Gobi – największa pustynia w Azji
Stereotypowo pustynia kojarzy się z piaskiem i wydmami, które ciągną się po horyzont. Nie każda pustynia jest jednak piaszczysta. W przypadku Gobi tereny wydmowe zajmują jedynie pięć procent całej jej powierzchni. To dzieło matki natury wyrzeźbiono z kamieni, żwiru, stepów i pasm górskich. Oprócz hodowców wielbłądów prawie nie ma tu ludzi, czasami spotyka się tylko wędrowców szukających oderwania od cywilizacji. Przemierzają Gobi, aby zobaczyć najbardziej magiczne wschody i zachody słońca, wspinać się na okoliczne skały i obserwować dziką, surową naturę nieskażoną cywilizacją.
Gobi to największa pustynia w Azji i druga co do wielkości na świecie po Saharze (nie licząc Antarktydy). Oprócz pustyń lodowych nie ma drugiej takiej, tak mocno wysuniętej na północ. Jeśli przyjedziemy tu zimą, być może uda nam się zobaczyć śnieg, który pada tu dosyć często i regularnie – to jedno z najbardziej urzekających zjawisk na tych terenach.
Jeden z najbardziej surowych klimatów
Pustynia Gobi może się poszczycić jednym z najbardziej skrajnych i morderczych klimatów na naszym globie. Wszystko ze względu na jej położenie geograficzne. Znajduje się w Azji Wschodniej, na terenie Chin (od południa) oraz Mongolii (od północy). Rozciąga się na obszarze niemal 1,3 miliona kilometrów kwadratowych, co daje wyobrażenie o tym, jak rozległy jest to teren i jak bardzo zróżnicowany.
Na północy, niczym bariera, wznoszą się góry Ałtaju. Na południu roztacza się z kolei Wyżyna Mongolska. Gobi sąsiaduje też z górami Tien-Shan oraz Nan-Shan. Ze względu na ogromną rozpiętość terytorialną mówi się na nią czasami nieskończonym morzem, ponieważ zdaje się nigdy nie mieć końca. Ze względu na surowy klimat doczekała się też określenia „zimna pustynia”.
Jak bardzo jest tu zimno?
W zimie temperatury spadają nawet poniżej minus 45 stopni Celsjusza, do tego wieją tu bardzo zimne i silne wiatry, co sprawia, że na Gobi można się poczuć jak na Antarktydzie. Okres styczeń-luty to wymarzona pora, aby zobaczyć tutaj śnieg i to w sporych ilościach. Jeśli jednak woli się ciepłe klimaty, Gobi ma do zaoferowania powyżej 40 stopni Celsjusza w ciągu lata. Tak wysoka temperatura utrzymuje się jednak tylko za dnia, w nocy znów spada poniżej zera. To jeden z głównych czynników, charakteryzujących tę pustynię: ogromne wahania temperatury zarówno w ciągu roku (lato-zima), jak i w ciągu doby (dzień-noc).
Taki klimat jest naprawdę ekstremalny. Do tego na Gobi prawie nie ma opadów deszczu. Jeśli w ciągu roku spadnie 200 mililitrów, jest to ogromnie dużo, ponieważ zdarza się, że pada tylko 50 mililitrów rocznie. W związku z tym nie ma tu żadnych stałych cieków wodnych w postaci rzek czy strumieni. Pojawiające się sporadycznie jeziora czy potoki znikają równie szybko, jak się pojawiły.
Na Gobi pada tak rzadko i tak skąpo, ponieważ jest bardzo oddalona od oceanów, blisko niej są natomiast góry i to najwyższe na planecie, czyli Himalaje. Działają trochę jak naturalna zapora klimatyczna i zatrzymują wilgotne masy powietrza. Kiedy zaś mocno powieje, pustynia wysusza się jeszcze bardziej i podlega silnej erozji. Z powodu wiatrów występują tu także burze pyłowe.
Pamiątki z przeszłości
Gobi kiedyś wyglądała zupełnie inaczej niż w obecnych czasach. 200 milionów lat temu rozciągało się tu duże morze śródlądowe i panował łagodny klimat, idealny na przykład dla dinozaurów. Dzięki temu zachowało się tu wiele cennych skamieniałości, które do dziś wykopują i badają paleontolodzy. Na tych terenach znaleziono nie tylko szkielety, ale również (po raz pierwszy w latach dwudziestych XX wieku) jaja – prawdziwe rarytasy w świecie nauki! W okresie późnej kredy na terenach Gobi żyły nie tylko dinozaury, ale także pierwotne ssaki. Miały tu doskonałe warunki do życia.
Na Gobi wielokrotnie pojawiali się i nadal pojawiają również archeolodzy. Już 100 000 lat temu obrabiano tutaj kamień, na co znaleziono wiele dowodów. Kiedyś obszary Gobi były o wiele przyjaźniejsze dla ludzi, którzy wędrowali po dzisiejszych stepach, półpustyniach i wyżynach, a także zakładali osady nad istniejącymi wówczas jeziorami. Dziś Gobi jest pustynią kontynentalną o zabójczym klimacie, niemal odciętą od wody w jakiejkolwiek postaci. Leży na wysokości przekraczającej miejscami 1000 m n.p.m. Wznoszą się tu również pasma górskie przekraczające 2000 m n.p.m.
Gobi zajmuje ważne miejsce także na handlowej mapie świata. To właśnie tuż obok niej biegł Jedwabny Szlak, tak ważny w czasach Imperium Mongolskiego. Przez Gobi przechodzi też linia kolejowa łącząca Ułan Bator z Pekinem.
Fauna i flora
Nawet w najbardziej niesprzyjającym klimacie da się znaleźć życie i Gobi nie jest tutaj żadnym wyjątkiem. Choć znaczne obszary zajmują rumowiska skalne, wzniesienia i kotliny ze słonymi, okresowymi jeziorami oraz suche doliny, roślinność dała sobie radę. Zapewne nie bez znaczenia był fakt, że choć Gobi ma klimat skrajnie kontynentalny, bez prawie żadnych opadów deszczu, to znajdziemy tu bogate zasoby płytkich wód gruntowych. Rosną tu przede wszystkim suchoroślowe krzewy i półkrzewy, a wśród nich przęśl, teresken, saksauł i wiąz pustynny. Znajdują się tu też słonorośla, a na północy, na obszarze stepów i półpustyń, rosną gatunki piołunowe i karaganowe.
Ze zwierząt na pustyni Gobi żyją oczywiście wielbłądy (dwugarbne, czyli baktriany), kułany (nazywane osłami azjatyckimi), irbis śnieżny (znany także pod nazwami pantera śnieżna albo leopard śnieżny) oraz koń Przewalskiego – jedyny współcześnie żyjący dziki gatunek koni. Na Gobi znajdziemy jego hodowle, mające na celu odratowanie tego niezwykłego zwierzęcia. Spotkamy tu także jaki, szczekuszki, kozy górskie, niedźwiedzie, bieliki, gazele i dzikie owce.
Co ciekawe, na Gobi znajdują się też… winnice! Wino dojrzewa sobie spokojnie, nieraz mniej niż sto metrów od piaskowych wydm. Gobi to również surowce naturalne, takie jak ropa naftowa, węgiel kamienny, sól kamienna, rudy żelaza i miedzi. Na terenie pustyni znajduje się też chiński kosmodrom oraz baza kosmiczna i baza lotnictwa.
Park Narodowy Gurwan Sajchan
Ten park znajduje się na terenie Mongolii i jednocześnie na północnych obszarach pustyni Gobi. Według podziału terytorialnego Mongolii (zamiast stanów czy województw mają ajmaki), Park Narodowy Gurwan Sajchan znajduje się na terenie ajmaku południowogobijskiego oraz bajanchongorskiego.
Obecnie, po „dołożeniu” terenów park stał się największy w całej Mongolii. Teren jest bardzo urozmaicony, ale przede wszystkim górzysty (to obszar Ałtaju Gobijskiego). Spotkamy tu dawne stożki wulkaniczne, klify z piaskowca, piaskowe wydmy czy słone jeziora. Wydmy są wizytówką nie tylko parku, ale całego kraju i mogą osiągać ponad 100 metrów wysokości (do tego w zależności od oświetlenia zmieniają kolor). Dużą popularnością cieszy się Dolina Orłów – Yolyn Am. To widowiskowy wąwóz, a w niektórych jego partiach przez cały rok można oglądać śnieg. Na terenie parku jest też cmentarzysko dinozaurów.
W parku spotkamy irbisy, wilki, dzikie owce, a nawet koziorożce syberyjskie. To mieszkańcy przede wszystkim obszarów górskich. Bardziej na nizinach, na obszarach stepowych, są lisy, kułany, szczekuszki i skoczki. W okolicach wąwozu natomiast żyje wiele gatunków ptaków, w tym orłosępy, pomurniki, jery czy sępy kasztanowate.
Szczegółowe dane
Pustynia Gobi w liczbach
- Powierzchnia: 1,295,000 km2
- Wymiary pustyni Gobi to mniej więcej: 1500 kilometrów długości oraz 800 kilometrów szerokości
- Opady na Gobi to 50-200 mililitrów na rok, czyli bardzo niewiele
- Pustynia leży na wysokości 900 – 1120 m n.p.m.
- Klimat na Gobi jest ekstremalny. Zakres temperatur to ponad 40 stopni Celsjusza latem i minus 40 stopni zimą
- Wiatry na Gobi rozpędzają się do prędkości 120 km/h
- 200 milionów lat temu na terenach pustyni było morze śródlądowe
Pustynia Gobi – ciekawostki
- Pustynia Gobi ciągle powiększa swój teren, co roku zabierając Chinom ponad 3 i pół tysiąca kilometrów kwadratowych powierzchni. To efekt złego gospodarowania na tych obszarach i odprowadzania wody do miast. Rząd próbuje ratować sytuację i buduje Zielony Mur Chiński, który tworzą sztucznie sadzone lasy.
- Na pustyni Gobi prawie w ogóle nie ma piasku, ale ten, który się tam znajduje, formuje widowiskowe pasy i wysokie wydmy, z których dumna jest cała Mongolia.
- Gobi tworzy aż pięć regionów ekologicznych.
Polecamy
