Megaterium (Megatherium) – leniwiec wielkości słonia

Megaterium (Megatherium) – wielka bestia

Słowo „bestia” według „Słownika Języka Polskiego” to inaczej „dzikie, groźne zwierzę”. Czy określenie to rzeczywiście zatem pasuje do ogromnego leniwca? Czy, podobnie do drapieżnych ssaków, był zwierzęciem groźnym i nieobliczalnym? Wiele wskazuje na to, że nie.

Choć prawdopodobnie nie klasyfikował się jako szybki i bezlitosny zabójca, robił wrażenie ogromnymi rozmiarami, którymi dorównywałby dzisiejszym słoniom afrykańskim.

Oto wielka bestia Ameryki Południowej i jeden z największych ssaków w historii Ziemi – megaterium.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: szczerbaki
• Rodzina: Megatheriidae
• Rodzaj: Megatherium
• Gatunki:
  • Megatherium americanum – gatunek typowy
  • altiplanicum
  • gallardoi
  • istilarti
  • medinae
  • parodii
  • sundti

Występowanie i datowanie

Uważany jest za gatunek endemiczny Ameryki Południowej w epoce plejstocenu. Przebywał w lasach i na otwartych terenach kontynentu od ok. 5,3 mln do 10 tys. lat temu. Prawdopodobnie na swe siedliska wybierał również tereny suche i półsuche.

Charakterystyka

Wygląd

Leniwce z rodzaju Megatherium były jednymi z największych ssaków lądowych, jakie kiedykolwiek istniały na Ziemi. Ważyły ok. 2-4 ton, a długość ciała z ogonem dochodziła do 6 m. Rozmiarami zatem były bardzo podobne do współczesnych słoni, przerastały tym samym niektóre gatunki mamuta.

Największymi przedstawicielami rodzaju były leniwce z gatunku Megatherium americanum. Zaliczają się dzięki temu do plejstoceńskiej megafauny południowoamerykańskiej.

Ten naziemny ssak posiadał ciężki i masywny szkielet, szerokie kości miednicy i duże mięśnie ogonowe. Dzięki swym ogromnym rozmiarom mógł sięgać do wysokich drzew i jeść ich liście – podobnie jak współczesne żyrafy. Nie musiał martwić się o konkurencję w tym względzie – żaden inny roślinożerca nie potrafił dosięgnąć tam, gdzie megaterium. W czasie żerowania leniwiec stawał na dwóch tylnych nogach, podpierając się dodatkowo silnym ogonem pełniącym rolę statywu. W takiej pozycji mógł spożywać liście z drzew, naginając przednimi łapami z 30-centymetrowymi pazurami gałęzie.

Pokonując jednak plejstoceńskie łąki, poruszał się na 4 kończynach. Podobnie do dzisiejszych mrówkojadów, chodził na grzbietach przednich łap, gdyż pazury uniemożliwiały mu położenie całej stopy płasko na ziemi. Choć poruszał się głównie na 4 nogach, zdarzało mu się chodzić tylko na dwóch – wskazują na to ślady kopalne oraz analizy szkieletów.

Nie wiadomo do końca, jak była zbudowana czaszka megaterium. Według jednej z teorii jego szczęki były tak duże, że mogły pomieścić bardzo długi język przystosowany do chwytania liści. Świadczyłoby to o dużym podobieństwie do współczesnych leniwców nadrzewnych. Wielu jednak kwestionuje tę teorię. Kilka elementów szczęki megaterium świadczy bowiem o tym, że ssak nie byłby w stanie wyciągać języka w taki sposób jak czynią to jego współcześni krewni. Naukowcy są jednak zgodni, że szczęki okryte były wąskimi, chwytnymi wargami, zdolnymi do zrywania pojedynczych liści i gałązek.

Dieta

Z pewnością ogromne rozmiary oraz umiejętności miały duży wpływ na przetrwanie megaterium aż do plejstocenu i dotarcie na tereny Ameryki Północnej. Stojąc na dwóch nogach, sięgał wyższych partii drzew, co umożliwiało skuteczną konkurencję z mniejszymi roślinożercami.

Nie był jednak skazany na żerowanie wyłącznie ponad ziemią. Silnymi pazurami byłby w stanie wykopywać na przykład korzenie roślin, a mocne zęby i twarde szczęki sugerują, że potrafił rozcierać i ciąć twarde rośliny i trudne do strawienia łodygi. Oznacza to, że megaterium było przystosowane do trawienia różnych rodzajów roślinności.

Mięsożerny leniwiec?

Niektórzy poszli jednak o wiele dalej w swoich rozmyślaniach. Istnieje bowiem teoria, według której megaterium jadło również mięso. Zwierzę to mogło być zarówno padlinożercą, jak i aktywnym myśliwym zabijającym swe ofiary (głównie drapieżniki, które chciały na niego zapolować).

Naukowcy nie wykluczają, że megaterium, podobnie do innych ogromnych leniwców naziemnych, uzupełniało swoją dietę białkiem zwierzęcym w celu dostarczenia substancji odżywczych, których w roślinach po prostu brakuje. Wydaje się jednak, że do zwierzęcia w rodzaju megaterium bardziej „pasuje” padlinożerność, niż agresywne drapieżnictwo.

Największą bronią leniwca były prawdopodobnie ogromne rozmiary, skutecznie utrudniające ataki ze strony znacznie mniejszych od niego drapieżników. Póki co, wszystkie znalezione dowody na temat życia megaterium wskazują, że prowadziło ono dietę wyłącznie lub głównie roślinną. Niemniej kilka produkcji BBC przedstawia megaterium jako zwierzę wszystkożerne.

Przyczyny wymarcia

Za główną przyczynę wymarcia wielkich leniwców podaje się ingerencję człowieka (polowania). Niewykluczone bowiem, że zwierzęta te stały się łatwym łupem dla ludzi, ponieważ podobnie do współczesnych krewnych, mogły poruszać się jedynie bardzo wolno. Dodatkowo, w holocenie, na skutek zmian klimatycznych, zaczęły się także kurczyć siedliska idealne dla megaterium, co w pewnym stopniu przyczyniło się do zmniejszenia populacji.

Oficjalnie uważa się, że rodzaj wymarł ok. 10 tys lat temu, ale istnieje kilka wzmianek sugerujących, że dotrwał do 8000-7000 lat temu.

Szczegółowe dane

Megaterium (Megatherium)

• Długość od głowy do ogona:  6 m
• Wysokość w pozycji pionowej: do 6 m
• Długość pazurów: 30 cm
• Waga: 2-4 tony
  
• Wymarcie: 5370 r. p.n.e.

Megaterium (Megatherium) – ciekawostki

• Nazwa naukowa pochodzi z języka greckiego i oznacza „wielką bestię”.
• Megaterium to największy znany nam leniwiec naziemny.
• Jeśli pominiemy grubą sierść megaterium, a skupimy się tylko na jego anatomii, możemy zauważyć, że ma on wiele wspólnego z dinozaurami, takimi jak ogromny terizinozaur (Therizinosaurus). Największe podobieństwo widoczne jest w długich, zakrzywionych pazurach. Megaterium może być zatem przykładem ewolucji konwergentnej między dinozaurami i ssakami.
• Megaterium było jednym z najwolniejszych zwierząt w swoim ekosystemie.
• Z Megaterium blisko spokrewniony był inny ogromny leniwiec – Eremotherium. Eremotherium należał do tej samej rodziny i rodzaju, stanowił jednak odrębny gatunek.
• Teoria mówiąca, że tygrysy szablozębne polowały na megaterium, jest często kwestionowana, ze względu na rozmiar tych ssaków. Niemniej nie można wykluczyć, iż osobniki młode, słabe i chore padały ofiarą tych wielkich kotów.
• Nie ma pewności, czy megaterium było samotnikiem, czy zwierzęciem stadnym.
• Megaterium na przestrzeni milionów lat nie miało żadnych wrogów mogących mu zagrozić.

Polecamy

• Zwierzęta wymarłe
• Wymieranie
• Historia wymieranie gatunków
• Mamuty
• Platybelodon
• Indrikoterium
• Elasmoterium
  
• Leniwce
• Szczerbaki