Królestwo zwierząt – Owady, insekty (Insecta)

Owady, insekty (Insecta)

Pierwsze owady pojawiły się na Ziemi ponad 400 mln lat temu. To prawdopodobnie najbardziej zróżnicowana grupa zwierząt i zarazem najliczniejsza. Owady to zwierzęta samowystarczalne i pod wieloma względami unikalne, o czym świadczy np. okres rozwoju młodych. Dzięki temu artykułowi dowiemy się również, czy owady migrują i ile jest ich na świecie.

Klasyfikacja

• Królestwo: zwierzęta
• Typ: stawonogi
• Podtyp: sześcionogi
• Gromada: owady

Pochodzenie

Nie poznano do końca związku ewolucyjnego owadów z innymi zwierzętami. Choć powszechnie identyfikuje się je z krocionogami i parecznikami, odnaleziono dowody na bliższe pokrewieństwo ze skorupiakami. Według jednej z teorii owady tworzą naturalny klad (zwany Tetraconata) z łopatonogami i pancerzowcami.

Inne stawonogi lądowe, takie jak pająki, skorpiony, wspomniane już pareczniki i krocionogi są często mylnie określane mianem owadów, ponieważ mają podobny układ ciała (podział segmentowy) oraz egzoszkielet. Po głębszej analizie okazuje się jednak, że różnice zewnętrzne są wyraźne: u wymienionych wyżej zwierząt nie występuje 6 nóg, jak u dorosłych postaci owadów.

Pierwsze owady

Kiedy insekty pojawiły się na Ziemi? Tego naukowcy również nie są pewni. Z pewnością jednak najstarszym owadem jakiego odkryto jest dewoński Rhyniognatha hirsti, liczący sobie ok. 400 mln lat. Wyglądem przypominał współczesne rybiki cukrowe (Lepisma saccharina), posiadał jednak budowę szczęk charakterystyczną dla owadów latających, co może oznaczać, że już wtedy natura znała uskrzydlone zwierzęta. Może to oznaczać, że pierwsze owady pojawiły się wcześniej, czyli najprawdopodobniej we wczesnym sylurze (440 – 420 mln lat temu).

W późnym karbonie i wczesnym permie owady obejmują zarówno współcześnie przetrwałe, jak i wymarłe formy. W tamtym czasie niektóre ważki mogły osiągać rozpiętość skrzydeł wynoszącą 55-70 cm, co klasyfikuje je jako znacznie większe od dzisiejszych insektów. Ogromne rozmiary mogły mieć związek z wyższym poziomem tlenu w atmosferze, pozwalającym na większą wydajność w czasie oddychania.

Rozkwit owadów

Duży wpływ na gigantyczne rozmiary miał również brak latających kręgowców. Większość rzędów owadów wymarła w permie, w czasie wymierania permskiego, które trwało od ok. 252 do 270 mln lat temu. Był to okres największego wymierania w dziejach Ziemi. Ewolucyjnie zaawansowane owady – błonkówki – pojawiły się o wiele później, bo ok. 146 mln lat temu w kredzie. Największą różnorodność osiągnęły jednak w erze kenozoicznej, która rozpoczęła się 66 mln lat temu.

Bardzo udane ewolucyjnie insekty powstały wtedy, gdy na Ziemi pojawiły się odpowiednie dla nich rośliny; świadczy to dobitnie o istnieniu zjawiska koewolucji. Mnóstwo współczesnych przedstawicieli gromady wyodrębniło się w kenozoiku. Z tego też okresu odnajduje się zachowane w bursztynie owady, często idealnie zakonserwowane. Obserwując te znaleziska zauważymy, że są one bardzo podobne do swych dzisiejszych potomków.

Liczebność

Dokładne pomiary są niebywale trudne do zdobycia i, ale szacuje się, że na świecie żyje 1,4-1,8 mln gatunków. Stanowi to prawdopodobnie ok. 20% wszystkich gatunków owadów na Ziemi. Co roku odkrywa się ok. 20 000 nieznanych dotychczas organizmów, co oznacza, że o wszystkich istniejących owadach dowiemy się dopiero za kilka lat.