Orzeł stepowy (Aquila nipalensis)

Orzeł stepowy (Aquila nipalensis)

Orzeł o preferencjach żywieniowych sępa. W jego jadłospisie dominuje świeża padlina, innej nie tknie. Smuklejszy od orła przedniego (Aquila chrysaetos), ale równie dostojny. Złodziej i spryciarz – orzeł stepowy to, niewątpliwie, jeden z ciekawszych przedstawicieli rodzaju Aquila.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: orły
• Rodzaj: Aquila
• Gatunek: orzeł stepowy

Podgatunki i zasięg

Orzeł stepowy (A. nipalensis nipalensis)

Lęgowiska zakłada w Górach Ałtaj, wschodniej Mongolii, południowym Tybecie, aż do wschodnich Chin. Większość osobników zimuje na południu Azji.

Orzeł wschodni (A. nipalensis orientalis)

Rozmnaża się w Europie południowo-wschodniej, północnej Rosji, Azji Środkowej, na Dalekim Wschodzie i w Kazachstanie środkowo-wschodnim. Zimą migruje na Bliski Wschód, Półwysep Arabski, do Afryki Wschodniej i Południowej.

Dawne tereny występowania i preferowane siedliska

Pierwotny obszar występowania tego gatunku obejmował tereny od Europy wschodniej do Azji Środkowej (od Tybetu do Mandżurii) oraz Azję Wschodnią z Mongolią na czele. W Europie obecny tylko w północnej Rosji i na północny-zachód od Morza Kaspijskiego. Gniazduje w Mołdawii i Rumunii, kiedyś również na stepach Ukrainy, ale od dawna nie ma tam po nim śladu.

Większość europejskich i zachodnioazjatyckich orłów stepowych spędza zimę w Afryce Wschodniej i Południowej, inne odlatują na Półwysep Arabski. Osobniki z Dalekiego Wschodu zimują natomiast w Indiach i krajach z nią sąsiadujących.

Jak sama nazwa wskazuje, orzeł stepowy wybiera otwarte, suche tereny, czyli pustynie, sawanny i trawiaste stepy. Żyje na wysokości do 3000 m n.p.m., ale można go spotkać nawet na 7900 m n.p.m. Przeciętne terytorium ma powierzchnię 30 – 50 km², choć czasem obejmuje aż 100 km². Ponieważ orzeł stepowy wybiera tereny ubogie w drzewa, gniada buduje na ziemi, zboczach skał, jak również w krzakach i na słupach telegraficznych.

Charakterystyka

Wygląd

Różnice w kolorze upierzenia i wymiarach między podgatunkami są nieznaczne: orzeł stepowy jest ciemniejszy i nieco większy od orła wschodniego. Generalnie jednak, ptak osiąga 60 – 81 cm długości, 165 – 214 cm rozpiętości skrzydeł, a masa waha się między 2,4, a 4,9 kg. Jak u wszystkich orłów, samice są większe i cięższe od samców.

Na piórach dominuje jasny i ciemny brąz, na karku występuje często żółty lub rudy akcent. Lotki i ogon są najciemniejsze, prawie czarne. Na spodniej części skrzydeł pojawia się jasny, a nawet biały pas. Oczy mają brązowy odcień, dziób jest haczykowaty, ciemnoszary na czubku, u podstawy żółty. Ogon stosunkowo krótki i klinowaty, nogi na całej długości pokryte puszystymi brązowymi piórami, stęp nagi, żółty. Osobniki niedojrzałe charakteryzują się białą plamą na szyi, pełnię dojrzałych barw przybierają między 3 – 4 rokiem życia.

Orzeł stepowy wyglądem najbardziej przypomina orła sawannowego (Aquila rapax), ale jest od niego ciemniejszy i większy.

Dieta i sposób polowania

Poluje głównie na małe ssaki, zwłaszcza susły, jak również na niewielkie ptaki, gady i owady. Najbardziej jednak przepada za świeżą padliną, która stanowi podstawę diety. Nie cofnie się również przed kradzieżą.

W gardle posiada specjalne wole przechowujące pokarm zanim zostanie połknięty lub zwrócony celem nakarmienia potomstwa.

Poszukuje ofiary latając nad terytorium. Kiedy ją znajduje, pikuje ku niej i zabija na ziemi swymi potężnymi szponami. W innym przypadku potrafi ukraść zdobycz obcemu ptakowi w locie lub złapać gryzonia próbującego uciec do nory. Dla podgatunku A. n. orientalis bardzo ważnym elementem diety są gryzonie, zwłaszcza susły – w okresie lęgowym stanowią aż 98% menu. Padlina spożywana jest najczęściej na obszarach migracyjnych. Innym obfitym źródłem pożywienia na „obczyźnie”, w szczególności w RPA, są termity.

Zachowanie i rozród

Orzeł stepowy ma koczownicze usposobienie. Przed nadejściem najzimniejszych miesięcy wyrusza w podróż do południowych regionów Ziemi (Indie, Bliski Wschód). Migracje lęgowe rozpoczynają się w połowie lutego, miesiąc później pojawiają się młode.

W porównaniu z innymi ptakami, spędza stosunkowo dużo czasu na ziemi, jest także bardzo wyważony i rzadko wokalizuje (wyjątkiem jest okres lęgowy).

Na lęgowiska przylatuje w okolicach marca i kwietnia. Buduje duże gniazdo o szerokości ok. 1 m i głębokości ok. 50 cm. Materiałem budulcowym są gałązki, wnętrze jest wyścielone starymi tkaninami, słomą lub odchodami wielbłądów. Konstrukcja mieści się na ziemi, ale w wyniku zmiany siedlisk spowodowanych polowaniami ptak stopniowo przenosi się na drzewa, krzewy i sztuczne konstrukcje. W budowę gniazda angażuje się samiec i samica

W lęgu pojawia się od 1 do 3 białych jaj pokrytych żółto-brązowymi plamkami, które są wysiadywane przez ok. 45 dni. Po ok. 60 dniach od wyklucia młode są opierzone i mogą opuścić dom. Sukces reprodukcyjny w określonym sezonie lęgowym jest ściśle związany z liczebnością świstaków będących głównym źródłem pożywienia dla piskląt.

Jeden z najszybszych ptaków

Orzeł stepowy to jeden z najszybszych ptaków. W locie poziomym może latać z prędkością 60 km/h, w locie nurkowym osiąga zaś nawet 300 km/h.

Szczegółowe dane i wymiary

Orzeł stepowy (Aquila nipalensis)

• Długość ciała: 60 – 83 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 165 – 214 cm
• Masa: samice: 2,3 – 4,9 kg, samce: 2 – 3,5 kg
• Długość życia: do 30 lat na wolności, do ponad 40 lat w niewoli.

Orzeł stepowy – ciekawostki

• Orzeł stepowy jest raczej milczącym ptakiem. Kiedy się odezwie, bardzo przypomina kruka, gawrona lub wronę.
• Jest bardzo przebiegłym łowcą – jeden z osobników przebywających w Afryce Wschodniej obserwował podziemną trasę ślepca (Spalax), dostrzegając ruchy gleby, następnie zlatywał w to miejsce i starał się wykopać ofiarę szponami.
• Choć w naszym kraju nie występuje powszechnie, czasem zdarza mu się odwiedzić Polskę (do tej pory zarejestrowano 14 takich wizyt).
• W Polsce orzeł stepowy jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
• Orzeł stepowy może założyć gniazdo na opuszczonym samochodzie.
• Tylko 2 razy zarejestrowano lęg liczący aż 5 jaj.
• W okresach migracji mieszkańcy Azji obserwują wiele przelatujących orłów stepowych – w Khare (Nepal), między październikiem i listopadem oszacowano, że na niebie pojawiało się ok. 15 ptaków na godzinę.

Polecamy

• Największe orły i największe bieliki
• Największe ptaki drapieżne
• Argentawis – największy ptak w historii
• Bielik afrykański
• Bielik amerykański
• Bielik olbrzymi
• Bielik zwyczajny
• Harpie
• Kania ruda
• Kania czarna
• Kondory
• Kobuz
• Małpożer – orzeł filipiński
• Myszołów zwyczajny
• Orłosęp
• Orły
• Orzeł australijski
• Orzeł cesarski
• Orzeł Haasta
• Orzeł przedni
• Rybołów
• Sekretarz
• Sępy
• Sokół norweski, Białozór
• Sokół wędrowny
• Sowy
• Wojownik ozdobny
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny