Ameryka PnGeografiaJezioraParki NarodowePodróże

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Wielkie Jezioro Słone

Kiedy podążający na zachód osadnicy dotarli na tereny obecnego stanu Utah, zapewne bardzo ucieszył ich widok ogromnej tafli jeziora o krystalicznie czystej wodzie. Jakże wielkie musiało być ich rozczarowanie, gdy odkryli, że woda w nim jest bardziej słona niż w morzu…

Wielkie Jezioro Słone (ang. Great Salt Lake) to jezioro położone w północnej części stanu Utah. Jest największym słonym jeziorem Półkuli Zachodniej. Jest to drugie po Morzu Martwym najbardziej słone jezioro świata – zasolenie jest to nawet 5-krotnie większe niż w oceanach – a także czwartym największym jeziorem bezodpływowym. Jest ważnym miejscem bytowania ptaków, zwłaszcza wędrownych.

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Historia Wielkiego Jeziora Słonego

W miejscu, gdzie dziś znajduje się jezioro i położona blisko niego pustynia, istniało gigantyczne jezioro zwane przez geologów Bonneville. Obejmowało większość amerykańskiej Wielkiej Kotliny i zajmowało sporą część obecnych stanów Utah, Nevada i Idaho. Powstało ono na skutek zwiększonych opadów atmosferycznych ok. 32 tys. lat temu, a więc podczas ostatniego zlodowacenia. Jezioro Bonneville miało powierzchnię ponad 50 tys. km2 i miało głębokość 305 m. Zaczęło ono zanikać 16,8 tys. lat temu, a więc wtedy, gdy klimat znów zaczął się powoli ocieplać. Wówczas woda wypłynęła z niego przez górskie przełęcze. Wraz ze spadkiem ilości wody rosło stężenie soli.

Dziś pozostałościami po tym zbiorniku jest Wielkie Jezioro Słone, a także trzy inne, mniejsze jeziora, a także liczne solniska. Zachodnią część dawnego dna jeziora zajmuje Wielka Pustynia Słona. Na tym terenie można znaleźć obszar pokryty 20 tys. hektarów soli, który – kiedy nie padają deszcze – zasycha i staje się twardy niczym beton. W połączeniu z faktem, że teren ten jest niemal idealnie płaski, idealnie nadaje się do testów pojazdów kołowych.

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Charakterystyka Wielkiego Jeziora Słonego

Wielkie Jezioro Słone charakteryzuje się znacznymi skokami rozmiarów, co ma związek z jego położeniem. Zbiornik ten jest rozległy i płytki, położony na plai (odsłoniętym dnie wyschniętego jeziora), dlatego jest bardzo wrażliwy na ilość opadów – każde zwiększenie ich rocznej sumy sprawia, że woda rozlewa się na większym obszarze. Jego obecna powierzchnia to 4400 km2, ale np. w 1963 r. zanotowano rekordowo duży spadek – liczyło ono zaledwie 2460 km2. Z kolei w 1988 r. osiągnęło największą w historii wielkość, aż 8500 km2.

Równie zmienna jest głębokość tego zbiornika. Średnio wynosi ona 4.9 m – Wielkie Jezioro Słone jest niewiarygodnie płytkie, biorąc pod uwagę jego powierzchnię. Maksymalna głębokość wynosi zaledwie 10 m, przy czym w 1987 r., gdy jezioro zwiększyło powierzchnię, wzrosła ona do 14 metrów. Z kolei w 1963 r., gdy jezioro miało najmniejszą powierzchnię, jego maksymalna głębokość wynosiła zaledwie 7.3 m. Jego tafla znajduje się na wysokości 1283 m n.p.m.

Zasolenie Wielkiego Jeziora Słonego ulega wahaniom i zależy od poziomu wody. Waha się ono w zakresie 50-270‰ (dla porównania, średnie zasolenie światowego oceanu wynosi 35‰). Wielkie Jezioro Słone jest jeziorem bezodpływowym. Spośród wpadających do niego rzek największe to Bear, Jordan i Weber, oprócz nich istnieje jeszcze wiele mniejszych strumieni. W suchych latach, gdy przepływ rzek się zmniejsza, poziom wody w jeziorze drastycznie spada.

Na jeziorze znajduje się pewna liczba wysp. Trudno jednak dokładnie ustalić ich liczbę i powierzchnię, gdyż wartości te zmieniają się w zależności od poziomu wody. Według amerykańskich instytucji naukowych znajduje się tam 7 nazwanych wysp oraz szereg dużych skał, często o charakterystycznych kształtach.

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Przyroda Wielkiego Jeziora Słonego

Amerykanie nazywają Wielkie Jezioro Słone „Morzem Martwym Ameryki”. Istotnie, podobnie jak w azjatyckim jeziorze, tutaj również nie spotyka się ryb. Mimo że woda jest przezroczysta, a na dnie widać czysty piasek, jest ono niemal pozbawione życia. Spotkać w nim można jedynie algi oraz bakterie, którymi żywi się żyjący tam skorupiak artemia (Artemia fransiscana), największe zwierzę (długości do 1 cm) zamieszkujące wody jeziora.

Artemia jest jednak ważnym źródłem pożywienia dla zwierząt wędrownych, zwłaszcza ptaków, które w okresie przelotów masowo nawiedzają Wielkie Jezioro Słone. W jego pobliżu żyje na przykład największa na świecie populacja płatkonoga trójbarwnego. Spotyka się tutaj również ogromne stada szablodzioba amerykańskiego i płatkonoga szydłodziobego.

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Wielkie Jezioro Słone i ludzie

Przez wiele lat Wielkie Jezioro Słone i przylegająca do niego pustynia były uważane za przeszkodę absolutnie nie do przebycia – były omijane przez osadników podążających na zachodnie wybrzeże od północy lub od południa. Dopiero w 1845 r. przebył ją podróżnik, a później znany wojskowy John Fremont. Dzięki temu doświadczeniu rok później teren ten pokonała karawana kilkudziesięciu wozów pod wodzą Lansforda Hastingsa – jego drogę do dzisiaj nazywa się Skrótem Hastingsa.

W XIX w. w pobliże jeziora dotarła linia kolejowa, która następnie okrążała jezioro. W XX w. techniki budowania dróg i mostów uległy jednak znacznemu udoskonaleniu. Aby więc skrócić drogę, w 1950 r. zbudowano groblę łączącą miasta Ogden w stanie Utah z Lucin przed granicą z Nevadą. Tam, gdzie budowa grobli była niemożliwa, postawiono mosty i wiadukty – stoi ich tam łącznie 40. Trasa ta liczy 160 km i biegnie nią linia kolejowa. Sam odcinek przecinający jezioro liczy sobie 32 km i jest idealnie prosty (pomijając krzywiznę Ziemi).

Budowa grobli sprawiła, że wymiana wody między północną a południową częścią jeziora stała się utrudniona, i to mimo budowy specjalnych kanałów (miało one jednak łącznie zaledwie 30 m szerokości). Poza tym poziom wody w północnej części znacznie się obniżył (różnica między poziomem tafli w północnej i południowej części jeziora wynosiła blisko 90 cm), zaś w południowej spadło stężenie soli, co wywołało spadek liczebności artemii i żywiących się nią ptaków. Sytuację poprawiło zburzenie części grobli w 2016 r. i postawienie długiego na 55 m mostu. W 2017 r. stwierdzono, że poziom wody w obu częściach jeziora się wyrównał (południowa część jeziora jest już tylko o 30 cm wyżej), jednak do dzisiaj wyraźnie widoczna jest różnica w jakości wody – północna część jest znacznie bardziej zasolona.

Kilkakrotnie podejmowano próby wykorzystania części jeziora jako rezerwuaru wody pitnej. Ostatecznie udało się to w 1964 r., gdy Zatoka Willarda, północno-wschodni fragment jeziora, został odseparowany. Wypompowano z niego słoną wodę i napełniono słodką z rzeki Weber. Poza tym, gdy znaczne podniesienie się poziomu wody w jeziorze w latach 80. zagroziło zalaniem autostrady międzystanowej i ważnej linii kolejowej, zbudowano potężne pomp, które miały usunąć nadmiar wody do zbiornika położonego w głębi pustyni. Pompy te były użyte tylko raz, od tamtego czasu są nieużywane, ale utrzymywane w ciągłej gotowości na wypadek kolejnego podniesienia się poziomu jeziora.

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Wykorzystanie Wielkiego Jeziora Słonego

Wielkie Jezioro Słone jest intensywnie wykorzystywane w przemyśle. Występuje w nim przede wszystkim chlorek sodu, a także mniej liczne sole magnezu i potasu. Przypuszcza się, że w jeziorze znajduje się ponad 4,5 mld ton soli, a w wyniku naturalnych procesów zasoby te rosną w tempie 2,2 mln ton rocznie. Sól jest z jeziora wydobywana przez kompanię w północno-zachodniej części jeziora. Roczne wydobycie wynosi 2,5 mln ton, a więc jest nieco większe niż dopływ minerałów do jeziora, jednak na chwilę obecną nie zagraża to środowisku jeziora. Wydobycie nie jest stałe i zależy od poziomu wody w jeziorze – gdy opadnie, prace są wstrzymywane.

Wielkie Jezioro Słone było już w XIX w. uważane za wielką atrakcję turystyczną. Jego eksploatacja w celach turystycznych i rekreacyjnych jest jednak bardzo trudna ze względu na ciągłe fluktuacje poziomu wody, a co za tym idzie – przesuwaniu się linii brzegowej. Pod koniec XIX w. na jego wschodnim brzegu zbudowano uzdrowisko, do którego prowadziła specjalnie w tym celu ułożona linia kolejowa prowadząca z Salt Lake City. Uzdrowisko było wyposażone bardzo luksusowo jak na tamte czasy, jednak nie cieszyło się długo powodzeniem – brzeg jeziora zaczął się cofać, skutkiem czego już na początku XX w. przystań dla łodzi była oddalona o kilkaset metrów od brzegu. Uzdrowisko zupełnie opustoszało w latach 50.

Obecnie jezioro wykorzystywane jest więc jedynie przez indywidualnych turystów, poza tym organizuje się tam lokalne, prowizoryczne kąpieliska, które w razie potrzeby można łatwo przenieść w inne miejsce. Z racji dużej zawartości soli w powietrzu otoczenie jeziora jest wskazane dla alergików. Wielką atrakcją są również kąpiele w jeziorze, jednak stanowczo zaleca się wykonywać je tylko w wyznaczonych kąpieliskach – po wyjściu z wody należy spłukać sól pod prysznicem, by uniknąć urazów skóry. Wielkie Jezioro Słone jest bardzo popularne z racji tego, że blisko niego leży Salt Lake City – stolica stanu Utah.

Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Szczegółowe dane / wymiary

Wielkie Jezioro Słone (ang. Great Salt Lake)

  • Powierzchnia: 4 400 km2
  • Długość: 120 km
  • Szerokość: 45 km
  • Głębokość średnia: 4,9 m
  • Głębokość maksymalna: ok. 10 m (14 m, przy rekordowym stanie wód w 1987 roku)
  • Zasolenie: 50-270‰
  • Objętość wody: 19 km3
  • Liczba wysp: 8-15 (zależnie od poziomu wody)
Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Wielkie Jezioro Słone – ciekawostki

  • Wielkie Jezioro Słone to drugi obok Morza Martwego akwen, w którym ciało ludzkie się nie zanurza.
  • Zachodnie okolice Wielkiego Jeziora Słonego (Wielka Pustynia Słona) to jedno z niewielu miejsc na lądzie, gdzie można zobaczyć krzywiznę horyzontu.
  • Na zdjęciach satelitarnych i lotniczych wyraźnie widać różnicę w barwie wody północnej i południowej części jeziora – efekt budowy grobli komunikacyjnej dla linii kolejowej.
Wielkie Jezioro Słone (Great Salt Lake)

Polecamy


Baza Dinozaurów

8 komentarzy

  1. Droga Redakcjo
    Chciałbym żeby powstała druga część hipotetycznych walk zwierząt ze względu na to że komentarze osiągnęły maximum a wydaje mi się że jeszcze wielu ludzi jeszcze chciało by się dowiedzieć chociaż jakie zdanie mają inni o walce np hipopotama nilowego z nosorożcem czarnym. Proszę to rozważyć.
    Pozdrawiam!

    1. Dziękujemy za propozycję – zastanowimy się, czy rzeczywiście nie przygotować drugiej części pojedynków i umożliwić dyskusję. W pierwotnym artykule komentarzy było blisko tysiąc i byliśmy ze względów technicznych niestety zmuszeni do ich zamknięcia.

      1. Co nocka nie wyspana Rafał? 😉
        Nie jestem co do tego pewien… nowi ludzie jak wejdą na tą stronę to niby mają pokazane od razu forum ale niezbyt go widać (ja sam nie wiedziałem do tej chwili że jest forum) a jak zejdą w dół to zaraz zobaczą np lwa walczącego z tygrysem a pod tym tytuł „Hipotetyczne Walki Zwierząt 2” albo coś w tym stylu. Oczywiście Redakcja nie musi się zgodzić i wtedy na 81% dołączę na forum. Tyle że mi się to wydaje mniej oficjalne. Ale jak będzie trzeba to twoja propozycja będzie dla mnie lepsza.
        I to tyle odrobinę się rozpisałem 🙂

        1. Nie, to normalna pora 🙂 Twoja propozycja jest dobra, tylko dyskusja na forum, gdzie można dodawać wątki jest po prostu bardziej czytelna. Z drugiej strony ludzie tak się przyzwyczaili dyskutować pod artykułami, że pewnie dlatego na forum jest tak cicho 🙂

Skomentuj Redakcja DinoAnimals.pl Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button