Mulak białoogonowy – król lasów Ameryki Północnej
Jeleń wirginijski, jeleń wirgiński (Odocoileus virginianus)
Jeden z najsłynniejszych filmów w historii kina, „Łowca jeleni”, zawiera scenę polowania na jelenie. Zwierzę, na które polowali bohaterowie, to zapewne mulak białoogonowy, zwany też potocznie jeleniem wirginijskim.
Ukazana w filmie scena jest symboliczna, gdyż mulak białoogonowy uznawany jest za najważniejsze zwierzę łowne w USA, a polowanie na niego – za tradycyjny sport pełniący ważną funkcję społeczną. Z powodu polowań właśnie, a także wycinania lasów zwierzę to było w pewnym okresie zagrożone wyginięciem, jednak obecnie jego sytuacja uległa znaczącej poprawie.
Klasyfikacja
- Gromada: Ssaki
- Rząd: Parzystokopytne
- Rodzina: Jeleniowate
- Podrodzina: Sarny
- Rząd: Mulak
- Gatunek: Mulak białoogonowy, jeleń wirginijski, jeleń wirgiński (Odocoileus virginianus)
Charakterystyka
Wymiary i wygląd
Samce (czyli byki) osiągają masę 68–136 kg, samice (łanie) są znacznie mniejsze – ważą 40–90 kg. Zwierzęta te mają długość 95–220 cm, do tego dochodzi ogon długości 10–37 cm. Wysokość w kłębie mieści się w granicach 53–120 cm. W stanach Minnesota i Ontario notowano osobniki znacznie większe (samce osiągają nawet 180 kg), zaś na Florydzie żyją stada znacznie mniejszych mulaków – samice ważą tam zaledwie 35–50 kg.
Sierść mulaka jest czerwonobrązowa wiosną i latem, zaś jesienią zmienia kolor na szarobrązowy. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest – jak sama nazwa wskazuje – biały spód ogona. Jedynie na terenie stanu Nowy Jork zaobserwowano populację całkowicie białych jeleni wirginijskich, nie są to jednak albinosy. U starszych zwierząt sierść robi się coraz bardziej szara. Pozwala to ocenić w przybliżeniu wiek zwierzęcia.
Poroże
Byki mulaka białoogonowego posiadają poroże. Jest ono zazwyczaj wygięte do przodu i osiąga rozpiętość 8–64 cm. Występuje w dwóch odmianach. Rzadziej spotykane jest poroże symetryczne, gdzie odgałęzienia wyrastają z pnia ku górze. Częściej występuje poroże niesymetryczne, gdzie odgałęzienia wyrastają z pnia w różnych kierunkach.
Poroże zaczyna rosnąć u byków późną wiosną, a zrzucane jest od grudnia do lutego. Wielkość i liczba gałęzi zależy w pewnej mierze od kondycji zwierzęcia – już u rocznych byków może pojawić się poroże posiadające kilka odgałęzień, o ile zwierzęta są zdrowie i dobrze odżywione. Wygląd poroża nie może więc tutaj służyć za ocenę wieku zwierzęcia.
Występowanie
Mulak białoogonowy żyje w Ameryce Północnej – w południowej części Kanady, USA, Meksyku i w północnych rejonach Ameryki Południowej. Najczęściej spotyka się je w lasach, w których występują niewielkie polany. Niektóre stada żyją na otwartych przestrzeniach, na przykład w Nowym Meksyku i w Teksasie żyją na prerii. Zwierzęta z tych rejonów mają zwykle większe poroże i dłuższe ogony. Poza tym mulaki zostały introdukowane w Finlandii, Czechach, Rumunii, Nowej Zelandii, na Kubie, Jamajce i Bahamach.
Tryb życia i zwyczaje
Mulaki białoogonowe żyją w niewielkich stadach złożonych z samic i młodych; samce są samotnikami. Żywią się różnorodnymi roślinami – liśćmi, trawą i młodymi pędami. Jadają również grzyby. Zwierzęta te komunikują się na wiele sposobów. Każdy osobnik wydaje pewne dźwięki charakterystyczne tylko dla siebie, dzięki czemu może być rozpoznany przez innych członków stada. Wydają też wiele odgłosów ostrzegawczych i wyrażających agresję. Posiadają także gruczoły zapachowe przy oczach i na tylnych nogach. Wydzielane przez nie substancje służą do oznaczania terytorium oraz – w okresie rozrodu – wabienia osobników płci przeciwnej.
Mulaki białoogonowe mają wielu wrogów – polują na nie wilki, pumy, rosomaki, a także kojoty. Młode bywają zabijane przez ptaki drapieżne, np. kondory i orły. Zagrożone jelenie wirginijskie nadają sygnały ostrzegawcze, z których najbardziej charakterystycznym jest uniesienie ogona i ukazanie jego spodniej, jaskrawobiałej strony.
Zwierzęta te bronią się zwykle ucieczką – potrafią biec z prędkością do 75 km/h, a także skakać na odległość do 10 m i wysokość 2,7 m. Dzięki czemu sprawnie poruszają się nawet w gęstym lesie, skacząc i często zmieniając kierunek biegu. Osaczone mulaki mogą kopać, zaobserwowano też, że byki używają do obrony rogów, a łanie bodą głowami.
Rozród
Podczas rui, która przypada na jesień (zwykle przełom października i listopada), samce walczą o dominację i dostęp do samic. Zwycięski samiec stara się parzyć z tyloma samicami, z iloma zdoła. Jest to dla byków bardzo wyczerpujące, gdyż w tym czasie niewiele odpoczywają i rzadko się posilają. Zdarza się, że po rui byki długo leżą bez ruchu i odpoczywają.
Łania rodzi zwykle jedno, rzadziej dwa lub trzy młode, zwykle w maju i czerwcu. Do końca roku młode ważą 20–35 kg, przy czym młode samce są większe. Charakterystyczne są dla nich białe plamki pokrywające ciało, które zanikają pod koniec lata. Przez pierwsze cztery tygodnie młode ukrywają się w trawie i zaroślach, by uniknąć wrogów. Po miesiącu zaczynają towarzyszyć matce. Młode byki stają się w pełni samodzielne i opuszczają matkę po roku, a łanie – po dwóch.
Zagrożenia i ochrona
Dużym zagrożeniem dla mulaka białoogonowego w jego pierwotnym zasięgu występowania jest stopniowe niszczenie lasów – skutkiem tego, a także przez niekontrolowane polowania liczba tych zwierząt znacznie się zmniejszyła.
W 1930 roku oszacowano, że na terenie USA żyło już tylko 300 000 tych zwierząt. Drastyczny spadek liczebności tego cenionego w Ameryce gatunku mocno zaniepokoił zarówno ekologów, jak i myśliwych. Choć ich pobudki bywały inne, wspólnie opracowali programy ochronne i regulacje prawne, które miały na celu zwiększenie liczebności i powierzchni areału mulaka. Działanie te sprawiły, że obecnie na terenie USA żyje blisko 30 mln tych zwierząt.
Ubocznym efektem programu ochronnego mulaków białoogonowych jest fakt, że w wielu miejscach ich liczba wzrosła tak bardzo, że sama ich obecność powoduje problemy. Obszary przez nie zajmowanie nie są w stanie dać schronienia i wyżywienia dużej liczbie zwierząt z powodu niewielkiej powierzchni lasów. Wchodzą one do sadów i na pola, powodując nierzadko duże straty. Poza tym stale rośnie liczba wypadków z udziałem mulaków białoogonowych.
Mulak białoogonowy i polowania
Polowanie na jelenie wirginijskie jest w USA uznawane za tradycyjny, „męski” sport, będący według jego zwolenników znakomitym sposobem na umacnianie więzi przyjacielskich, a także rodzinnych. Jest to jedną z przyczyn, dla których zakazy i protesty w sprawie polowań (np. propozycje ograniczenia lub zakazu polowań „sportowych”) napotykają tam na opór części społeczeństwa.
Z drugiej strony myśliwi odegrali znaczącą rolę w poprawie sytuacji tego gatunku na terenie USA. Poza tym, na terenach, gdzie liczba mulaków jest bardzo duża, polowania są jedynym sposobem zmniejszenia ich pogłowia.
Szczegółowe dane / wymiary
Mulak białoogonowy, jeleń wirginijski, jeleń wirgiński (Odocoileus virginianus)
- Masa ciała:
- Samiec: 68–136 kg (maks. do 230 kg)
- Samica: 40–90 kg
- Długość ciała z ogonem: 95–220 cm (czasami zdarzają się małe samice ważące ok. 25 kg)
- Długość ogona: 10-37 cm
- Wysokość w kłębie: 53–120 cm
- Prędkość: 75 km/h
- Długość skoków: do 10 m
- Wysokość skoków: do 2.7 m
Ciekawostki
- Największy zaobserwowany mulak białoogonowy to znaleziony w 1926 r. martwy samiec ważący 183 kg. Był pozbawiony krwi i trzewi, przypuszcza się, że żywy mógł ważyć nawet 230 kg.
- W oczach mulaka znajdują się komórki światłoczułe umożliwiające widzenie tylko dwóch kolorów – żółtego i niebeskiego. Zwierzę to nie widzi barwy pomarańczowej, co myśliwi często wykorzystują.
- Wśród mulaków spotyka się samice z porożem (około jedną na 10 tys. łań). Są zwykle bezpłodne i wykazują zachowania typowe dla samców.
Polecamy
