Narządy elektryczne zwierząt

Przykłady zwierząt wyposażonych w narządy elektryczne

„Węgorz elektryczny”

Strętwy (Electrophorus electricus), zwane czasem węgorzami elektrycznymi

Choć swym wyglądem bardzo przypominają węgorzokształtne (Anguilliformes), nie mają z tymi drugimi nic wspólnego. W związku z tym nazywanie strętwy węgorzem jest błędne.

Występowanie

Ryba zamieszkuje wody Ameryki Południowej, głównie w dorzeczach Amazonki i Orinoko.

Prąd i napięcie

Narządy elektryczne u strętw powstały z mięśni brzusznych. Umiejscowione są z boku ciała wzdłuż płetwy odbytowej.

Strętwa wytwarza prąd niskonapięciowy, ale potrafi także generować ekstremalnie wysokie napięcie, które ma na celu ogłuszenie lub uśmiercenie ofiary, a także ochronę przed atakami. Ryby te osiągają do 2,4 m długości i 22,7 kg wagi.

Większe osobniki są w stanie wygenerować prąd o napięciu dochodzącym do 860 V, czyli czterokrotnie więcej niż w gniazdkach elektrycznych (!) Wytwarzane napięcie zależne jest od wielkości ryby – im jest większa, tym jej zdolności wzrastają.

Śmierć na skutek porażenia

Zgony ludzi na skutek porażenia prądem strętwy zdarzają się rzadko, ale występują. Powtarzające się bowiem wstrząsy elektryczne powodować mogą niewydolność serca i układu oddechowego, co w rezultacie doprowadza do ogłuszenia i utonięcia.

Szerszeń wschodni (Vespa orientalis)

Ekologiczna energia, czyli ogniwa fotowoltaiczne u szerszeni…

W tym przypadku energia elektryczna nie powstaje „z niczego”. Za pomocą egzoszkieletu szerszenie wschodnie przekształcają bowiem energię słoneczną w elektryczną. Aby zatem móc wykorzystywać swą umiejętność w pełni, owady te są najbardziej aktywne w czasie największego nasłonecznienia, co wśród szerszeni uznawane jest za ewenement.

Zamiana energii słonecznej w prąd elektryczny…

Najbardziej czułe na pochłanianie promieni słonecznych są pasy widoczne na powierzchni ciała. Pasy brązowe pełnią w tym procesie funkcję „pułapki” dla promieni, natomiast w żółtych paskach dochodzi do przetworzenia światła słonecznego na energię elektryczną.

… tylko do czego to służy?

Jak na ironię, nie wiadomo jednak jak owa elektryczność jest potem wykorzystywana. Według niektórych naukowców energia elektryczna pomaga owadom w produkcji enzymów ułatwiających przemianę materii.

Niewykluczone także, że zapas elektryczny pozwala szerszeniom na sprawne funkcjonowanie w bardzo wysokich temperaturach – przemiana energii zapobiega przegrzaniu, a gdy temperatura powietrza spada, owad może z powrotem przemienić prąd w ciepło. Energia elektryczna zdobyta w ten sposób może też dawać niezły zastrzyk energii mięśniom skrzydeł.

Dziobaki (Ornithorhynchus anatinus)

Rozwiązana zagadka

Przez lata zastanawiano się, jak dziobaki namierzają swe ofiary w mętnych wodach, na dodatek nocą, podczas gdy ich oczy, uszy i nos są zamknięte. Kilka lat temu wreszcie udało się rozwikłać tę zagadkę przyrody.

Lokalizator

Dziobaki, w przeciwieństwie do innych ssaków, wysyłają impulsy elektryczne, które wabią potencjalne ofiary wprost w ich „szpony”. Na powierzchni dzioba, pełniącego funkcję organu zmysłowego, znajduje się ok. 40 000 receptorów/elektroreceptorów ułożonych w szeregach, których zadaniem jest lokalizowanie zdobyczy.

Kiedy ssak namierzy w ten sposób ofiarę, za pomocą dzioba rozkopuje dno akwenu, przy czym potrafi odróżnić organizm żywy od martwego przedmiotu.

Mruk Petersa, trąbonos (Gnathonemus petersii)

Charakterystyczna „trąba” ulokowana z przodu pyska to nie wydłużony nos, ale podbródek. To właśnie na nim znajdują się specjalne receptory wykrywające pole elektryczne. Ta afrykańska rybka, ze względu na słaby zmysł wzroku, musi radzić sobie w inny sposób.

Natura wyposażyła ją zatem w narządy, dzięki którym zwierzę jest w stanie wyczuć zmiany w polu elektrycznym i, co za tym idzie, znaleźć pożywienie ułożone na morskim dnie. Dzięki uwrażliwionej „trąbce” mruk Petersena potrafi ocenić kształt i rozmiar namierzonego obiektu.

Ciekawostki

• Wspomniane trąbonosy, poza złożonymi organami elektrycznymi, posiadają bardzo duże mózgi w stosunku do wielkości ciała. Na podstawie obserwacji, von der Emde wywnioskował, że ryby te są bardzo inteligentne: szybko się uczą, są zdolne do rozumienia pojęć abstrakcyjnych, a kiedy poczują się znudzone, bawią się pęcherzykami powietrza, albo kamykami.
• Uśpione szerszenie wschodnie oświetlone światłem ultrafioletowym, budzą się i natychmiast odlatują. Wydaje się zatem, że promienie UV działają na nie jak akumulator.

Polecamy

• Opracowania
• Wymieranie