Orzeł cesarski (Aquila heliaca)

Orzeł cesarski (Aquila heliaca)

Orły cesarskie to niedostępne ptaki, tworzące zgrane rodziny i nie pokazujące się zbyt często ludzkim oczom. Orzeł cesarski to jeden z wielu orłów, który buduje duże gniazda nadrzewne, jednak tworzone przez niego konstrukcje „zasłużyły” na specjalne określenie ze względu na miejsca, w których powstają.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: orły
• Rodzaj: Aquila
• Gatunek: orzeł cesarski

Występowanie

Lęgi odbywają się od południowo-wschodniej Europy do zachodniej i centralnej Azji. Większość osobników wędruje, zmieniając siedliska z nadejściem zimy – kierują się wtedy na wschód Afryki (Tanzania) i południowy wschód Azji (Półwysep Arabski, subkontynent indyjski, południowe i wschodnie Chiny).

Występuje również w południowej Rosji, północno-zachodnich Indiach, północnym Pakistanie, Mongolii i Syberii.

W Polsce nieliczny, wyraźniej woli Węgry i Słowację

Należy do gatunków nizinnych, ale z powodu utraty siedlisk i polowań został zmuszony do przeprowadzenia się na wyższe rejony. Przebywa na wysokości do 1800 m.n.p.m., ale spotykano go nawet na 3900 m.n.p.m., w tym w lasach, na stepach, obszarach rolniczych porośniętych drzewami, na niskich wzgórzach i górskich stokach. W regionie Kaukazu ostała się ostatnia populacja nizinna, przebywająca w lasach łęgowych i na obszarach półpustynnych.

Ptaki zimujące w Indiach wybierają otwarte pustynie, równiny, tereny podmokłe i zakrzewione. Uważa się, że zimą upodobał sobie najbardziej obszary wilgotne. W trakcie migracji, w czasie której pokona 8000 km w 6 tygodni, może tworzyć tymczasowe stada złożone z ponad 10 orłów.

Charakterystyka

Orzeł cesarski to duży ptak, mierzący 72 – 90 cm długości, 1,8 – 2,16 m rozpiętości skrzydeł i ważący 2,45 – 4,55 kg. Samice są o ¼ większe od samców.

Sylwetką i upierzeniem bardzo przypomina orła iberyjskiego (Aquila adalberti), z tym, że ma mniejszą białą plamę w miejscu łączącym skrzydła z tułowiem, sam jest natomiast większy od południowego krewnego.

Upierzenie nabiera odcieni brązu, tylko czubek głowy i boki szyi są jasnozłote, na ”ramionach” widnieje natomiast wspomniana biała łata. Ogon jest ciemnoszary na środku pokryty biało-czarnymi pasami, krawędzie piór ogonowych są natomiast białe. Pod ogonem przeważają odcienie rdzawe i beżowe. Oczy i nogi są żółte, dziób szary, a końcówka czarna. Skrzydła, ogon, głowa i stopy z zakrzywionymi pazurami charakteryzują się dużymi rozmiarami.

U osobników niedojrzałych przeważa jasny brąz, a na głowie, piersi i skrzydłach występują ciemnobrązowe smugi. Pokrywy skrzydeł mają białe końcówki, a ich spodnia część jest płowożółta. Odgłosy obejmują ostre, głębokie „szczekanie”, powtarzane 8 – 10 razy.

Dieta i sposób polowania

Zwykle poluje samotnie, jest bowiem świetnie przystosowany do polowania na małe ssaki, w tym susły moręgowane, gady i ptaki; zjada również padlinę. Chętnie łapie świstaki, myszoskoczki, chomiki i zającowate. Z gadów preferuje żółwie, z ptaków kaczki, gęsi, gołębie, krukowate, a nawet flamingi. Ponadto, zjada owady i inne ptaki drapieżne wielkości błotniaka zbożowego (Circus cyaneus). Rzadko poluje na ryby, a większość ofiar nie przekracza 2 kg masy.

Mimo, że jest stworzony do samotnych łowów, może polować z partnerem. Czasami kradnie pokarm innym ptakom drapieżnym (kleptopasożytnictwo), co czasem staje się podstawą diety i taktyki łowieckiej. Potrafi polować naziemnie, czekając przy norach gryzoni, aż te wystawią głowę znad kryjówki. Ponieważ ptak ma doskonały wzrok, łatwo namierza potencjalną zdobycz z powietrza podczas szybowania patrolowego, po czym wykonuje w jej kierunku lot nurkowy. Poluje między 10.00 i 12.00 oraz od 17.00 do zmierzchu.

Rozmnażanie

Jak większość orłów również orzeł cesarski jest monogamistą, w 4 roku życia znajduje partnera, z którym spędza resztę życia.

Okres lęgowy w Hiszpanii trwa od lutego do lipca, natomiast na pozostałym obszarze występowania od marca do września.

Para buduje kilka gniazd na szczycie wysokich drzew, ok. 10 – 20 m nad ziemią; miejsce budowania jest z reguły bardzo trudno dostępne dla drapieżników. Konstrukcja mierzy 1,2 – 1,5 m średnicy i 60 – 70 cm głębokości, choć mogą być znacznie większe. Gniazdo waży do 100 kg, wyścielone jest futrem, gałązkami, trawą i świeżą roślinnością. W jednym lęgu pojawia się od 1 do 4 jaj, które będą wysiadywane przez obojga rodziców przez 43 – 52 dni. Młode opierzają się po 63 – 77 dniach, a w gnieździe pozostają przez ok. 160 dni, do momentu osiągnięcia samodzielności w polowaniu, choć latać nauczą się w ciągu pierwszych 2 miesięcy. Podobnie jak u wielu ptaków drapieżnych bratobójstwo (in. kainizm) jest powszechne – starsze i silniejsze pisklę zazwyczaj zabija młodsze.

Szczegółowe dane i wymiary

Orzeł cesarski (Aquila heliaca)

• Długość ciała: 72 – 90 cm (samce są mniejsze od samic)
• Rozpiętość skrzydeł: 1,8 – 2,16 m
• Masa: 2,45 – 4,55 kg (samce są lżejsze od samic)

Orzeł cesarski– ciekawostki

• Nazwa orła cesarskiego heliaca pochodzi z języka greckiego od słowa heliakos co oznacza „ze słońca”. Stąd angielska nazwa imperial eagle, czy polski orzeł cesarski.
• W przeszłości orzeł iberyjski był zaliczany jako podgatunek orła cesarskiego (stąd też ta sama nazwa w języku angielskim: Eastern Imperial Eagle – orzeł cesarki, Spanish Imperial Eagle – orzeł iberyjski). Dzisiaj oba ptaki są uważane za oddzielne gatunki ze względu na znaczne różnice morfologiczne, genetyczne i ekologiczne.
• Monarcha Austro-Węgier wybrał orła cesarskiego na zwierzę heraldyczne, jednak nie pomogło to gatunkowi przetrwać na terenie ówczesnego kraju.
• W Europie Wschodniej orzeł cesarski jest zagrożony wyginięciem, do dzisiaj zniknął z wielu pierwotnych obszarów, np. z Węgier i Austrii. Obecnie jedynymi europejskimi populacjami są osobniki z Kotliny Panońskiej zamieszkujące głównie północne góry Węgier i południową część Słowacji. Populacja lęgowa na Węgrzech obejmuje 105 par, natomiast ptaki z granicy Austrii i Czech obejmują 15 – 20 par.
• Największe poznane gniazda orła cesarskiego mierzą 2,4 m średnicy i 1,8 m głębokości.
• Gniazdo orła cesarskiego określanego jest po angielsku eyrie („orle gniazdo”), ze względu na duże rozmiary i praktycznie niedostępne dla intruzów miejsca ich powstawania.

Polecamy

• Największe ptaki drapieżne
• Największe orły i największe bieliki
• Kobuz
• Sokół wędrowny
• Sekretarz
• Bielik zwyczajny
• Bielik afrykański
• Orzeł przedni
• Orzeł australijski
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny
• Bielik olbrzymi
• Małpożer
• Orłosęp
• Orły
• Bielik amerykański
• Sowy
• Rybołów
• Harpie