Królestwo zwierząt – Ptaki

Lot

Większość ptaków świetnie lata, ale nie byłoby to możliwe bez spełnienia kilku ważnych kryteriów. Unoszenie się nad ziemią zapewnia lekki kościec oraz dwie grupy mocno rozbudowanych mięśni: mięśni piersiowych i mięśni kruczo-ramiennych. Efektywne ich używanie zapewnia fakt, że są przyczepione do grzebienia mostka, co umożliwia sprawną koordynację ruchową. Podstawowym jednak czynnikiem wpływającym na umiejętność latania są zmodyfikowane kończyny przednie.

Typ lotu uzależniony jest od kształtu i wielkości skrzydeł, ale wiele ptaków wykorzystuje zamiennie lot trzepoczący i szybujący, który de facto jest bardziej energooszczędny. Obserwując jednak pływające pingwiny, można stwierdzić, że one „latają” pod wodą – używają bowiem tych samych partii mięśni i technik poruszania nimi. W analogiczny sposób pływa kilka gatunków ptaków morskich, ale latających, np. pluszcze czy alki.

Spośród kilku tysięcy gatunków tylko ok. 60 stanowią nieloty. Cecha ta występuje najczęściej u ptaków przebywających na odizolowanych obszarach (np. wyspach), gdzie trudno o typowe drapieżniki lądowe.

Dwa typy lotu

W obrębie gromady wyróżnia się dwa typy lotu: szybujący i czynny. Pierwszym z nich dysponują praktycznie wszystkie ptaki; te najmniejsze szybują bezpośrednio przed wylądowaniem, natomiast duże potrafią pokonywać w ten sposób bardzo duże odległości.

Dwa rodzaje skrzydeł

W zależności od potrzeb rozróżnia się dwa rodzaje skrzydeł do tego stworzonych. Pierwszy jest długi i wąski, przez co ptak porusza się nieco wolniej, w przeciwieństwie do skrzydeł krótkich, choć skrzydła długie zapewniają większą siłę unoszącą. Ptaki szybujące praktycznie przez cały czas wykorzystują tzw. wstępujące prądy powietrzne, dzięki czemu ptak prawie w ogóle nie męczy się.

Czasem ptaki wykorzystują również różnice w szybkości wiatru obniżając lub zwiększając nieco wysokość lotu. Idealnym przykładem wiecznych szybowników są sępy, uzależnione wręcz od silnych kominów termicznych tworzących się kilka godzin po wschodzie słońca. Komin termiczny to nic innego jak wir powietrza unoszący liście.

Kiedy sęp dostrzeże lub wyczuje odpowiedni moment, rozpoczyna poszukiwania prądów powietrznych. Na stepach Afryki, gdzie zjawisko to jednak bardzo trudno zaobserwować, sępy latają w grupach i obserwują swoje reakcje. Kiedy któryś z nich wleci w komin termiczny, zaczyna wznosić się, zataczając przy tym kręgi. Wtedy reszta padlinożerców leci ku dołowi komina i w podobny sposób kieruje się ku górze. Na odpowiedniej wysokości, gdzie komin już nie pomaga, ptaki przyspieszają poprzez opadanie do momentu, aż kolejny z luźnej grupy sępów nie natrafi na następny komin.

Lot czynny

Lot czynny występuje w momencie, gdy do napędu ptak używa mięśni. Niektóre gatunki mogą trzepotać skrzydłami zwisając swobodnie nad ziemią lub unosząc się pionowo ku niebu. W czasie takiego lotu skrzydła poruszają się w przód i w tył. Większość ptaków startuje z ciałem skierowanym do przodu; gdy ptak uderza skrzydłami w dół, ciało unosi się, a pióra wyginające się generują siłę ciągu, która umożliwia poruszanie się do przodu. Skrzydła skierowane w górę obniżają sylwetkę, a pióra wykrzywiają się w dół, tworząc ponownie siłę ciągu.