Purussaurus – kajman wielkości autobusu

Purussaurus – kajman wielkości autobusu

Największe współczesne kajmany – kajmany czarne – dorastają do ponad 4 m długości, większe okazy mogą ważyć 400 kg (rekordowy osobnik miał ponad 6 metrów i ważył 1100 kg). W porównaniu jednak do swych wymarłych krewnych dzisiejsze kajmany to wersja „mini”. Przedstawiciele rodzaju Purussaurus wielkością zbliżone były bowiem do największych żyjących na Ziemi krokodyli. Byłyby zatem w stanie stawić czoła swemu znacznie starszemu kuzynowi – sarkozuchowi czy deinozuchowi, a również (o czym poniżej) tyranozaurowi.

Cofamy dziś zegar o 8 milionów lat, aby wybrać się w podróż do mioceńskich tropików i poznać sekrety potężnych kajmanów z rodzaju Purussaurus.

Klasyfikacja

• Gromada: gady
• Nadrząd: krokodylomorfy
• Rząd: krokodyle
• Rodzina: aligatorowate
• Podrodzina: kajmany
• Rodzaj: Purussaurus
• Gatunki:
  • Purussaurus brasiliensis
  • Purussaurus mirandai
  • Purussaurus neivensis

Występowanie i datowanie

Purussaurus przebywał na terenach Ameryki Południowej w okresie miocenu, czyli ok. 8 mln lat temu. Zidentyfikowano go na podstawie czaszek odnalezionych w Brazylii, północnej Wenezueli i peruwiańskiej części Amazonii.

Występował w rzekach i terenach zalewowych. Ponadto pływał w wodach morskich wraz z rybami i żółwiami, a także innymi krokodylami i ssakami wodnymi związanymi z terenami dzisiejszej Wenezueli. Na swe siedliska wybierał zatem przybrzeżne tereny w klimacie tropikalnym.

Charakterystyka

Gady z rodzaju Purussaurus charakteryzowały się mocną, twardą głową wyposażoną w okazałe szczęki, na które z kolei składały się bardzo ostre zęby. Paszcza przystosowana została do chwytania i przytrzymywania szamoczącej się ofiary. Czaszka i szczęki dostosowane były ponadto do odrywania kawałków mięsa za pomocą szybkich obrotów ciała wokół własnej osi (ang. death roll). Podobne zachowania przejawiają współczesne krokodyle.

Jedna z odnalezionych czaszek gada z gatunku Purussaurus brasiliensis mierzy 1400 mm (140 cm). Dzięki niej paleontolodzy oszacowali, że kajman mógł mierzyć 12,5 m długości i ważyć ok. 8 ton. Siłę ugryzienia szacuje się na ok. 69000 N, czyli ok. 7 ton, choć niektóre źródła podają, że mógł kąsać z siłą ponad 11 ton.

Oznaczałoby to, że Purussaurus mógł generować ugryzienie mocniejsze od współczesnego żarłacza białego i kilkakrotnie silniej zaciskać szczęki niż największe osobniki pośród współczesnych krokodyli różańcowych. Według Tito Aureliano, głowa potężnego kajmana była lepiej niż czaszka T. rexa przystosowana do generowania silnych ugryzień.

Zęby miały stożkowaty kształt i były bardzo okazałe, co oznacza, że gad polował na duże zwierzęta. Szacuje się ponadto, że dziennie spożywał ok. 40 kg mięsa.

Purussaurus a inne wielkie krokodyle

Purussaurus był jednym z największych znanych krokodyli, jakie kiedykolwiek istniały na Ziemi. Trzy inne wymarłe gady: deinozuch, sarkozuch i Rhamphosuchus miały podobne do niego gabaryty. Deinozuch i sarkozuch posiadały ponadto zbliżone proporcje ciała, ale oba były znacznie starsze pod względem geologicznym (pochodziły z okresu kredy). Rhamphosuchus natomiast żył w tym samym czasie co Purussaurus, ale ten pierwszy był mniejszy, żył w Indiach i posiadał pysk podobny do gawiala. Podobne do Purussaurus gabaryty miały także Mourasuchus i Gryposuchus.

Duże rozmiary, wytrzymałość i zdolności umożliwiające zapolowanie na największą możliwą w tamtym czasie zdobycz wskazują, że w ówczesnym ekosystemie Purussaurus stał na szczycie łańcucha pokarmowego. Ten wielki gad nie miał zatem sobie równych pośród ówczesnych drapieżnych ssaków lądowych Ameryki Południowej.

Problem z wielkością

Wydawać by się mogło, że ogromne rozmiary prehistorycznego kajmana to jedna z jego najważniejszych zalet. Prawdopodobnie jednak to właśnie one przyczyniły się do wymarcia rodzaju (podobnie jak w przypadku megalodona).

W miocenie środowisko zmieniało się szybko i często (wtedy bowiem rozpoczęło się formowanie Andów – gór Ameryki Południowej), co dla organizmów dużych okazało się ogromnym obciążeniem, podczas gdy zwierzęta małe lepiej dostosowały się zmian ekosystemowych.

Purussaurus vs T. rex

W czasach, gdy w Ameryce Północnej, która nie za bardzo jeszcze kształtem ją przypominała, na lądzie królował albertozaur przy brzegu zaś deinozuch. Był to okres kredy. Deinozuch był wówczas zdecydowanie faworytem i zdarzało się, że atakował albertozaury, które nieopatrznie znalazły się w zasięgu jego szczęk. Jasna jest kwestia, że albertozaur ustępował T. rexowi pod względem wagi i długości.

Odnosząc się do kwestii walki Purussaurusa z tyranozaurem, która została poruszona w komentarzach do artykułu, Aline Ghilardi (patrz ciekawostki poniżej) zapewne miała na myśli pojedynek na lądzie.

My bylibyśmy jednak w tej kwestii bardziej zachowawczy, zważywszy na aspekt większej inteligencji tyranozaura. W naszej ocenie do takiej walki bez zaskoczenia jednej ze stron na lądzie w ogóle by nie doszło.

Purussaurus w takim lądowym pojedynku miałby ograniczone pole ataku, które mogłoby koncentrować się na nogach tyranozaura, podczas gdy tyranozaur musiałby takiego kontaktu unikać jak ognia. Oba gady oceniłyby siłę przeciwnika, tyranozaur by sobie poryczał i wycofałyby się do swoich terytoriów.

Szczegółowe dane

Purussaurus

• Długość ciała: 7.8-13 m
• Czaszka: 140 cm
• Waga: 7-10 ton
• Siła ugryzienia: do 11,5 tony
• Datowanie: 8 mln lat temu, w okresie miocenu (torton)
• Występowanie: Ameryka Południowa, głównie Amazonia

Długość różni się zależnie od szacunków. Na podstawie kości udowej – 7,79 m; na podstawie czaszki – 10.5-12 m

Purussaurus – ciekawostki

• Nazwa rodzajowa oznacza tyle co ”jaszczurka [znad rzeki] Purus”, co odnosi się do rzeki przepływającej przez Brazylię i Peru – kraje, w których odnaleziono szczątki tego wielkiego gada.
• Gatunek Purussaurus brasiliensisi mógł mierzyć ok. 12,5 m długości, czyli więcej niż londyński autobus.
• Purussaurus musiał spożywać dziennie ok. 40 kg mięsa, czyli ok. 20 razy więcej od współczesnych aligatorów.
• „Purussaurus i Tyrannosaurus rex żyły w różnych okresach, ale Aline Ghilardi (badaczka  Purussaurusa z Uniwersytetu w Rio de Janeiro (UFRJ)) nie ma wątpliwości, że to Purussaurus wygrałby walkę, gdyby do niej doszło.

Polecamy

• Zwierzęta wymarłe
• Zwierzęta Ameryki Południowej
• Wymieranie gatunków