Katastrofy klimatyczne w filmach

Globalne ocieplenie na sterydach: kiedy Ziemia szaleje w kinie

Zmiany klimatu to poważny temat, ale Hollywood potrafi zamienić go w istną pogodową operę mydlaną. Czasami oglądając filmy katastroficzne, można odnieść wrażenie, że planeta jest jak rozdrażniony szef, który z byle powodu rzuca tornadami, lodowcami i deszczami meteorów. Zamiast spokojnie dyskutować o realnych konsekwencjach globalnego ocieplenia, kino włącza tryb „wszystko albo nic” – jedna scena to słoneczny dzień, a w następnej cały świat jest pod wodą lub pokryty lodem. Nie ma miejsca na niuanse czy długoterminowe prognozy. Zamiast tego mamy huragany wielkości kontynentów i epokę lodowcową na zamówienie, wszystko w imię spektakularności.

Ale zanim zaczniemy narzekać na brak naukowej rzetelności, spójrzmy prawdzie w oczy – kto chce oglądać film o powoli rosnącym poziomie dwutlenku węgla albo o debatowaniu nad polityką klimatyczną? Widzowie pragną akcji, dramatyzmu i efektów specjalnych, a nie danych z raportu ONZ. Właśnie dlatego filmy o zmianach klimatu zamieniają rzeczywistość w ekstremalne widowisko, a my bawimy się świetnie – nawet jeśli w duchu wiemy, że to wszystko bzdura. Sprawdźmy więc, gdzie kończy się klimatologia, a zaczyna pogodowa fantastyka.

Natychmiastowa epoka lodowcowa

W filmach zmiana klimatu działa jak ekspresowa usługa kurierska: „Mróz do twoich drzwi w 24 godziny lub zwrot pieniędzy”. W jednej chwili mamy tropikalne upały, a w następnej cały kontynent zamienia się w lodową pustynię.

Naukowe wyjaśnienie

Prawdziwe zmiany klimatu zachodzą w perspektywie dziesiątek, setek, a nawet tysięcy lat. Epoka lodowcowa to nie weekendowa promocja w supermarkecie. Nawet ekstremalne zjawiska, jak zmiany prądu zatokowego (Gulf Stream), choć potencjalnie groźne, nie zamienią Nowego Jorku w syberyjską tundrę w ciągu jednej nocy. W rzeczywistości procesy te wymagają wielu lat, aby osiągnąć zauważalne skutki. Dodatkowo, takie zmiany miałyby znacznie bardziej zróżnicowane skutki w różnych częściach globu, a nie jedynie zimowe pustkowie rodem z filmów.

Filmowe przykłady:

• Pojutrze (The Day After Tomorrow, 2004) – mistrz epickich przeskoków temperaturowych. Nowy Jork zamraża się szybciej niż lody w ciekłym azocie. Nawet wilki polarne znajdują w tej wizji swój absurdalny epizod.
• Snowpiercer: Arka przyszłości (2013) – globalne ocieplenie zamienione w globalne oziębienie. Pociąg jako ostatnia oaza życia? Prawie jak luksusowy Pendolino na wiecznej trasie, ale z większą dawką mrozu i dystopii.

Burze biblijnych rozmiarów

Czy zauważyliście, że w filmach katastroficznych każda burza jest „największa w historii”? Ulewy są takie, że można by nimi napełnić wszystkie oceany świata – i to dwukrotnie 😉

Naukowe wyjaśnienie

Zmiany klimatu powodują intensyfikację burz, ale nie prowadzą do stworzenia huraganu o średnicy kontynentu. Nawet największe cyklony mają ograniczenia wynikające z fizyki atmosferycznej i nie zamieniają się w kosmiczne tsunami. Wzrost temperatur oceanów może wprawdzie zwiększać intensywność sztormów, ale nadal mówimy o zjawiskach, które trzymają się praw fizyki, a nie scenariuszy filmowych.

Filmowe przykłady:

• Geostorm (2017) – satelity kontrolujące pogodę wariują i nagle huragany, tornada i gradobicia zbijają świat z tropu. Ziemia w trybie „co jeszcze można zniszczyć?”
• Twister (1996) oraz Twisters (2024) – klasyczne filmy o tornadach, choć trochę oszczędniejsze w skali destrukcji. Mimo wszystko, pościg za tornadem w stylu Szybkich i wściekłych (Fast & Furious) to wciąż wyższy poziom absurdu.

Ocean podnosi się jak winda

Filmowe zmiany klimatu uwielbiają podnosić poziom oceanów jak w grze komputerowej. W jednej chwili woda jest przy plaży, a pięć minut później wieżowce Nowego Jorku są zalane po dach.

Naukowe wyjaśnienie

Globalne ocieplenie prowadzi do topnienia lodowców i podnoszenia poziomu mórz, ale w tempie mierzalnym w centymetrach na dekadę, a nie w metrach na godzinę. Nawet największe przewidywane zmiany to procesy rozciągnięte na dziesięciolecia. Gdyby woda rzeczywiście wzrastała w takim tempie, jak sugerują filmy, to mieszkańcy wybrzeży mieliby więcej problemów niż tylko brak ręcznika plażowego.

Filmowe przykłady:

• 2012 (2009) – podniesienie poziomu oceanów na skalę biblijną, jakby ktoś zapomniał zamknąć kran w Arktyce. To wizja, w której Arka Noego wygląda na solidny plan B.
• Wodny świat (Waterworld, 1995) – świat zalany wodą, a Kevin Costner z płetwami. To więcej niż przesada – to czysta wodna fantazja, która z klimatyczną rzeczywistością ma niewiele wspólnego.

Planeta w trybie „Frytkownica”

Gdy zmiany klimatu uderzają, temperatura na Ziemi w filmach potrafi skoczyć tak, że wszystko wokół momentalnie płonie. Przetrwanie? Tylko z kremem z filtrem 500+.

Naukowe wyjaśnienie

Globalne ocieplenie podnosi średnie temperatury na świecie, ale nie oznacza, że Ziemia zamieni się w piekarnik. Rekordowe upały są lokalne i sezonowe, a nie permanentne. Zmiany te są skomplikowanym procesem, obejmującym zarówno okresy suszy, jak i intensywnych opadów, a nie prostym podkręceniem termostatu na maksimum.

Filmowe przykłady:

• Sunshine (2007) – Słońce zamiera, a Ziemia zamienia się w lodowy glob, ale potem naprawiają Słońce… bombą atomową. To nauka w wersji turbo.
• Knowing (2009) – globalne pieczenie Ziemi na poziomie apokaliptycznym. I to wszystko w imię tajemniczych liczb!

Całkowity rozpad społeczeństwa w 5 minut

W filmach zmiany klimatu to także pretekst do globalnej anarchii. Wystarczy kilka tygodni anomalii pogodowych, a społeczeństwo natychmiast zamienia się w hordy walczące o butelki wody mineralnej.

Naukowe wyjaśnienie

Społeczne skutki zmian klimatu są realnym zagrożeniem, ale rozwijają się stopniowo. Migracje, konflikty o zasoby i katastrofy humanitarne są poważnymi problemami, lecz nie pojawiają się w rytm hollywoodzkiego montażu. Scenariusze zakładające, że dwa miesiące ekstremalnych upałów zamienią nas w Mad Maxa, to przesada – przynajmniej na razie.

Filmowe przykłady

• Mad Max: Na drodze gniewu (Mad Max: Fury Road, 2015) – klimatyczna dystopia pełna pyłu, piasku i szaleństwa. Gdyby paliwo było tak rzadkie, to po co te wszystkie samochody?
• Droga (The Road, 2009) – pesymistyczna wizja upadku cywilizacji. Tu nie ma ratunku – tylko walka o przetrwanie z odrobiną melancholii.

Podsumowanie

Hollywood uwielbia przesadzać, a zmiany klimatu to doskonałe tło dla katastroficznych opowieści. Pamiętajmy jednak, że rzeczywistość działa nieco wolniej, mniej spektakularnie i – niestety – bez dramatycznej muzyki w tle. Na szczęście w świecie filmowym można przynajmniej liczyć na niezawodnych bohaterów, którzy uratują świat… zanim pojawi się kolejna anomalia pogodowa z kategorii „100% clickbait.”

Polecamy

• Katastrofy kosmiczne w filmach
• Trzęsienia ziemi w filmach
• Mity i fakty o wulkanach w kinie
• Wulkany – czego reżyser nie pokaże w kinie
• Wulkany – sprawy lawy i piroklastyczne zabawy
• Wulkany: czary-mary solfatary, kwasy stężone, fumarole, mofety
• Wulkany i wulkanizm
• Wulkany
• Toba – superwulkan
• Wulkan Tambora
• Korzyści z wulkanów
• Wulkan Etna
• Wulkan Krakatau
• Wezuwiusz