych mechanizmów odpowiedzialnych za odbieranie dźwięków, w ogóle jednak owady są w stanie słuchać i emitować odgłosy. Większość owadów słyszy wąski zakres fal dźwiękowych, np. komary słyszą dźwięki o częstotliwości do 2 Hz, a koniki polne słyszą nawet 50 Hz.

Niektóre pasożytnicze lub drapieżne owady wykrywają charakterystyczne odgłosy wydawane przez ofiary, gospodarzy lub napastników. Kilka gatunków ciem nocnych odbiera ultradźwięki emitowane przez nietoperze, unikając tym samym zagrożenia. Owady żywiące się krwią posiadają natomiast specjalne układy odbierające podczerwień, dzięki której docierają do swych żywicieli.

Członkowie rodzin Poduridae, Phengodidae, Onychiuridae, świetlikowatych, sprężykowatych i kusakowatych charakteryzują się bioluminescencją (świeceniem). Najbardziej znane w tym względzie są oczywiście świetliki. Niektóre z nich są w stanie wytwarzać światło migające. W zależności od gatunku bioluminescencja ma za zadanie przyciągać partnerów lub wabić ofiary. Barwy emitowane przez owady wahają się od jasnego błękitu przez zieleń do czerwieni.

Większość insektów, z wyjątkiem nielicznych gatunków śpieszkowatych, widzi światło i ciemność. Sporo gatunków ma na tyle dobry wzrok, że są w stanie widzieć ruch. Na aparat wzroku składać się mogą przyoczka i oczy złożone. Dzięki nim zwierzęta wykrywają światło podczerwone, ultrafioletowe i widzialne. Widzenie kolorów nie jest żadnym ewenementem w świecie owadów; analizy filogenetyczne wykazują, że co najmniej od dewonu owady widzą trichromatycznie (UV, niebieski i zielony).