Rzeka Missisipi

Każdy, kto w dzieciństwie czytał powieści przygodowe Marka Twaina, na pewno usłyszał nazwę Missisipi. Rzeka ta odgrywa w kulturze amerykańskiej taką samą rolę, jak dla Polaków Wisła. Ma to związek nie tylko z jej wielkością, ale też z faktem, że na swój sposób przyczyniła się do budowy potęgi Stanów Zjednoczonych.

Missisipi jest drugą pod względem długości (po Missouri) rzeką Ameryki Płn. Rzeka bierze swój początek w jeziorze Itasca w stanie Minnesota, na wysokości 450 m n.p.m. Uchodzi do Zatoki Meksykańskiej, tworząc przy ujściu rozległą deltę. Jej dorzecze jest drugie pod względem powierzchni i obejmuje przynajmniej fragmenty 32 stanów oraz dwóch prowincji kanadyjskich.

Nazwa rzeki Missisipi

Missisipi wzięła swą obecną nazwę od słów Misi zipi, którą określali ją Francuzi – pierwsi europejscy kolonizatorzy ziem, przez które rzeka ta przepływa. Była to zniekształcona wymowa nazwy Misi-ziibi, co w języku Ojibwe znaczy po prostu „Wielka Rzeka”.

Missisipi po angielsku zapisuje się „Mississippi”. Polski zapis jest tzw. egzonimem, czyli nazwą danego miejsca używaną poza nim, podobnie jak „Niemcy” czy „Wielka Brytania”.

Odcinki rzeki Missisipi

Missisipi dzieli się umownie na trzy części. Górna Missisipi obejmuje odcinek od źródła, czyli od jeziora Itasca, do ujścia rzeki Missouri na poziomie miasta St. Louis. Warto zauważyć, że rzeka jest nieżeglowna jedynie na pierwszych 793 km, czyli odcinku stosunkowo niedużym, biorąc pod uwagę całkowitą długość rzeki. Następnie Górna Missisipi przybiera postać żeglownego kanału, który ciągnie się przez następne 1069 km. Łącznie Górna Missisipi liczy 1862 km. Jej średnia głębokość wynosi tutaj 2,7-3,7 m na początku do ok 10 m pod koniec odcinka.

W górnym odcinku Missisipi znajdują się aż 43 zapory, w których 14 pełni funkcję elektrowni wodnych, zaś pozostałe służą do regulacji rzeki i ułatwienia żeglugi oraz nawigacji. Najwyższa z nich, St. Anthony Falls Lock and Dam w Minneapolis, umożliwia pokonanie aż 15 m różnicy wysokości. Pierwotnie w tym miejscu znajdował się wodospad, który jednak został zlikwidowany po postawieniu zapory. Poza tym rzeka na tym odcinku meandruje i w historii nierzadko zmieniała swój bieg. Śladami tych wydarzeń są liczne starorzecza, a także wyspy. Na tym odcinku na dnie występują miejsca kamieniste. Poza tym na Górnej Missisipi występuje szereg naturalnych jezior.

Środkowy odcinek Missisipi liczy się od ujścia Missouri, a kończy w miejscu, gdzie uchodzi do niej rzeka Ohio, 310 km dalej. Jest to zatem odcinek krótki, ale charakterystyczny. Jest to bowiem obszar największego spadku wysokości – na stosunkowo krótkim odcinku rzeka pokonuje różnicę wysokości 67 m, co oznacza 23 cm na każdy kilometr długości. Na tym odcinku płynie też najszybciej. Głębokość rzeki wynosi tutaj średnio 15-30 m.

Dolna Missisipi mierzy ok. 1600 km, a jej głębokość sięga nawet 61 m. Na tym odcinku przybiera postać znanej choćby z filmów, szerokiej i wolno płynącej rzeki. Jej dolina na tym odcinku pokonuje obszar, który jeszcze w trzeciorzędzie był zatoką morską. Rzeka uchodzi do Zatoki Meksykańskiej, tworząc wysuniętą w morze deltę o powierzchni ok. 36 tys. km².

Przepływ rzeki Missisipi

Missisipi jest pod względem wielkości przepływu piątą rzeką na świecie – transportuje ona średnio 7-20 tys. m³ wody na sekundę. Tak duża jej ilość sprawia, że Zatoka Meksykańska w pobliżu ujścia Missisipi jest wyraźnie mniej słona. Wpływ rzeki na zasolenie wód morskich jest wykrywalny jeszcze w okolicach Florydy – dopiero tam wody Missisipi całkowicie mieszają się z ze słonymi wodami Zatoki Meksykańskiej.

Przez 1900 r. Missisipi transportowała na wybrzeża Luizjany i do Zatoki Meksykańskiej aż 400 mln m3 osadów rocznie. Obecnie jest to zaledwie 145 mln m3. Jest skutkiem budowy wielu zapór i regulacji rzeki i jej dopływów, a także szeroko zakrojonych programów zapobiegania erozji gleb w środkowych stanach.

Missisipi wielokrotnie zmieniała bieg, czego śladem są dzisiaj liczne jeziora, naturalne kanały oraz starorzecza. Miało to miejsce również w czasach historycznych – ostatnia wielka zmiana zaszła w 1876 r., gdy Missisipi nagle zmieniła bieg na terenie stanu Tennessee. Poza tym znacznie zmieniło się położenie ujścia – rzeka nanosiła tyle osadów, że w tym miejscu brzeg morza przesunął się o 24-80 km w ciągu ostatnich 5 tys. lat.

Mosty na rzece Missisipi

Pierwszą przeprawą przez Missisipi był most zbudowany w 1855 r. w Minneapolis. Rok później w stanie Iowa otwarto most kolejowy. Już kilka tygodni później został on uszkodzony przez parowiec. Przyczyną tego był prawdopodobnie sabotaż. Kapitanowie statków często celowo przepływali blisko podpór, by rzekomo przypadkiem doprowadzić do kolizji i zniszczenia konstrukcji – obawiali się bowiem konkurencji ze strony kolei. Wbrew ich „staraniom” most został odbudowany, a Sąd Najwyższy nadał priorytet transportowi kolejowemu.

Do dziś na Missisipi powstały dziesiątki mostów. Niejednokrotnie są one dziełami inżynierii, stanowiąc swoisty symbol miast, w których się znajdują. Najdłuższy jest obecnie John James Audubon Bridge mierzący 3927 m długości. Missisipi można przebyć wyłącznie mostami bądź promami – pod rzeką nie przebiega ani jeden tunel.

Żegluga na rzece Missisipi

Przeciętny czytelnik może kojarzyć Missisipi z majestatycznymi parowcami bocznokołowymi, znanymi choćby z powieści Marka Twaina. Istotnie rzeka odgrywa do dziś ogromną rolę w transporcie towarów. Początki żeglugi na rzece datuje się na rok 1802, gdy wojskowy korpus inżynieryjny przygotował plan przystosowania rzeki do nawigacji. W 1820 r. pojawiły się na niej pierwsze statki, a kolejne 50 lat uważa się za „złotą erę” parowców. Transportowano nią bawełnę, drewno i żywność do portów nadmorskich, a za pośrednictwem dopływów i kanałów – do wielu miast w środkowych stanach. Znacznie przyspieszyło to proces osadnictwa i rozbudowy miast.

Parowce na Missisipi zyskiwały nierzadko ogromną sławę zarówno w USA, jak i w innych krajach. Ich kapitanowie organizowali nieformalne wyścigi, których zwycięzcy byli znani i sławieni tak samo, jak dzisiejsi sportowcy. Sama chęć budowania coraz lepszych jednostek przyczyniła się w pewnym stopniu do szybkiego rozwoju techniki – budowy doskonalszych kotłów i opracowania lepszej jakości stali do budowy.

Ostatecznie statki parowe pod względem ilości przewożonych towarów musiały ustąpić pola kolei. Niemniej widok bocznokołowca sunącego rzeką stał się jednym z amerykańskich symboli narodowych.

Przyroda Missisipi

Missisipi drugą po Jangcy najbogatszą w gatunki rzeką na półkuli północnej. Żyje tam łącznie 375 gatunków ryb. Niektóre z nich to endemity – zalicza się do nich między innymi miękławkę i wiosłonosa amerykańskiego. Ze względu na swoją długość na rzece można wyróżnić kilka odcinków z odmiennym składem gatunkowym. Za najcenniejszy gospodarczo uważany jest odcinek górny, gdzie można napotkać dorodne okazy różnych gatunków okoni i bassów, a także sandacza amerykańskiego, sumika kanałowego oraz łopatonosa – jedynego jesiotra poławianego w Ameryce.

W Missisipi żyje też wiele innych gatunków zwierząt. Do bardziej znanych i charakterystycznych należą żółwie, aligator missisipijski, a także żyjące wyłącznie w wodzie płazy, w tym tak osobliwe jak amfiuma trójpalcowa. W rzece można znaleźć także gatunki introdukowane, np. karpia azjatyckiego i tołpygę białą, które po wielu latach rozmnożyły się nadmiernie i obecnie uważane są za inwazyjne oraz zagrażające rodzimym gatunkom.

Przyroda Missisipi i ludzie

Wiosną, w trakcie topnienia śniegów oraz latem, podczas największych opadów, Missisipi gwałtownie przybiera. Skutkiem tego są powodzie, nierzadko katastrofalne. Ich zasięg i skutki stały się bardziej dotkliwe w ciągu ostatnich 100 lat, gdy wycięto znaczną ilość lasów na terenie dorzecza Missisipi.

Geolodzy ostrzegają, że w najbliższym czasie Missisipi może ponownie nieco zmienić bieg. Wyznaczyli nawet możliwe trasy, którymi może skierować się rzeka. Spowodowałoby to konieczność wybudowania nowych struktur inżynieryjnych, a część dotychczasowych straciłaby rację istnienia.

Missisipi przebiega przez tereny cenne przyrodniczo. Przepływa ona przez 7 parków narodowych. Poza tym jej górny odcinek jest ceniony przez amatorów wędkarstwa oraz sportów wodnych. Dolny odcinek ma znaczenie głównie dla żeglugi. W większych miastach wielką atrakcją cieszą się statki wycieczkowe wzorowane na dawnych parowcach.

Szczegółowe dane

Rzeka Missisipi (ang. Mississippi River)

• Długość: 3730 km
• Powierzchnia dorzecza: 2 980 000 km²
• Przepływ wody (na poziomie miasta Baton Rouge):
  • maksymalny: 86 800 m³/s
  • minimalny: 4500 m³/s
  • średni: 16 800 m³/s

Największe miasta nad rzeką Missisipi:

• Baton Rouge
• Davenport
• Memphis
• Minneapolis
• Nowy Orlean
• Saint Louis
• Saint Paul

Dopływy lewobrzeżne Missisipi:

• St. Croix River
• Wisconsin River
• Rock River
• Illinois River
• Kaskaskia River
• Ohio River

Dopływy prawobrzeżne Missisipi:

• Minnesota River
• Des Moines River
• Missouri River
• White River
• Arkansas River

Rzeka Missisipi – ciekawostki

• Missisipi jest czwartą najdłuższą i piętnastą największą pod względem przepływu rzeką na świecie, zaś jej dorzecze jest czwartym na świecie pod względem powierzchni.
• Obliczono, że czas potrzebny na pokonanie całej Missisipi z prędkością płynącej w niej wody wynosi dokładnie 90 dni.
• Obecnie na Missisipi nie ma ani jednego naturalnego wodospadu – we wszystkich miejscach, gdzie następowała większa zmiana wysokości poziomów, zbudowano zapory.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Morza