Archeopteryks (Archaeopteryx) – najstarszy ptak świata
Pomimo że szczątki archeopteryksa zostały odkryte już ponad 150 lat temu, zwierzę to wciąż pozostaje zagadką dla świata naukowego. Największą tajemnicę stanowi dla badaczy aktualnie tryb życia, jakie prowadziło to prehistoryczne stworzenie. Choć uważany jest za przodków współczesnych ptaków, wciąż nie wiadomo czy był on zdolny do takiego lotu jak one.
Klasyfikacja
- Gromada: ptaki (Aves)
- Rząd: Archaeopterygiformes
- Rodzina: Archaeopterygidae
- Rodzaj: Archaeopteryx
Większość współczesnych analiz wskazuje, że archeopteryks jest jednym z członków Avialae, czyli grupy, która obejmuje zwierzęta najbliżej spokrewnione ze współcześnie żyjącymi ptakami. Wśród niektórych badaczy panuje jednak przekonanie, że zwierzę to jest deinonychozaurem (Deinonychosauria) przez co bliżej mu do dromeozaurów (Dromaeosauridae) i troodontów (Troodontidae). W oficjalnej klasyfikacji wciąż jednak zalicza się archeopteryksa do gromady ptaków.
Najprawdopodobniej archeopteryks jest ogniwem między dinozaurami a współczesnymi ptakami.
Odkrycie
Pojedyncze pióro archeopteryksa odkryto w Niemczech w 1860 roku. Pierwsze skamieniałe szczątki zwierzęcia, które pozbawione były głowy znaleziono dopiero rok później (1861). W 1863 roku istota ta została oficjalnie nazwana. Obecnie uważa się, że znalezione na początku pióro może należeć do zupełnie innego dinozaura.
Odkrycie archeopteryksa, który okazał się być brakującym ogniwem między dinozaurami a ptakami znacznie przyspieszyło akceptację opublikowanej w 1859 roku kontrowersyjnej teorii ewolucji Karola Darwina.
Występowanie
Archeopteryks żył w okresie późnej jury, czyli około 150 milionów lat temu. Występował na terenach, które należą obecnie do południowych Niemiec. Europa miała jednak wówczas formę archipelagu wysp położonych w ciepłym oceanie – znacznie bliżej równika niż współcześnie.
Charakterystyka
Pomimo posiadania wielu cech charakterystycznych dla współczesnych ptaków, Archaeopteryx posiadał także dużo takich, którymi wyróżniały się żyjące wówczas na świecie dinozaury.
Archeopteryks był wielkości współczesnego kruka. Posiadał niezwykle długi w stosunku do reszty ciała ogon i dość duże skrzydła, na których trzech palcach występowały pazury. Wyposażony był także w pełne ostrych zębów szczęki.
Na skrzydłach i ogonie archeopteryksa występowały asymetryczne pióra, których ułożenie przypominało te występujące u współczesnych ptaków. Dzięki niemu zwierzę to mogło być zdolne do aktywnego lotu, jednak nie da się tego jednoznacznie stwierdzić.
Nogi archeopteryksa zakończone były czterema palcami, z których jeden był przeciwstawny do pozostałych. Drugi palec podobnie jak u deinonychozaurów miał większy rozmiar niż pozostałe.
Prawdopodobny kolor piór archeopteryksa ustalono dopiero w 2011 roku. Za pomocą mikroskopów i analizy rentgenowskiej możliwe było wykrycie struktury w melanosomach w piórze z 1861 roku. Następnie porównano ją z tą występującą u 87 gatunków współcześnie żyjących ptaków.
Na tej podstawie stwierdzono, że Archaeopteryx z dużym prawdopodobieństwem był całkowicie czarny.
Czy archeopteryks potrafił latać?
Występowanie asymetrycznych piór na skrzydłach archeopteryksa, a nawet ich ciemne ubarwienie, które mogło wzmacniać pióra i czynić je bardziej przystosowanymi do lotu wskazują na to, że zwierzę to mogło być zdolne do latania.
Z drugiej strony płaski mostek i wydłużone żebra, które są elementami budowy charakterystycznej dla gadów mogą utrudniać wnoszenie się w powietrze. W locie archeopteryksowi mogła przeszkadzać także o wiele słabsza budowa piór niż u współczesnych ptaków.
Analiza mózgu wykazała z kolei, że mózg archeopteryksa był większy niż u ówcześnie żyjących dinozaurów. Bardzo dobrze rozwinęły się w nim ośrodki odpowiedzialne za słuch oraz koordynację ruchową, co wskazuje na to, że Archaeopteryx posiadał większość umiejętności potrzebnych do latania jak orientacja przestrzenna, dobre poczucie równowagi i koordynacja.
Naukowcy stwierdzili więc, że archeopteryks miał mózg odpowiadający w 78% temu występującemu u współczesnych ptaków. Wciąż jednak nie można jasno stwierdzić, czy zwierzę to potrafiło aktywnie latać, a jeśli tak to w jaki sposób – szybując czy machając skrzydłami.
Na podstawie rozmiaru skrzydeł można jednak stwierdzić, że gdyby archaeopteryx potrafił latać byłby to lot bardzo powolny.
Dieta
Archaeopteryx był zwierzęciem mięsożernym. Polował głównie na jaszczurki, żaby, żuki, a nawet roztocze (pajęczaki). Posiadanie ostrego i dość długiego dzioba umożliwiało mu nawet wybieranie owadów z jego własnego ciała.
Mimo że posiadał pokaźne pazury, naukowcy twierdzą, że nie były one aktywnie używane do zabijania. Ofiarami archeopteryksa padały bowiem niewielkie zwierzęta, które mógł zabić dziobem.
Tryb życia
Tryb życia tego prehistorycznego zwierzęcia wciąż pozostaje dla naukowców tajemnicą. Jego odkrycie utrudnia brak jednoznacznej wiedzy na temat tego, czy Archaeopteryx potrafił aktywnie latać. Bez tej wiedzy nie da się stwierdzić czy większość czasu spędzał na ziemi czy na drzewach.
Najprawdopodobniej jednak był raczej zwierzęciem naziemnym, które potrafiło w razie potrzeby uciec na drzewo przed zagrożeniem.
Część naukowców twierdzi, że Archaeopteryx był zwierzęciem nadmorskim i to tam właśnie polował.
Był on przypuszczalnie zwierzęciem dobowym jak większość współczesnych ptaków.
Dane/Wymiary
Wiele osób uważa, że ten prehistoryczny ptak, był o wiele większy niż te, które możemy spotkać współcześnie. W rzeczywistości swoim rozmiarem przypominał obecnie występujące na świecie kruki, wrony oraz gołębie.
- Długość ciała: około 50 centymetrów
- Waga: od 0,8 do 1 kilograma
- Nowonarodzone pisklę ważyło najprawdopodobniej około 43 gramów.
- Występowanie: 150,8–145,5 mln lat temu (tyton, późna jura)
- Miejsce występowania: obecne Niemcy
Archeopteryks – ciekawostki
- Na cześć archeopteryksa nazwano odkryty w 1991 roku pas planetoid.
- Przez długi czas uważano, że współczesną analogią do archeopteryksa może być narodowy ptak Gujany – hoacyn (Opisthocomus hoazin).
- Ostatnie badania wykazały, że archeopteryks potrzebował aż 3 lat, aby osiągnąć swój docelowy rozmiar. To o wiele dłużej niż współczesne ptaki.
- W 150 rocznicę odkrycia szkieletu archeopteryksa, w 2011 roku wybito w Niemczech pamiątkową monetę o nominale 10 Euro.
Polecamy
Pierwszym ptakiem byl Protoawis…
Alesz mundry. Ten achronis najstarsz ptak to archeopteryx. Ale noob?
Co? Tak, ja tu jestem, i wogule ani archaeopteryx, ani protoavis to nie ptaki, a dinozaury. Wedlug najnowszych klasyfikacji to jest wlasnie tak. I umiesz pisac?