Orzeł australijski (Aquila audax)

Najpotężniejszy drapieżny ptak Australii – król australijskich przestworzy. Pod względem ubarwienia przypomina orła przedniego (Aquila chrysaetos), ale dysponuje większym dziobem, jest również jednym z dwunastu orłów z rodzaju Aquila posiadającym ciemne pióra na praktycznie całej powierzchni ciała. Jakich jeszcze ciekawych faktów nie wiemy o orle australijskim?

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: orły
• Rodzaj: Aquila
• Gatunek: orzeł australijski
  

Występowanie

Już sama nazwa zdradza nam, jakie tereny zamieszkują te orły. Orzeł ten przebywa bowiem na obszarze całej Australii, Tasmanii i w południowym rejonie Nowej Gwinei, najbardziej upodobał sobie jednak otwarte tereny południowej i wschodniej Australii oraz mniejsze wyspy: Wyspę Marii, Wyspę Flindersa i Wyspę Kangura.

Często startuje z martwych drzew, słupów telegraficznych lub ze skalistych wzniesień, tworzy siedliska w lasach i sawannach, jak również na bezdrzewnych równinach. Najrzadziej za to spotykany jest na polach uprawnych czy w pobliżu osiedli ludzkich.

Charakterystyka

Wielkość

Samice ważą od 3 do ponad 5 kg, podczas gdy samce osiągają od 2 do 4 kg masy. Średnia długość ciała mieści się między 81, a 106 cm, natomiast rozpiętość skrzydeł wynosi 182 – 232 cm. Ponieważ gatunek ten występuje na terenach otwartych, wiele osobników osiąga imponujące rozmiary skrzydeł, których rozpiętość u największych orłów potrafi przekroczyć nawet 280 cm.

Gatunek wyróżnia się imponującą długością klinowatego ogona, dochodzącą do 45 cm, zatem można śmiało powiedzieć, że orzeł ten jest ptakiem potężnym i bardzo charakterystycznym.

Upierzenie

Długie, ale stosunkowo wąskie skrzydła mają na spodach wyraźne pręgi, na ich wierzchniej części rosną natomiast ciemnobrązowe pióra o jasnych brzegach. Głowa jest raczej mała i płaska, wyposażona w ogromny, zakrzywiony dziób, nogi od uda do stępu pokrywa ciemny puch.

Osobniki dorosłe są ciemnobrązowe lub brązowo-czarne, z wyjątkiem ceglastych piór na karku oraz cętkowanymi szaro-brązowymi pasami w górnej części skrzydeł. Pokrywy podogonowe są jasnobrązowe, a pokrywy lotek beżowe.

Ptak ma brązową tęczówkę oka, a twarz i stopy mają kremowy odcień. Obie płcie są do siebie bardzo podobne pod względem ubarwienia, ale samice osiągają większe rozmiary i masę niż samce.

Młode

Osobniki niedojrzałe łatwo natomiast odróżnić od dorosłego orła, ponieważ jego pióra nabierają ciemnobrązowego odcienia z czerwonawymi krawędziami, okolice karku, grzbiet i wierzch skrzydeł są z reguły rude – złocisty pas piór jest szerszy niż u dorosłych i stanowi ok. 50% szerokości skrzydła.

Głowa i pierś osobnika młodocianego jest jaśniejsza, charakteryzuje się większą ilością smug, podobnie wygląda spodnia część skrzydeł i ogon.

Czasem spotykane są całkowicie czarne młode orły.

Większość „nieletnich” ma szare lub jasnobrązowe oczy oraz żółtawą twarz i stęp. Młode orły są ciemniejsze od dojrzałych osobników i muszą być cierpliwe, bowiem pełnię dorosłych barw osiągają dopiero w 7 – 8 roku życia.

Podgatunki

Rozróżniono dwa podgatunki orła australijskiego: Aquila audax fleayi i Aquila audax audax. Pierwszy z nich występuje na Tasmanii i charakteryzuje się białawym, kremowym lub ceglastym upierzeniem na karku. Dorosłe orły rzadko mają czarny kolor piór, który często spotykamy u podgatunku kontynentalnego – Aquila audax audax.

Dieta i strategia polowania

Orzeł australijski potrafi przez wiele godzin szybować na ogromnych wysokościach, nie wiadomo jednak, czy loty te mają związek z polowaniami. Wiadomo na pewno, że dysponuje świetnym wzrokiem pozwalającym rozpoznać ofiarę, wyczuwa jednocześnie doskonale prądy powietrza, dzięki którym unosi się swobodnie bez zużywania dużych ilości energii – podobnie jak albatrosy.

Ofiary

Najczęściej atakuje zwierzęta znajdujące się na ziemi, ofiarę wybiera zazwyczaj pod kątem własnej wygody i możliwości. Od przybycia Europejczyków i wprowadzenia do ekosystemu zająca szaraka (Lepus europaeus), stał się on głównym elementem diety orła. Poza nim chętnie poluje na lisy, zdziczałe koty domowe, małe kangury, wolatuszki, koale i jamraje, może żywić się innymi ptakami: kakadu, kaczkami, wronami, ibisami.

Rzadziej żywi się gadami: agamą kołnierzastą (Chlamydosaurus kingii), waranami i nibykobrami siatkowanymi (Pseudonaja textilis). Potrafi upolować również emu – nie posiadamy jednak informacji jak duże ptaki padają jego ofiarą.

Sztuka adaptacji a strategia polowania

Orzeł australijski wykazuje duże zdolności adaptacyjne, dzięki którym potrafi zapędzić np. kozę, owcę lub kangura na strome zbocze, aby odciąć mu drogę i dostęp do reszty stada.

Najczęściej na swą ofiarę wybiera najsłabsze osobniki i choć przeważnie poluje w pojedynkę lub w parze, zdarza mu się działać w niewielkich grupach (wówczas zdobycz może być większa – emu, kangur).

Dosyć istotnym elementem menu jest padlina, podobnie u kruka australijskiego (Corvus coronoides), który lata wokół znalezionego martwego zwierzęcia, następnie zniża się ku niemu, aby rozpocząć ucztę.

Orła australijskiego często widuje się na obszarach wiejskich, bogatych w zwierzęta domowe, które regularnie giną pod kołami samochodów.

Tryb życia i usposobienie

Orzeł australijski większość czasu spędza na wysokich drzewach, skałach lub na innych siedliskach, z których ma dobry widok na okolicę. Czasem wykonując niskie loty nad swoim terytorium. W najgorętszych godzinach szybuje wysoko w kominach termicznych.

Każda para lęgowa zajmuje własne terytorium o powierzchni od 9 do nawet 100 km². Obecność na danym terenie pokazuje poprzez wysokie loty szybowe.

Kiedy na teren orła wkracza intruz, wykonuje w jego kierunku lot nurkowy. Ptak może pozwolić sobie na porywczość i agresję, jest bowiem drapieżnikiem dominującym, nie posiadającym naturalnych wrogów. Musi jednak chronić jaja i pisklęta przed innymi drapieżcami, np. krukami, kurawongami lub innymi orłami.

Opinia agresywnego ptaka

Orzeł australijski posiada opinię agresywnego, ale atakuje tylko w obronie terytorium, chociaż zachowanie to trudno nazwać atakiem, ponieważ nie zarejestrowano do tej pory „nalotów” skutkujących zranieniem czy innym uszkodzeniem ciała człowieka. Jedyny znany incydent z udziałem orła australijskiego wydarzył się w 2016 roku podczas pokazu ptaków w Allice Springs Desert Park, podczas którego orzeł australijski próbował porwać dziecko.

Obecność orła wywołuje panikę wśród mniejszych ptaków, np. srokaczy, czajek płatkolicych, albo miodożerów maskowych, w wyniku czego te dość agresywne gatunki często nękają drapieżnika, aby go odstraszyć.

Rozmnażanie

Zaloty obejmują efektowne podniebne akrobacje na swoim terytorium. Czasami samiec wykonuje dynamiczne loty nurkowe w kierunku partnerki, następnie wzlatuje ponownie tuż nad samicą krążąc nad nią z szeroko rozpostartymi skrzydłami; samica może zignorować zaloty, albo połączyć się z samcem szponami na znak akceptacji.

Okres lęgowy trwa od kwietnia do grudnia, w zależności od regionu występowania, np. populacje z północnej Australii rozmnażają się między styczniem i lutym, natomiast pary z Tasmanii między sierpniem, a wrześniem.

Gniazdo

Para buduje lub udoskonala gniazdo, którego będzie używać przez wiele lat; po wielokrotnym wzmacnianiu konstrukcji może ona mieć nawet 2,5 m średnicy i ok. 4 m głębokości.

Gniazdo budowane jest zazwyczaj na dużym drzewie, czasem na skałach lub klifach, a nawet na ziemi. Materiałem budulcowym stają się zielone liście i gałązki. Na terytorium jednej pary może istnieć kilka gniazd, ale z reguły wybierane jest tylko jedno.

Pisklęta

Samica składa zazwyczaj 1-2 jaja wysiadywane przez oboje rodziców przez kolejne 42 – 48 dni. Pisklęta opierzają się po ok. 70 – 95 dniach od przyjścia na świat, a przez pierwsze 3 – 6 miesięcy pozostają pod opieką dorosłych, dostarczających im pożywienie, potem opuszczają macierzyste terytorium. Dojrzałość płciową osiągają między 3 a 5 rokiem życia, ale zaczną się rozmnażać rok lub dwa lata później.

Szczegółowe dane i wymiary

Orzeł australijski (Aquila audax)

• Długość: 81 – 106 cm
• Rozpiętość skrzydeł: typowo 182 – 232 cm (rekord zweryfikowany 284 cm)
• Długość ogona: 45 cm
• Masa:
  • samice: 3 – 5,77 kg
  • samce: 2 – 4 kg
• Długość życia: 20 – 25 lat na wolności, 40 lat w niewoli

Dymorfizm płciowy przejawia się w postaci rozmiarów – samice są większe i cięższe od samców.

Orzeł australijski (Aquila audax) – ciekawostki

• Orzeł australijski jest największym ptakiem drapieżnym w Australii.
• Orzeł australijski potrafi szybować na wysokości 1800 m.
• Oczy orła australijskiego pozwalają mu widzieć w podczerwieni i ultrafiolecie.
• Orzeł australijski potrafi upolować ptaka emu.
• Tasmańskie orły australijskie konkurują z bielikami białobrzuchymi (Haliaeetus leucogaster) o gniazdowiska.
• Niektóre gniazda wykorzystywane są nawet przez 50 lat, oczywiście nie przez jedną parę.
• Wizerunek orła australijskiego został umieszczony na godle Służb Policyjnych Nowej Południowej Walii.
• Orzeł australijski należy do ptaków głośnych, emituje głośne gwizdy i piski oraz delikatne wokalizacje brzmiące jak „sii-tju”.

Polecamy

• Największe ptaki drapieżne
• Największe orły i największe bieliki
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny
• Bielik olbrzymi
• Małpożer
• Kania ruda
• Kania czarna
• Sęp
• Sokół
• Jastrząb
• Orłosęp
• Orły
• Bielik amerykański
• Sowy
• Rybołów
• Harpie
• Kondory
• Pustułka