Morświn (Phocoena phocoena)

Morświn (Phocoena phocoena)

Kuzyn delfina pływający m.in. w Morzu Bałtyckim. Choć cała populacja nie jest zagrożona wyginięciem, morświn nie ma łatwego życia, a wszystko przez ludzi, którzy nie interesują się dalszymi losami tych przyjaznych zwierząt.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: walenie
• Rodzina: morświnowate
• Rodzaj: Phocoena
• Gatunek: morświn

Występowanie

Pływa w wodach północnego Atlantyku, Pacyfiku oraz w Morzu Czarnym choć te populacje uważa się raczej za oddzielne podgatunki. Wybiera wody przybrzeżne na zachodzie:

• Afryki
• Hiszpanii
• Francji
• Wielkiej Brytanii
• Irlandii
• Islandii
• Skandynawii
• Nowej Funlandii

Preferuje również wschodnie wybrzeża Stanów Zjednoczonych oraz obszar od Morza Japońskiego, przez Władywostok, Cieśninę Beringa, Alaskę, Kolumbię Brytyjską i Kalifornię. Jego obecność zarejestrowano także w Morzu Północnym i Bałtyckim. W Morzu Śródziemnym pojawia się sporadycznie. Niezbyt dobrze czuje się w tropikalnych temperaturach, woli natomiast morza w strefie umiarkowanej i podbiegunowej. Zajmuje fiordy, zatoki, ujścia rzek oraz porty.

Charakterystyka

Wygląd

Gatunek Phocoena phocoena jest jednym z mniejszych pośród wszystkich gatunków morświnowatych (najmniejszy jest morświn kalifornijski (Phocoena sinus)). Ciało ma opływowy kształt, krępą budowę, największy obwód ciała jest umiejscowiony tuż przed trójkątną płetwą grzbietową. Głowa nie jest wyraźnie oddzielona od reszty ciała, pysk ma natomiast zaokrąglony kształt.

Wszystkie płetwy oraz grzbiet mają ciemnoszary kolor, boki ciała są nakrapiane, o jaśniejszym deseniu. Spodnia część jest o wiele jaśniejsza, prawie biała. W jamie ustnej widoczne są niewielkie zęby o dłutowatym kształcie. W górnej szczęce rośnie 21 – 25 par, w dolnej – 22 – 28. Na czubku głowy widoczny jest duży otwór, przez który morświn wypuszcza parą wodną.

Dieta

Żywi się przeważnie małymi rybami ze strefy pelagialnej (otwarte wody mórz): śledziami, szprotami i gromadnikami. Nieobce mu również skorupiaki i kalmary. Gatunek ma tendencję do żerowania w pobliżu morskiego dna, przynajmniej w wodach poniżej 200 m głębokości. Polując na szprota morświn podpływa bardzo blisko powierzchni wody. Żeruje samotnie, czasem w grupach lub ze stadami innych ryb.

Zagrożenia

Największym zagrożeniem jest dla niego żarłacz biały i orka. Lokalne populacje delfina butelkonosego w wodach Szkocji zabijają morświny, aby te pierwsze miały więcej pokarmu dla siebie.

Tryb życia i rozmnażanie

Prowadzi stosunkowo osiadły tryb życia, jest raczej samotnikiem. Większość czasu spędza sam ze sobą, czasem z grupą nie większą niż 5 osobników. Pływa powoli (17 – 22 km/h), zanurza się na 50 – 70 m (rekord to 90 m). Potrafi zanurzyć się na 8 – 12 minut, natomiast na zaczerpnięcie powietrza wystarcza mu 1 – 2 sekundy.

Nie tworzy trwałych związków w okresie rozrodczym, prowadzi rozwiązłe życie seksualne – samiec produkuje duże ilości nasienia, być może „zwalczające” plemniki innych samców w drogach rodnych samicy, aby silniejszy samiec mógł pozostawić po sobie potomka.

Samice rodzą młode co roku przez kilka lat. Ciąża trwa 10 – 11 miesięcy, większość porodów odbywa się późną wiosną oraz latem. Matka rodzi jedno młode mierzące 70 – 90 cm. Cielę przestaje pić mleko matki po 8 – 12 miesiącach. Samice osiągają dojrzałość płciową po 3 – 4 latach, osobniki z Morza Bałtyckiego dojrzewają przez 5 lat. Zaobserwowano również, że na świat przychodzi więcej samic niż samców.

Zagrożenie bałtyckiej populacji – przypadkowe poławianie

Rybacy bałtyccy bardzo przyczyniają się do zagłady tych morskich ssaków. Jednym z głównych problemów jest stosowanie dużej ilości pławnic – stawnych sieci skrzelowych przeznaczonych do poławiania dorsza i łososia. Ponieważ wykonane są z niebywale cienkich, nylonowych „żyłek”, morświn nie potrafi ich wyczuć swoimi zmysłami.

Uwięziony w ten sposób morświn ma bardzo małe szanse na przeżycie – oczka sieci są bowiem na tyle szerokie, że mieści się w nich pysk tego ssaka. Przestraszone zwierzę próbujące się wyplątać z pułapki, owija swoje ciało mocniej, co prowadzi do rosnącego przerażenia skutkującego co raz większym wysiłkiem wkładanym w uwolnienie się. Morświn płaci ogromną cenę ze walkę – poziom tlenu w organizmie drastycznie spada, co prowadzi do śmierci.

W związku z częstymi przypadkami poławiania, populacja morświna w Bałtyku drastycznie spada. Szacuje się, że w całym Morzu Bałtyckim jest ich co najwyżej 1000 – na początku XX wieku łowiono kilkaset osobników rocznie. Świadczy to o bardzo dużym zagrożeniu gatunku i rozmiarze problemu. Gdyby nie rybacy, którzy łowili „przy okazji” te ssaki, bardzo prawdopodobne, że naukowcy nie wiedzieliby o istnieniu tych zwierząt w naszym morzu, ponieważ słyną one z nieśmiałości i płochliwości.

Szczegółowe dane / wymiary

Morświn (Phocoena phocoena)

• Długość:
  • 140 – 190 cm
  • osobniki z Bałtyku dorastają maksymalnie do 178 cm
  • morświny z Morza Czarnego osiągają jedynie 150 cm długości i są uznawane za formy karłowate
• Masa:
  • samice: do 76 kg
  • samce: do 61 kg
• Długość życia:
  • populacje europejskie: do 15 lat
  • populacje północnoamerykańskie: do 13 lat
  • średni wiek większości osobników populacji światowej wynosi 7 – 8 lat
    

Morświn – ciekawostki

• Globalna populacja morświna szacowana jest na 700 000 osobników. Największa subpopulacja pływa w Morzu Północnym – liczy sobie ok. 350 000 osobników.
• W języku angielskim morświn (Phocoena phocoena) nosi nazwę Harbour porpoise („Morświn portowy”) – odnosi się to do miejsc występowania tego ssaka.
• W Bałtyku jest gatunkiem chronionym. Najliczniej występował w latach 30. XX wieku. Dzisiaj występuje bardzo rzadko i jest zagrożony w stopniu krytycznym.
• Morświn jest jednym z najmniejszych ssaków morskich.
• W Zatoce Gdańskiej żerują młode, niedojrzałe płciowo morświny.
• W polskiej części Bałtyku nie zaobserwowano rozrodu, ale zdarzało się poławianie ciężarnych i karmiących matek.
• Najszybszym ze wszystkich morświnowatych (Phocoenidae) jest morświn białopłetwy, morświn Dalla (Phocoenoides dalli). Osiąga prędkość do 55 km/h.
• Morświn kalifornijski (Phocoena sinus) jest najmniejszym z delfinów i morświnowatych. Osiąga nie więcej niż 150 cm długości i ok. 50 kg wagi.

Polecamy:

• Walnie
• Wieloryby
• Narwal
• Sejwal
• Wieloryb biskajski
• Kaszalot
• Płetwal błękitny
• Humbak
• Finwal
• Wieloryb grenlandzki
• Orki