Nosacz, nosacz sundajski

Nosacz / Nosacz sundajski (Nasalis larvatus)

Niektórym pisane jest zostać chodzącym pięknem (jak paw, czy łabędzie), innym – bycie postacią charakterystyczną. Choć nosacz do tej pierwszej grupy raczej nie należy, nie można odmówić mu niebanalnego i, niewątpliwie, charakterystycznego wyglądu.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: naczelne
• Nadrodzina: małpy wąskonose
• Rodzina: makakowate
• Podrodzina: gerezy
• Rodzaj: Nasalis
• Gatunek: nosacz

Występowanie

Gatunek endemiczny, żyjący w południowo-wschodniej Azji, na wyspie Borneo. Można go znaleźć na obszarach wyspy należących do 3 państw: Brunei, Malezji i Indonezji. Na swoje siedliska wybiera najczęściej tereny przybrzeżne, rejony wzdłuż rzek.

Jest to gatunek ograniczony do obszarów nizinnych, w których występują pływy, czyli w lasach mangrowych, miejscach bogatych w roślinność dwuskrzydlcowatą. Przebywa także w lasach bagiennych, kauczukowych, na plantacjach kauczuku, wilgotnych lasach tropikalnych, na wrzosowiskach i stromych klifach. Unika obszarów bezleśnych i osiedli ludzkich.

Charakterystyka

Wygląd

Jedna z największych małp Azji, większy od niej jest tylko makak tybetański (Macaca thibetana), a kilka gatunków małp z rodzaju Semnopithecus dorównuje jej rozmiarem.

Dymorfizm płciowy jest widoczny „gołym okiem” – samce osiągają 66 – 76,2 cm długości i zwykle ważą od 16 do 22,5 kg (najcięższy znany osobnik ważył 30 kg). Samice mierzą 53,3 – 62 cm i ważą od 7 do 12 kg (max. 15 kg).

Nos

Jednak to nie rozmiary ciała przesądzają o tym, czy mamy do czynienia z „panem” lub „panią” nosacz. U nosacza najważniejszym elementem dymorfizmu płciowego jest… nos – u samców ma kształt zwisającego ogórka, może mierzyć nawet 10 cm długości i zakrywać jamę ustną. Nosy samic, choć innego kształtu, również są stosunkowo duże z tym, że są zadarte i spiczaste. Oczy są brązowe, inteligentne, uszy położone płasko na głowie.

Futro ma ciekawe ubarwienie: na grzbiecie jasnopomarańczowe, czerwono-brązowe, żółtawe lub ceglaste, brzuch nabiera odcieni jasnej szarości lub płowej żółci, a nawet jasnej pomarańczy, twarz z reguły pomarańczowo-różowa. Wokół szyi widoczny jest kremowy „kołnierz”. Samiec jest wyposażony w czerwony penis i czarna mosznę. Obie płcie mają natomiast pękate brzuchy i bardzo długie kończyny, a palce stóp są mocno wydłużone. Nosacz może się pochwalić jasnym, długim i smukłym ogonem pomagającym mu utrzymać równowagę podczas skoków.

Dieta

Sezonowy foliofag (spożywa liście) i owocożerca, choć nie pogardzi kwiatami, nasionami, a czasem owadami. Z roślin najbardziej preferuje goździkowca, młode liście są lepsze od liści dojrzałych, to samo tyczy się owoców. Nosacz karmi się owocami z reguły od stycznia do maja, a liśćmi – od czerwca do grudnia. Grupy małp śpią zazwyczaj na sąsiadujących ze sobą drzewach, w pobliżu rzek. Rozpoczynają dzień od żerowania i relaksu w głębi lądu.

Plan dnia nosacza wygląda mniej więcej tak: odpoczynek, wędrowanie, jedzenie i utrzymanie czujności (jak my im zazdrościmy tej beztroski :)). Czasami żuje kęsy pokarmu zwróconego ze żwacza – pierwszej i największej komory żołądka, aby trawienie było szybsze.

Wraz z nadejściem nocy małpy wracają w pobliże rzek i znów jedzą. Największym zagrożeniem są krokodyle, pytony, warany, orły i pantera borneańska. Aby uniknąć wroga, małpa pokonuje rzeki skacząc po drzewach lub szybko płynąc.

Zachowania społeczne

Żyje w grupach/haremach, składających się z jednego dorosłego samca i 2 – 7 samic oraz ich potomstwa, choć tworzą się także grupy kawalerskie, ale niektóre samce pozostają samotnikami.

Wspólnota zajmuje kilka drzew, ale są słabo terytorialne, uskuteczniając społeczność rozszczepioną – osobniki z innych grup śpią na tym samym terenie.

Istnieją nawet grupy nosaczy „porzuconych” przez pierwotną społeczność, która wyruszyła w dalszą podróż zostawiając jednego z członków – odrzucone osobniki spotykają się i formują nową grupę.

Kilka grup małp zbiera się w dzień i podróżuje razem, ale tylko osobnikom z własnej wspólnoty nosacze pozwalają na iskanie i oczyszczanie futra. Zespół kilku wspólnot może liczyć od 9 do 60 osobników.

Zachowania mocno agresywne przejawiają rzadko, ale delikatna przemoc jest okazywana powszechnie. Ogólnie rzecz biorąc, członkowie zespołu są dość tolerancyjni względem siebie.

Wśród samic istnieje hierarchia liniowa, a samce z grup kawalerskich pozostają ze sobą przez 6 – 8 lat, gdzie zmiana dominanta nie przebiega gwałtownie, ani agresywnie. Po osiągnięciu dorosłości samce opuszczają swoje grupy i dołączają do męskich społeczności. Samice też czasami opuszczają rodzinną grupę, być może po to, aby uniknąć dzieciobójstwa lub chowu wsobnego, zmniejszyć konkurencję podczas poszukiwania pożywienia, albo podnieść swój status społeczny.

Komunikacja werbalna

Nosacz jest znany z wielu rodzajów wokaliz: aby podkreślić pozycję grupy samiec emituje dźwięk podobny do trąbienia. Specjalny rodzaj tej wokalizacji jest emitowany do młodych, aby je wesprzeć, dodać otuchy. Samce wydają z siebie odgłosy alarmujące w sytuacji zagrożenia.

Podobny alarm wszczynają samice, ale te dwie wokalizacje wyraźnie różnią się od siebie. Ponadto, samice i osobniki niedojrzałe emitują tzw. „kobiece nawoływania”, gdy czują się poirytowane. Ryczenie, warczenie o niskiej częstotliwości to znak rozpoznawczy samców okazujących gotowość do walki o pozycję.

Rozmnażanie

Samice osiągają dojrzałość płciową w ok. 5 roku życia, wtedy właśnie ich genitalia stają się nabrzmiałe i nabierają czerwonego koloru. Kojarzenie par ma miejsce od lutego do listopada, a porody odbywają się z reguły między marcem a majem. Sama kopulacja nie trwa długo – zaledwie pół minuty. Przed stosunkiem samiec łapie partnerkę za tułów lub nadgarstki i kryje ją od tyłu.

Ciąża trwa 166 – 200 dni lub nieco dłużej, a samica rodzi z reguły nocą lub we wczesnych godzinach porannych. Po porodzie matka zjada łożysko i wylizuje młode do czysta. Potomstwo zaczyna jeść pokarm stały po ok. 6 tygodniach, ale mleko jest podstawowym elementem diety aż do 7 miesiąca życia. Nos młodego samca rośnie do momentu osiągnięcia dojrzałości. Matka pozwala opiekować się swoimi młodymi przez członków wspólnoty.

Szczegółowe dane i wymiary

Nosacz/Nosacz sundajski (Nasalis larvatus)

• Długość:
  • samce: 66 – 76,2 cm
  • samice: 53,3 – 62 cm
• Masa:
  • samce: 16 – 22,5 kg
  • samice: 7 – 12 kg
• Długość ogona:
  • samce: 66 – 67 cm
  • samice: 55 – 62 cm
• Długość nosa samca: 10 – 17,5 cm
• Długość życia: ok. 13 lat
  

Nosacz / Nosacz sundajski (Nasalis larvatus) – ciekawostki

• W języku malajskim nosacz zwie się monyet belanda („holenderska małpa”) lub orang belanda („Holender”), bowiem tubylcy zauważyli, że holenderscy koloniści często mieli, podobnie do nosaczy, duże brzuchy i pokaźne nosy.
• Gatunek ten przebywa co najmniej 1 km od źródła wody.
• Nosacz żywi się co najmniej 55 gatunkami roślin.
• Nosacz to jeden z najlepszych pływaków, często skacze z gałęzi drzew, komicznie uderzając brzuchem o taflę wody.
• Nosacz potrafi płynąć 20 m pod powierzchnią wody.
• U nosacza wyewoluowała błona pławna między palcami rąk i nóg pomagająca prześcigać krokodyle będące jednym z największych zagrożeń tego gatunku.
• Nosacz żywi się wyłącznie niedojrzałymi owocami, ponieważ cukier zawarty w dojrzałych owocach może sfermentować w jego żołądku, powodując śmiertelne wzdęcia.
• Nosacz nie kopuluje tylko dla celów reprodukcyjnych, wiele osobników płci obojga uskutecznia zabawy seksualne, hmm 😉
• Nosacz jest zwierzęciem zagrożonym wyginięciem – jego całkowita liczebność zmniejszyła się o ponad 50% na przestrzeni ostatnich 36 – 40 lat do roku 2008. Przyczyną tak drastycznego spadku jest utrata siedlisk w wyniku wycinania lasów na rzecz drewna i tworzenia miejsc na plantacje palm olejowych. Zmniejszenie przestrzeni leśnej zmusza nosacze do zejścia z drzew i podróżowania na duże odległości w poszukiwaniu pożywienia, narażając się na ataki ze strony drapieżników lądowych. Polowanie na nosacza na niektórych obszarach występowania to kolejna przyczyna, bowiem dla wielu tubylców jego mięso uznawane jest za przysmak.

Nosacz – galeria

Polecamy:

• Małpy
• Orangutan
• Szympans
• Goryl
• Pawiany
• Gibony
• Mandryl
• Makak japoński
• Gigantopitek