Kraby (Brachyura)

Kraby (Brachyura)

Kraby słyną w świecie ze smacznego mięsa będącego rarytasem w luksusowych restauracjach. Wydawać by się mogło, że te skorupiaki nie mają w sobie nic więcej poza walorami smakowymi. Nic bardziej mylnego. Kraby to zwierzęta aktywne, na swój sposób inteligentne i… rodzinne.

Klasyfikacja

• Gromada: pancerzowce
• Rząd: dziesięcionogi
• Infrarząd: kraby
• W obrębie infrarzędu sklasyfikowano 93 rodziny, w których znajdują się łącznie 6793 gatunki.

Występowanie

Choć spotykane są we wszystkich oceanach, ok. 850 gatunków wybiera na swe siedliska wody słodkie, ląd lub prowadzą wodno–lądowy tryb życia. Kraby lądowe występują najliczniej w regionach tropikalnych i subtropikalnych.

W przeszłości wszystkie gatunki klasyfikowano jako takson monofiletyczny (posiadający jednego wspólnego przodka) ale po przeprowadzeniu kolejnych badań okazało się, że reprezentują co najmniej dwie oddzielne linie rozwojowe; jedna pochodzi ze Starego Świata, druga z Nowego Świata.

Charakterystyka

Wygląd

Pokrywa je na ogół twardy i gruby egzoszkielet (szkielet zewnętrzny). Jak sama nazwa rzędu wskazuje, kraby posiadają 10 odnóży (5 par), spośród których pierwsza para przednia przekształcona została w charakterystyczne szczypce. Kraby są bardzo zróżnicowane pod względem kształtu, wielkości i ubarwienia, dlatego bardzo trudno jednoznacznie opisać ich wygląd. Cechą wspólną całego infrarzędu jest natomiast szeroki, okrągły lub nieco kanciasty głowotułów oraz wyraźnie zredukowany odwłok.

Najmniejszy krab świata

Najmniejszym znanym krabem jest Pinnotheres pisum osiągający kilka milimetrów szerokości.

Największy krab świata

Największym jest japoński krab pacyficzny (Macrocheira kaempferi), którego rozpiętość odnóży wynosi ok. 4 m, a waga dochodzi do 19 kg.

Dymorfizm

Kraby wykazują dymorfizm płciowy – samce zazwyczaj dysponują bardziej okazałymi szczypcami. Najlepiej widać to u skrzypków z rodzaju Uca. Na jednej przedniej kończynie posiada duże szczypce służące do komunikacji i przyciągania partnera. Ponadto wąski i trójkątny jest głowotułów, samice są szersze i bardziej zaokrąglone w okolicach brzucha.

Dieta

Kraby są zwierzętami wszystkożernymi, ale w ich diecie dominują algi. Poza nimi spożywają mięczaki, inne skorupiaki, bakterie, detrytus (martwa materia organiczna) i robaki. Preferencje żywieniowe uzależnione są od gatunku kraba i zasobów pożywienia na danym terenie. Niektóre mają bardziej wyspecjalizowaną dietę – jedzą głównie plankton, owoce morza (np. małże), a inne polują na ryby.

Tryb życia, zachowanie

Chodzenie bokiem

Kraby z reguły poruszają się bokiem – w czasie chodu kończyny układają ukośnie. Ten sposób chodzenia jest bardzo wydajny, bo zwierzę nie zużywa dużo energii. Mimo to niektóre gatunki chodzą do przodu, albo do tyłu, np. przedstawiciele rodziny Raninidae, gatunek Libinia emarginata czy Mictyris platycheles. Zdarzają się takie, które potrafią pływać, np. rodzina portunikowatych (ostatnia para odnóży została w drodze ewolucji spłaszczona niczym wiosła) i Matutidae.

Aktywne

Wbrew pozorom kraby to zwierzęta aktywne, przejawiające złożone zachowania. Potrafią m.in. komunikować się z poprzez uderzenie i machanie szczypcami. Bywają również agresywne w stosunku do innych krabów – samce często walczą ze sobą o prawo do kopulacji. Na skalistych wybrzeżach, gdzie jaskinie i szczeliny skalne są zajęte, kraby kopią nory (np. przedstawiciele rodzaju Uca), w których mogą odpoczywać, chować się i chronić przed drapieżnikami. Potrafią współpracować w poszukiwaniu pożywienia i ochronie swej rodziny.

Co ciekawe, podczas godów samce znajdują wygodne miejsce dla samic, aby mogły spokojnie złożyć jaja.

Rozmnażanie

Wabienie partnera odbywa się poprzez wysyłanie feromonów, sygnałów wizualnych i dźwiękowych a także wibracyjnych. Kraby wodne korzystają najczęściej z feromonów, lądowe wolą sygnały wizualne (machanie szczypcami).

U wielu gatunków dochodzi do zapłodnienia wewnętrznego; w czasie kopulacji partnerzy stykają się brzuchami. Spora grupa krabów wodnych uskutecznia kopulację od razu po linieniu (zrzuceniu pancerza) samicy, kiedy jej ciało jest miękkie. Samice mogą przechowywać plemniki przez długi czas zanim dojdzie do zapłodnienia jaj. Po zapłodnieniu jaja zostają przemieszczane na brzuch, tuż pod ogonem (znajduje się tam specjalna lepka substancja). W ten sposób są one chronione w okresie embrionalnym.

Kiedy larwy są w pełni rozwinięte, matka wypuszcza je do wody, gdzie stają się częścią planktonu. W wodzie korzystają z prądów, co prawdopodobnie zmniejsza ryzyko zjedzenia przez drapieżniki. Większość gatunków w okresie larwalnym musi szukać pożywienia, niektóre jednak posiadają dostateczną ilość żółtka w jaju, aby przeżyć.

Larwy skorupiaków przechodzą wiele linek zanim przeobrażą się w osobnika zbliżonego wyglądem do dorosłych. U krabów na tym etapie widoczny jest jeszcze ogon, który z czasem zawinie się pod brzuch. Po jeszcze jednej wylince krab staje się osobnikiem niedojrzałym, przebywającym na dnie zbiornika wodnego. Jest to najbardziej krytyczny moment rozwojowy, młode musi mieć idealne dla siebie warunki, aby przeżyć. Nieletni muszą przejść jeszcze wiele przeobrażeń (wylinek), aby stać się osobnikiem dorosłym.

Większość gatunków lądowych musi przenosić się do oceanu, aby tam uwolnić larwy. W niektórych przypadkach są to bardzo dalekie migracje. Larwy tych gatunków po przeobrażeniu muszą natomiast powrócić na ląd. W wielu tropikalnych rejonach dochodzi wtedy do masowych śmierci na skutek zderzenia ze statkami lub pożarcia przez drapieżniki.

Cykl linienia regulowany jest przez hormony, a podczas tego procesu zwierzę potrzebuje dużo miejsca, aby móc wyjść ze starego pancerza, nie jest to jednak sprawa łatwa jak np. u węży. Krab musi wyjąć odnóża, aparat gębowy i ruchliwe oczy. Proces jest trudny i trwa wiele godzin, a jeśli krab utknie w starym pancerzu, umrze. Po udanym uwolnieniu nowa powłoka jest miękka, dlatego krab ukrywa się do momentu, kiedy stanie się twarda i będzie zabezpieczać go przed urazami.

Wędrówki krabów.

Na Wyspie Bożego Narodzenia (australijskie terytorium zależne) kraby czerwone (Gecarcoidea natalis) w porze godowej odbywają wędrówkę nad brzeg oceanu aby złożyć jaja.  Kraby te to zwierzęta lądowe, niemniej jaja składają w oceanie, stąd niezwykle spektakularna wędrówka, bowiem często bierze w niej udział nawet ponad 100 mlionów tych zwierząt. W trakcie tej wędrówki część dróg na wyspie jest zamykana, aby uniknąć wypadków.

Szczegółowe dane i wymiary

Kraby (Brachyura)

• Rozpiętość nóg: 0,8–380 cm
• Waga: do 19 kg

Kraby (Brachyura) – ciekawostki

• Łacińska nazwa infrarzędu – Brachyura – oznacza tyle, co „krótki ogon”.
• Kraby stanowią 20% wszystkich morskich skorupiaków poławianych do celów konsumpcyjnych. Rocznie łowi się 1,5 mln ton tych zwierząt, a 1/5 tej ilości stanowi jeden gatunek – portunik gazami (Portunus trituberculatus).
• Kraby często gotowane są żywcem. Powodem takiego stanu rzeczy są badania z 2005 r. wykonane przez norweskich naukowców, na podstawie których stwierdzili, że homary nie czują bólu. Późniejsze analizy sugerują jednak, że skorupiaki są w stanie czuć i pamiętać ból.

Polecamy

• Morskie
• Mięczaki