Ładoga – największe jezioro Europy

W pobliżu Sankt Petersburga znajduje się ogromny zbiornik wodny, największy w Europie – zarówno pod względem powierzchni, jak i objętości. Wyróżnia się burzliwą przeszłością geologiczną i historyczną. Ta pierwsza jest przyczyną unikalnego składu gatunkowego fauny jeziora; druga zaś miała związek z faktem, że okoliczne narody chciały mieć je tylko dla siebie.

Geografia i nazwa

Jezioro Ładoga znajduje się na terenie Rosji, niedaleko wybrzeży Morza Bałtyckiego, w pobliżu Zatoki Fińskiej. Jest pochodzenia tektonicznego, przy czym zostało ukształtowane podczas zlodowaceń. Pierwotnie było częścią Bałtyckiego Jeziora Lodowego. Na skutek stopniowego ponoszenia się tarczy bałtyckiej po ustąpieniu lądolodu jezioro było odcinane od wód przyszłego Bałtyku. Jeszcze ok. 17 tys. lat temu jezioro było częścią kanału łączącego współczesne Morze Bałtyckie z Morzem Białym. Odłączyło się ostatecznie prawdopodobnie ok. 10 tys. lat temu.

Dno jeziora w północnej części jest skaliste, zaś w południowej – muliste lub piaszczyste. Jest bardzo niejednorodne – obserwuje się tu nawet stumetrowe głębie, które rozdzielone są płyciznami. Wzdłuż brzegów napotkać można liczne głazy.

Klima umiarkowany

Jezioro Ładoga leży w strefie trzech odmian klimatu umiarkowanego, przy czym przeważa wpływ kontynentalnego ciepłego i chłodnego. Powietrze nad jeziorem jest mało przejrzyste, a słoneczne są tylko 62 dni w roku. Do Ładogi uchodzą 32 rzeki, uchodzi zaś tylko jedna – Newa. Większa część jeziora zamarza zimą. Na jeziorem często występują burze.

Pierwotnie jezioro znane było jako Newa. Dopiero od XII wieku zaczęto nazywać je Ładoga, podobnie jak pobliską rzekę (obecnie znaną jako Elena lub Ładożka). Nie wiadomo na pewno, skąd nazwa ta się wzięła. Przypuszcza się, że słowo to pochodzi od fińskiego wyrażenia „Alode-Joki”, czyli „nizinna rzeka” lub od staronordyjskiego słowa „Aldauga” oznaczającego morze.

Dorzecze jeziora Ładoga obejmuje około 50 000 jezior i 3500 rzek dłuższych niż 10 km. Około 85% wód pochodzi z dopływów, 13% z opadów , a 2% z wód podziemnych.

Flora i fauna

Brzegi Ładogi porasta głównie trzcina pospolita. Poza tym występuje tu ok. 80 gatunków roślin wodnych i bagiennych, w tym skrzyp bagienny i rdest ziemnowodny. Z drzew na północnych brzegach występują głównie sosny, zaś na południowych – wierzby i olchy.

Ładoga jest domem dla 48 gatunków ryb, z których najpospolitsze to sielawa europejska, sandacz, okoń i leszcz. Jezioro zamieszkuje także endemiczna odmiana stynki oraz bieługa. Charakterystyczna jest również endemiczna odmiana nerpy obrączkowanej, której liczebność ocenia się na ok. 5 tys. osobników. Poza tym faunę jeziora tworzą liczne bezkręgowce, wśród których znajduje się kilka gatunków reliktowych skorupiaków z okresu zlodowacenia.

Ładoga i człowiek

Jezioro Ładoga od setek lat odgrywa ogromną rolę gospodarczą i polityczną. Było częścią ważnych szlaków handlowych, dlatego było obiektem zainteresowania nadbałtyckich potęg – Szwecji i Nowogrodu, a później Rosji. Na jeziorze wielokrotnie dochodziło do bitew. W XIX i XX wieku trwały spory między Rosją, a potem ZSRR a Finlandią – ostatecznie całe jezioro znalazło się w rękach radzieckich.

Obecnie przez jezioro jest częścią dróg wodnych będących przedłużeniem Kanału Białomorsko-Bałtyckiego i Kanału Wołżańsko-Bałtyckiego. Transportuje się tędy głównie ropę naftową, drewno i produkty chemiczne. Jezioro pokonuje rocznie także ok. 77 tys. pasażerów. Jezioro jest uważane za atrakcyjny cel rejsów wycieczkowych. Jest też źródłem wody pitnej dla kilku miast, w tym Sankt Petersburga.

Do lat 50. XX wieku jezioro odgrywało ważną rolę w rybołówstwie. Połowy przeprowadzano jednak w sposób rabunkowy, dlatego wprowadzano coraz bardziej restrykcyjne przepisy, dotyczące głównie sposobu poławiania, dzięki czemu liczebność ryb uległa znacznej poprawie.

Z powodu burzliwej przeszłości geologicznej Ładoga i jego okolice są bogate w różnorodne surowce mineralne, w tym piasek, żwir, boksyty i wapień. Znajdują się tu również złoża cynku, cyny i granitu. Jednak wydobycie jest niskie, głównie z powodu przestarzałych i nieopłacalnych metod wydobywczych.

Atrakcje

Ładoga pełni ważne funkcje nie tylko w gospodarce, ale i turystyce. Nie prowadzi się tu regularnych połączeń rejsów pasażerskich, jednak często organizuje się rejsy wycieczkowe. W miastach i wioskach położonych na brzegu mieszczą się ośrodki wypoczynkowe. Z uwagi na warunki pogodowe na Ładodze można uprawiać windsurfing. Poza tym wzdłuż brzegów jeziora biegnie trasa rajdu samochodowego „Ładoga Trophy”. Za wielką atrakcję uważane są wycieczki na wyspę Valaam – podczas rejsu łodzie przepływają przez środek jeziora, wówczas jego brzegi nie są widoczne.

Ładoga pełni swoistą funkcję w kulturze rosyjskiej i fińskiej. Z powodu swojego znaczenia było miejscem kontaktu różnych kultur wędrujących szlakami handlowymi. Jest ono bardzo częstym motywem w rosyjskiej sztuce, głównie w malarstwie. W pobliżu jeziora ma miejsce akcja poematu „Kalevala”, odgrywającego ogromną rolę w kulturze Finlandii.

Zagrożenia i ochrona przyrody

Ładoga jest narażona na silną presję ze strony człowieka. Przede wszystkim budowa kanałów i dróg wodnych połączyła je z innymi zbiornikami wodnymi. Tym sposobem w jeziorze pojawiły się nowe gatunki zwierząt, które negatywnie wpłynęły na liczebność już występujących. Na skutek wypuszczania do jeziora ścieków przemysłowych zwiększyło się stężenie metali ciężkich i zmalała liczba miejsc lęgowych wielu gatunków ryb.

Obecnie podejmuje się starania o złagodzenie wpływu człowieka na przyrodę jeziora. Część wybrzeży jeziora należy do „Niżnie-Swirskiego zapowiednika” (rezerwatu przyrody Dolny Świr). Jest on miejscem wypoczynku wielu migrujących ptaków, występują tu także rysie i niedźwiedzie brunatne.

Szczegółowe dane / wymiary

Jeziora Ładoga w liczbach

• Powierzchnia: 17 891 km²
• Maksymalna długość: 219 km
• Maksymalna szerokość: 138 km
• Głębokość średnia: 47-51 m
• Głębokość maksymalna: 230 m
• Objętość wody: 837 km³
• Wysokość lustra wody: 5 m n.p.m.
• Długość linii brzegowej: 1570 km
• Obszar zlewni: 276,000 km²
• Liczba wysp: 660
• Dorzecze jeziora Ładoga obejmuje około 50 000 jezior i 3500 rzek dłuższych niż 10 km. Około 85% wód pochodzi z dopływów, 13% z opadów , a 2% z wód podziemnych.

Ciekawostki

• W czasie II wojny światowej przez jezioro prowadziła „Droga Życia” będąca jedyną możliwością dostarczenia zaopatrzenia do oblężonego przez Niemców Leningradu (obecnie Sankt Petersburg). Latem towary dostarczano łodziami, a zimą – ciężarówkami jadącymi po powierzchni zamarzniętego jeziora.
• Tę samą nazwę nosi wypełnione ciekły metanem jezioro na Tytanie – księżycu Saturna.
• Sankt Petersburg zużywa rocznie ok. 1,1 km³ wody z jeziora.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Morza