Orlik krzykliwy – spacerujący orzeł

Orlik krzykliwy (Clanga pomarina) – spacerujący orzeł

W Polsce uznawany za rzadkiego rezydenta, ale jego całkowita populacja jest raczej spora, obejmuje bowiem 42 000-57 000 osobników dorosłych.

Ten średniej wielkości ptak drapieżny może nie jest tak duży jak orzeł przedni czy harpia, z pewnością jednak jego umiejętności łowieckie oraz charakter zaliczają go do zaszczytnej grupy orłów – ptaków silnych, nieustraszonych i kochających wolność.

Faktycznie orły to potoczna nazwa rodzajów Aquila oraz Hieraaetus, skoro więc bohater artykułu nie należy do żadnego z tych rodzajów, to orłem pewnie nie jest 😉

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: jastrzębie
• Rodzaj: Clanga
• Gatunek: orlik krzykliwy

Rodzaj Clanga został wyodrębniony z Aquila. Do rodzaju Clanga należą trzy gatunki:

• Orlik grubodzioby (Clanga clanga)
• Orlik hinduski (Clanga hastata)
• Orlik krzykliwy (Clanga pomarina)

Występowanie

Zamieszkuje głównie tereny Środkowej i Wschodniej Europy, a także południowo–wschodnią Turcję, góry Kaukazu, południową Rosję i Iran. Pojedyncze osobniki spotyka się także we Francji i Hiszpanii, na wschód od Kazachstanu oraz w Finlandii. Dociera też do siedlisk ulokowanych na południu Półwyspu Arabskiego, od września zimuje natomiast we wschodniej i południowej Afryce.

Siedliska

Gniazda buduje na otwartych lub słabo zalesionych terenach, bogatych w pokarm taki jak szczury i myszy. Często więc przebywa w pobliżu pól uprawnych i łąk, gniazdo znajduje się natomiast na skraju leśnym. Najwięcej lęgów tworzy w wilgotnych obszarach nizinnych, ale pary lęgowe spotkano również w suchych lasach górskich na wysokości 2200 m n.p.m. W trakcie pobytu na kontynencie afrykańskim zamieszkuje głównie wilgotne, słabo zalesione sawanny.

Charakterystyka

Wygląd

Długość ciała orlika krzykliwego mieści się w przedziale 54-65 cm, jest zatem mniejszy od orła stepowego (Aquila nipalensis) i orlika grubodziobego (Clanga clanga). Orlik krzykliwy nie jest też zbyt ciężki – waży 1,2-2,2 kg, średnio natomiast ok. 1,6 kg, podczas gdy orzeł stepowy osiąga 2-4,9 kg, a orlik grubodzioby 1,6-3,2 kg. Na tle wymienionych jastrzębiowatych wyróżnia się też żółtymi tęczówkami, podczas gdy dwaj jego krewni mają oczy w kolorze brązu.

Głowa, szyja i skrzydła pokryte są jasnobrązowymi piórami, reszta ciała jest ciemniejsza. Głowa oraz dziób nie są zbyt duże. Podobnie jednak do przedstawicieli rodzaju Aquila, posiada u podstawy ogona jasny wzór w kształcie litery „V”. Osobniki niedojrzałe mają natomiast skrzydła i grzbiet pokryte białymi plamami.

Dieta i łowy

Zazwyczaj poluje samotnie, ale może robić to także z partnerem lub w małych zespołach.

Jak wszystkie jastrzębiowate, jest ptakiem mięsożernym. Żywi się najczęściej małymi ssakami, głównie gryzoniami, ale również ptakami, płazami, gadami, czasem owadami. Często poluje na norniki – przedstawicieli gryzoni z rodziny chomikowatych. Zimą, w Afryce najchętniej żywi się termitami.

W trakcie polowania przebywa z reguły na niskiej gałęzi lub spaceruje po podłożu lasu. W przeciwieństwie do wielu innych ptaków drapieżnych, rzadko poszukuje zdobyczy w locie. Może jednak wyruszać w długie podróże, w trakcie których często zatrzymuje się, aby się napić lub zapolować.

Wrogowie naturalni

W swych ekosystemach orlik krzykliwy nie posiada naturalnych wrogów. Głównym jego zagrożeniem jest człowiek, zwłaszcza jego metody ochrony upraw. Rolnicy stosują bowiem wiele środków chemicznych, takich jak fosforany, aby zapobiegać inwazji gryzoni i owadów. Ptaki drapieżne, w tym orlik krzykliwy, często umierają zatem na skutek spożycia zatrutych gryzoni.

Poza tą chemiczną wojną, człowiek przyczynia się do zmniejszania populacji orlika poprzez polowania, głównie w czasie migracji ptaka do afrykańskich zimowisk. Dużym problemem jest także utrata siedlisk na rzecz rozwoju rolnictwa oraz bratobójcze zapędy piskląt tych ptaków (tzw. kainizm).

Niewykluczone, że jaja orlika krzykliwego są przysmakiem innych zwierząt, zwłaszcza węży. Do tej pory jednak nie ma na to twardych dowodów. Ponieważ jednak jaja orlika grubodziobego często padają ofiarą norki amerykańskiej (Neovison vison), możliwym jest, że również jaja orlika krzykliwego są elementem jej diety.

Tryb życia, zachowanie

Orlik krzykliwy większość czasu spędza na drzewach. Wszelkie czynności wykonuje za dnia, nocą natomiast śpi. Prowadzi samotniczy tryb życia, ale w sezonie lęgowym widywany jest w parach. Jako gatunek wędrowny, orlik krzykliwy spędza sezon rozrodczy w Europie, wraz z nadejściem jesieni przenosi się do Afryki, aby tam spędzić najzimniejsze miesiące w roku.

Wykazuje silny instynkt terytorialny, dlatego walczy z ptakami, które znajdą się zbyt blisko jego gniazda. Ten rodzaj agresji dotyczy obu płci, ale samce są bardziej zapalczywe. Wydaje się również, że męskie osobniki są terytorialne jedynie wobec innych samców.

W sezonie lęgowym samice orlika krzykliwego często odwiedzają gniazda innych samic, nie wiadomo jednak po co to robią. Generalnie rzecz biorąc, orlik krzykliwy to jedyny gatunek ptaka drapieżnego, który opuszcza swoje gniazdo i przenosi się do obcego.

Komunikacja, zmysły

W czasie pobytu na lęgowiskach lata samotnie lub w parach. Na zimowiskach współistnieje z innymi jastrzębiowatymi, głównie orlikiem grubodziobym. Najważniejszymi i najbardziej sprawnymi zmysłami orlika krzykliwego są: wzrok, słuch a także dotyk.

Ze współbraćmi, głównie partnerem i młodymi komunikuje się poprzez różnego rodzaju dźwięki.

Rozmnażanie

Podobnie do wielu jastrzębiowatych, orlik krzykliwy to ptak monogamiczny, nie ma jednak dowodów na wierność partnerską. Wiadomo za to, że para lęgowa rokrocznie wraca do tego samego gniazda. Wydaje się, że samce są odpowiedzialne za ochronę gniazda i jego okolicy.

Samica wyprowadza jeden lęg w roku. Para buduje gniazdo na wysokim drzewie, a składanie jaj ma miejsce pod koniec kwietnia lub na początku maja. Samica składa 1-2 jaja i wysiaduje je przez 36-41 dni. Przez cały okres inkubacji matka przebywa w gnieździe, zadaniem ojca jest wtedy zdobywanie pokarmu. Spośród dwóch piskląt przeżywa jednak z reguły jedno, bowiem starsze i silniejsze orlę często zabija młodsze i słabsze rodzeństwo.

Młode opierzają się w połowie lipca, nie wiadomo jednak kiedy stają się w pełni niezależne od rodziców. Szacuje się, że potrzebują na to 32-80 dni. Dojrzałość płciową osiągają raczej późno, bo w 3-4 roku życia.

Szczegółowe dane / wymiary

Orlik krzykliwy (Clanga pomarina)

• Długość ciała: 54-65 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 145-165 cm
• Waga: 1,2-2,2 kg, średnio 1,6 kg
• Długość życia: maksymalnie 20-25 lat, z reguły jednak 8-10 lat

Orlik krzykliwy  – ciekawostki

• Orlik krzykliwy nazywany był dawniej orłem czarnym, plamistym lub orłem mniejszym.
• Jego najbliższym krewnym jest orlik grubodzioby oraz Orlik hinduski (Clanga hastata), który został wyodrębniony z Clanga pomarina.
• Orlik krzykliwy chętnie krzyżuje się z orlikiem grubodziobym. Hybrydy tych dwóch gatunków są bardzo trudne do odróżnienia od ptaków czystej krwi.
• Orlik krzykliwy jest jednym z 4 gatunków orłów gniazdujących w Polsce.
• W naszym kraju jest ptakiem rzadkim. Komitet Ochrony Orłów oszacował, że żyje u nas ok. 2000 par lęgowych. Najliczniej występuje na północy i wschodzie kraju oraz w Stobrawskim Parku Krajobrazowym (ok. 10 par lęgowych), ulokowanym w północnej części województwa opolskiego.

Polecamy

• Największe orły
• Ptaki drapieżne
• Orły
• Orzeł a bielik
  
• Harpia
• Małpożer
• Orzeł Haasta