SZERSZENIE (VESPA) – POSTRACH WŚRÓD OWADÓW.
O śmiertelnym jadzie szerszeni krążą legendy. Podobno wystarczy już pięć użądleń, aby zabić dorosłego człowieka, a trzy – dziecko. Czy rzeczywiście te duże i wydające nieprzyjemny dla ludzkiego ucha dźwięk podczas lotu owady, są aż tak bardzo niebezpieczne?
Klasyfikacja.
- Gromada: owady (Insecta)
- Rząd: błonkoskrzydłe (Hymenoptera)
- Rodzina: osowate (Vespidae)
- Rodzaj: Vespa
Gatunki.
Aktualnie wyodrębniono 26 gatunków szerszeni. Najważniejsze z nich to:
- Vespa mandarinia – szerszeń azjatycki, największy ze wszystkich gatunków
- Vespa mandarinia japonica – najbardziej jadowity szerszeń (użądlenia)
- Vespa velutina – mniejszy, ale bardzo agresywny
- Vespa basalis
- Vespa bicolor – jeden z mniejszych gatunków, odróżniający się od innych żółtym odwłokiem bez pasków
- Vespa crabro – szerszeń europejski
- Vespa tropica
- Vespa simillima
- Vespa affinis – osobniki tego gatunku różnią się od siebie formami barwnymi
- Vespa orientalis – szerszeń wschodni
- Vespa luctuosa – szerszeń posiadający najbardziej śmiercionośny jad (objętość)
Występowanie.
Szerszenie żyją głównie na półkuli północnej. W każdym rejonie dominuje inny gatunek tych owadów:
- Vespa crabro – najbardziej znany gatunek, szeroko rozpowszechniony w Europie, ale występuje także w Azji oraz części Ameryki Północnej
- Vespa mandarinia – najbardziej rozpowszechniony jest oczywiście w Japonii. Można go spotkać także w subtropikalnych obszarach Azji Środkowej, Europy Południowej i Afryki Środkowej.
- Vespa vetulina – inny azjatycki gatunek, który został wprowadzony do Francji i Hiszpanii
Wielkość.
Największym gatunkiem pośród szerszeni jest Vespa mandarina, który może osiągać długość nawet 5,5 cm, a rozpiętość jego skrzydeł wynosi aż 6 cm. Mniejsze odmiany szerszeni jak Vespa Vetulina mają około 2,5 cm.
Dieta.
Szerszenie podobnie jak ich krewni żywią się nektarem i pokarmami roślinnymi bogatymi w cukier. W związku z tym często można je spotkać na gnijących owocach czy wyciekających sokach dębów, plastrach miodu czy wszelkich słodkich produktach spożywczych. Dorosłe szerszenie polują także na inne owady jak pszczoły, szarańcza czy koniki polne.
Szerszenie mają tendencję do drążenia dziur w owocach i całkowitego chowania się w środku. Osoba, która nadgryzie taki owoc stanie się najprawdopodobniej przedmiotem ataku owada.
Cykl życia.
Gniazda szerszeni zakładane są na wiosnę. Budowę rozpoczyna zapłodniona samica nazywa królową, która składa pierwsze jaja zazwyczaj w połowie maja. Larwy wykluwają się pod koniec tego samego miesiąca i po dwóch tygodniach są już dorosłymi osobnikami – robotnicami.
Czerwiec to okres tworzenia się nowej kolonii szerszeni. Gniazdo jest jeszcze słabe, a królowa często atakowana przez inne owady. Sytuacja ta stabilizuje się dopiero w lipcu, gdy stado liczy około 200 osobników.
Pod koniec lipca następuje przeniesienie całej kolonii do większej lokalizacji, a z początkiem sierpnia królowa znosi jaja, z których wyklują się trutnie i przyszłe królowe.
Koniec lata to niezbyt dobry czas dla założycielki gniazda. Po spełnieniu swojej roli jest zaniedbywana przez robotnice i głoduje. W połowie września umiera, a młode zapłodnione królowe przechodzą w stan hibernacji.
Cykl życia szerszeni europejskich oraz innych gatunków zamieszkujących strefę klimatów umiarkowanych są do siebie bardzo podobne. Jako, że jest on uzależniony od szerokości geograficznej, różnice można zaobserwować w odmianach tropikalnych.
Użądlenia – jad szerszeni.
Szerszenie używają swojego żądła zarówno do obrony, jak i do zabijania innych owadów.
Ich użądlenia są bardziej bolesne niż osy czy pszczoły, ponieważ jad tych owadów zawiera duże – 5% – stężenie acetylocholiny, która jest toksyną powodującą silne pieczenie rany.
Pszczoły żądlą nawet duże drapieżniki, takie jak niedźwiedzie, aby bronić swoje ule i odganiać zwierzęta od zapachu miodu. Szerszeń używa swojego żądła, aby zabić, np. innego owada. Żądło jest używane wielokrotnie. Jad szerszeni jest zazwyczaj słabszy od jadu pszczół (od 2 do 15 razy w zależności od gatunku), a jednorazowo może on wstrzyknąć jedynie 0,2 mg trującej substancji.
Przeważnie szerszenie są jednak wyjątkowo spokojnie i ciężko je sprowokować do ataku – w przeciwieństwie do os. Dodatkowo jedynie 1/10 kolonii atakuje.
Więcej na temat bolesności użądleń znajdziecie nieco niżej w akapicie dotyczącym 4-stopniowej skali bólu użądleń/ugryzień Schmidta.
Użądlenia szerszenia są śmiertelne tylko dla osób uczulonych na jad.
Najbardziej jadowite szerszenie.
Szerszeń Vespa mandarinia japonica.
Vespa mandarinia japonica – najbardziej jadowity z rodziny szerszeni rozpowszechniony jest w Japonii.
Znane są przypadki zniszczenia całego skupiska pszczół liczącego 30 000 pszczół w ciągu zaledwie 3 godzin przez grupę 30 tych owadów.
Siła Vespa mandarinia japonica polega na dużej ilości wstrzykiwanej jednorazowo trucizny.
Szerszeń Vespa luctuosa.
W rzeczywistości najwięcej toksycznych substancji zawiera jad gatunku Vespa luctuosa. Aby zabić mysz wystarczy 1,6 mg jadu, podczas, gdy Vespa mandarinia japonica musiałby wstrzyknąć aż 4,1 mg dla takiego samego efektu.
Atak feromonów.
Szerszenie, podobnie jak inne uspołecznione osy, potrafią wysyłać feromony pozwalające na komunikację między osobnikami. W zależności od rodzaju wydzielanej substancji oznacza ona atak lub obronę. Dzięki temu można jednocześnie zmobilizować nawet całe gniazdo do określonej czynności.
Jeśli szerszeń zginie w pobliżu gniazda, także wydziela on feromony, zwabiające inne, zmobilizowane do ataku szerszenie.
Znaczenie szerszeni dla człowieka.
Szerszeń może być zarówno szkodnikiem, jak i bardzo pożytecznym owadem. Z jednej strony bowiem poluje na pszczoły i nadgryza owoce, ale z drugiej zjada także muchówki.
Użądlenie szerszenia – mity i fakty.
Powszechnie uważa się, że użądlenie szerszenia jest szalenie bolesne. Postanowiliśmy nieco rozwiać ten mit. Oczywiście jest bolesne, lecz w 4-stopniowej skali bólu Schmidta przebijają szerszenie niektóre osy (Klecanka, czy osa czarna) oraz mrówki – ruda i oczywiście mrówka pocisk inaczej zwana „mrówką 24-godzinną„).
4-stopniowa skala bólu użądleń/ugryzień Schmidta.
- 1.2 – Mrówka ognista (Solenopsis invicta)
- 1.8 – Mrówka akacjowa
- 2.0 – Osa
- 2.x – Pszczoła miodna
- 2.x – Szerszeń europejski
- 3.0 – Ruda mrówka żniwiarka z Arizony
- 3.0 – Klecanka (osa)
- 4.0 – Osa czarna
- +4.0 – „Mrówka pocisk” – Paraponera clavata. Schmidt porównał ból wywołany przez tę mrówkę do chodzenia po rozżarzonych węglach z siedmioipółcentymetrowymi gwoździami wbitymi w pięty.
Szerszenie – ciekawostki. Czy wiesz, że…
- Największy szerszeń to Vespa mandarina – 5,5 cm długości, rozpiętość skrzydeł – 6 cm.
- Najbardziej jadowity szerszeń to Vespa mandarinia japonica.
- Najbardziej toksyczny jad posiada szerszeń Vespa luctuosa.
- Kolonia szerszeni może liczyć nawet 700 osobników.
- Śmiertelna dawka jadu szerszeni to od 10 do 90 mg na każdy kilogram ciała. Aby zabić człowieka trzeba więc kilkuset użądleń jednocześnie.
- Szerszeń może nie tylko żądlić, ale także tryskać jadem, w celu oślepienia ofiary.
- Szerszenie budzą grozę swoimi rozmiarami, ale zazwyczaj trudno je sprowokować do ataku. Zależność ta zachodzi nawet w przypadku najbardziej jadowitych gatunków.
Polecamy:
W występowaniu, przekręciliście nazwę łacińską szerszenia europejskiego.
Literówka – było carbo zamiast crabro.
Teraz jest crabo, powinno być crabro.
bardzo obszerny opis wiadomości i ciekawostek na temat szerszeni.
Nie wiem czemu ludzie się boją szerszeni.
To chyba oczywiste – ból przy użądleniu a poza tym wiele osób może mieć po użądleniu wstrząs anafilaktyczny i po porostu umrzeć.
jakie są gatunki os i czy szerszenie to wielkie osy pytam?