Bukietnica Arnolda (raflezja Arnolda) – diabelskie nasienie

Raflezja Arnolda (Rafflesia arnoldii) – trupi kwiat

W tradycyjnej medycynie indonezyjskiej uważana zarówno za afrodyzjak (prawdopodobnie nie ze względu na działanie, lecz ze względu na wygląd i kolor), jak i preparat pomagający dojść do siebie po porodzie. Mieszkańcy Sumatry i Borneo uważają ponadto, że ma ona związek z diabelskimi siłami – prawdopodobnie z powodu charakterystycznego zapachu.

Niezwykły wygląd, wielkość i zapach jaki wydziela, nie chronią jej jednak przed zagrożeniami. Ze względu na poszerzanie obszarów miejskich, a także kiepsko zorganizowaną turystykę, roślina ta nie ma dobrych warunków przetrwania. Bardzo rzadki kwiat, uważany za symbol flory południowoazjatyckiej, jest przykładem połączenia piękna i brzydoty, a także jednym z przykładów bezbronności przyrody w starciu z ludzką ekspansją.

Klasyfikacja

• Klasa: okrytonasienne
• Klad: różowe
• Rząd: malpigiowce
• Rodzina: bukietnicowate
• Rodzaj: bukietnica (Rafflesia)
• Gatunek: bukietnica / raflezja Arnolda

Występowanie

Jej domem są indonezyjskie lasy deszczowe Sumatry i Borneo (co do tego drugiego nie ma całkowitej pewności). Raflezja Arnolda to gatunek endemiczny, tzn. ograniczony do konkretnego regionu.

Charakterystyka

Wygląd

Piękna i ogromna roślina, której znakiem rozpoznawczym (i jedynym zewnętrznym organem) jest kwiat. Raflezja nie dysponuje łodygą, liśćmi, ani korzeniami. Posiada jedynie specjalne „kłącza”, pobierające składniki odżywcze i wodę od swego żywiciela.

Raflezja jest więc typowym pasożytem, na dodatek trudnym do zaobserwowania. Przez większość czasu żyje bowiem w uśpieniu – jej cudowny kwiat pojawia się tylko na kilka dni. Zazwyczaj raflezja przebywa w zdrewniałych łodygach i systemach korzeniowych innych roślin, głównie winorośli z rodzaju Tetrastigma. Dostrzec ją można tylko wtedy, gdy jest gotowa do rozmnażania – światu ukazują się najpierw pączki potem kwiaty.

Kwiat

Nie ma rośliny o równie dużym kwiecie. U raflezji osiąga on średnicę około 100 cm i ciężar do 10 kg. Składa się z pięciu zaokrąglonych czerwono-brązowych płatków (a raczej płatów) pokrytych charakterystycznymi plamkami. Korona kwiatu (wewnętrzna część okolona płatkami) ma kształt pierścienia. W środku pierścienia znajduje się dysk wyposażony w części męskie lub żeńskie. Raflezja to roślinna rozdzielnopłciowa (dwupienna). Oznacza to, że w jednym kwiecie występują wyłącznie męskie lub żeńskie organy rozrodcze.

Pączki kwiatowe przypominają nieco głowy kapusty. Wyrastają ponad tkanki swego żywiciela. Z czasem rozkwitają z nich mięsiste, czerwone i cuchnące kwiaty, zapylane przez muchy. Kwiat żyje zaledwie 5-7 dni. W stadium pąków przebywa zaś bardzo długo – kilka miesięcy.

Trupi kwiat

Cechą charakterystyczną kwiatu, poza imponującymi rozmiarami, jest zapach. Nie bez powodu bukietnica Arnolda określana jest mianem trupiego kwiatu. Wydziela ona bowiem odór rozkładającego się mięsa. W ten sposób wabi muchy, których zadaniem jest zapylenie. Pomocne w przyciąganiu owadów jest także ubarwienie – brudna czerwień i rozłożyste, mięsiste płatki mogą „kojarzyć się” z martwym, rozkładającym się ciałem.

Największy kwiat, nie kwiatostan

Raflezja Arnolda jest posiadaczką największych kwiatów (kwiat to pojedynczy organ rośliny). Rekordowy okaz znajdował się w Rezerwacie Przyrody Batang Palupuh w Bukittinggi (Sumatra Zachodnia). Średnica kwiatu wyniosła 105 cm. Pomiaru dokonał prof. Syabuddin z Uniwersytetu Andalas.

Największy znaleziony pąk miał 43 cm szerokości (zazwyczaj nie przekracza 30 cm). Znaleziono go w maju 1956 roku na indonezyjskiej górze Malintang. Jest to jednocześnie największy kwiatowy pąk, jaki kiedykolwiek zarejestrowano.

Rekordowy nierozproszony kwiatostan (skupisko kwiatów) występuje natomiast u dziwidła olbrzymiego (Amorphophallus titanum). Osiąga on do 3 m wysokości i ciężar 25-50 kg (maksymalnie 75 kg).

Odkrycie

Odkrywcą raflezji (jako rodzaju, nie gatunku) był Francuz Louis Auguste Deschamps. Dokonał tego w trakcie naukowej ekspedycji do Azji. Pod koniec wieku XVIII, w czasie 3-letniego pobytu na Jawie, odkrył kwiat zaliczany dzisiaj do gatunku Raflessia patma. Kolejnymi odkrywcami był brytyjski botanik Joseph Arnold wraz z Sir Thomasem Stamfordem Bingley’em Rafflesem , którzy weszli w posiadanie nieznanego dotąd kwiatu dzięki malajskiemu służącemu. Lady Raffles, przebywająca wraz z mężem, stworzyła rysunek przedstawiający tę roślinę. Odkrycie przesłano do Muzeum Brytyjskiego.

Następca Arnolda, William Jack, postanowił sporządzić opis rośliny odkrytej przez Francuza Deschampsa, który z kolei utracił swe notatki przyrodnicze (mimo to mógł nadać autorską nazwę odkrytej roślinie, co nie podobało się Jackowi).

Nazwa rodzajowa – Rafflesia – została utworzona przez Browna na cześć Sir Rafflesa. Pierwotnie miała nazywać się Arnoldii na cześć Josepha Arnolda. Opisywany w artykule gatunek (oznaczony po raz pierwszy w roku 1821) został nazwany na cześć obu naukowców.

Uprawa

Bukietnicę Arnolda uważa się za jedną z najrzadszych roślin na świecie. Próbowano ją wielokrotnie uprawiać sztucznie. Roślina potrzebuje jednak 9-21 miesięcy na wyprodukowanie pąków, sam kwiat żyje zaś bardzo krótko. Wymaga ona więc specyficznych warunków bytowania. Uprawianie jej jest zatem bardzo trudne (w wielu przypadkach niemożliwe).

Niektóre doniesienia głoszą, że raflezję można uprawiać w sztucznych warunkach. Może być to prawdą, jednak odbywałoby się to prawdopodobnie na skutek przeszczepiania rośliny żywicielskiej wraz z pasożytem, nie zaś poprzez „infekowanie” zdrowych roślin nasionami bukietnicy.

Szczegółowe dane / wymiary

Raflezja / Bukietnica Arnolda (Rafflesia arnoldii)

• Średnica kwiatu: 100 cm (największy znany okaz mierzył 105 cm)
• Waga: do 10 kg
• Średnica pąka: 30 cm (największy zmierzony okaz mierzył 43 cm)
• Długość życia kwiatu: 5-7 dni
• Długość okresu pąkowania: 9-21 miesięcy
  

Raflezja / Bukietnica Arnolda – ciekawostki

• Bukietnica Arnolda zwana jest Kerubut – „palma / nasienie diabła”. Częściej mawia się o niej jednak „trupi kwiat”.
• Raflezja Arnolda jest jednym z trzech kwiatów narodowych Indonezji. Pozostałe dwa to ćmówka z gatunku Phalaenopsis amabilis oraz jaśmin wielkolistny (Jasminum sambac).
• Raflezja Arnolda została określona w dekrecie z 1993 r. mianem „rzadkiego kwiatu” – puspa langka.
• Raflejza Arnolda jest blisko spokrewniona z wilczomleczem, męczennicą i fiołkiem.
• Raflezja nie posiada chlorofilu, nie może więc przeprowadzać procesu fotosyntezy (wytwarzania związków organicznych za pomocą światła słonecznego).
• Kwiat uznawany jest za symbol południowoazjatyckich lasów deszczowych. Jego wizerunek występuje często na znaczkach pocztowych oraz broszurach dla turystów.
• Raflezja ma symbolizować niebywałą różnorodność biologiczną tamtejszych regionów. Stała się również znakiem projektu Flora Malesiana, którego celem jest opisanie wszystkich roślin w regionie umiejscowionym pomiędzy Tajlandią a Australią.
• W brytyjskim Kew’s Economic Botany Collection znajduje się zakonserwowany alkoholem kwiat raflezji Arnolda. Jest on dostępny dla naukowców po wcześniejszym ustaleniu terminu wizyty.
• Bukietnica Arnolda jest ok. 80 razy większa, niż była 46 mln lat temu. Oznacza to, że raflezja trakcie ewolucji zwiększyła swoje rozmiary najwięcej, ze wszystkich dotąd poznanych organizmów.
  

Polecamy

• Rośliny
• Największe mięsożerne rośliny