Kotek kusy – tajemniczy koci pływak
Wszyscy wiemy, że koty nie lubią wody, prawda? Jednak w tropikalnych lasach na Borneo żyje gatunek kota, który w wodzie radzi sobie doskonale. To kotek kusy – zwierzę, które jest tak rzadkie i tajemnicze, że przez pewien czas uważano je za wymarłe.
Kotek kusy to niewielki dziki kot zamieszkujący lasy Półwyspu Malajskiego, Sumatrę i Borneo. Jest jednym z najbardziej tajemniczych kotów na świecie – wiadomo o nim niewiele i dopiero od niedawna udaje się go obserwować. Niestety zwierzę to jest krytycznie zagrożone wyginięciem, naukowcy przypuszczają, że bez pomocy człowieka nie uda się go uratować.
Klasyfikacja
- Gromada: ssaki
- Rząd: drapieżne
- Rodzina: kotowate
- Rodzaj: kotek
- Gatunek: kotek kusy (Prionailurus planiceps)
- Synonimy:
- Felis planiceps
- Ictailurus planiceps
Charakterystyka
Wygląd
Kotek kusy ma jak na kota bardzo nietypowy wygląd. Jego ciało ma takie proporcje, że zwierzę na pierwszy rzut oka przypomina raczej łasicę. Ciało ma smukłe i wydłużone. Jak sama nazwa wskazuje („kusy” to po prostu krótki), ma nieproporcjonalnie krótki ogonek. Nietypowe są też łapki zwierzęcia – bardzo krótkie, z palcami spiętymi błoną pławną. Jest to jeden z czterech gatunków kotów, których pazury się nie chowają. Kotek kusy jest wielkości niewielkiego kota domowego: ciało ma długość 41-50 cm, do tego dochodzi ogon liczący 13-15 cm. Masa ciała mieści się w granicach 1,5-2,5 kg (kocury są nieco większe od kotek).
Futro kotka kusego jest ciemnobrązowe na tułowiu, łapkach i ogonie, jedynie podbrzusze jest brudnobiałe. Głowa drapieżnika jest czerwonobrązowa, jak wypalona cegła, pyszczek i podbródek są białe z ciemnymi cętkami. Pod oczami, od nosa do zewnętrznych kącików oczu, widnieją dwie jaskrawobiałe, wąskie paski, podobne paski okalają nos między oczami.
Kotek kusy wyróżnia się budową głowy, która przywodzi na myśl ssaki naczelne. Czaszka jest płaska, z wydłużonym i wąskim nosem. Oczy osadzone są więc na praktycznie płaskiej „twarzy”, skutkiem czego kot ten ma znacznie usprawnione widzenie stereoskopowe, porównywane właśnie z naczelnymi. Niewielka głowa zwierzęcia bardzo kontrastuje z nieprzeciętnie długimi zębami. Wyróżniają się tu zwłaszcza kły – dwukrotnie dłuższe od pozostałych zębów.
Tryb życia
Kotek kusy żyje w nizinnych lasach deszczowych i na mokradłach. Rzadko spotyka się go także na plantacjach palm olejowych. O jego siedlisku decyduje przede wszystkim bliskość wody – wszystkie zwierzęta tego gatunku obserwowano w odległości nie większej niż 3 km od rzek, strumieni i jezior.
Dla tego drapieżnika woda jest nie tylko miejscem, w którym szuka pożywienia, ale też schronieniem. Zagrożony kotek stara się jak najszybciej skryć się w niej. Bardzo sprawnie nurkuje, zaobserwowano kotka kusego, który przepłynął pod wodą około 25 metrów.
Cała wiedza na temat trybu życia kotka kusego pochodzi z bardzo nielicznych obserwacji zwierząt na swobodzie (dokonanych ostatnio głównie za pomocą kamer) albo żyjących w niewoli. Aktywny jest głównie od zmierzchu do świtu. W niewoli zdarza się, że koty te są aktywne też za dnia, ale nie jest to zachowanie typowe dla zwierząt dziko żyjących. Kotki kuse są samotnikami. Ich terytoria są zwykle bardzo duże – kotki potrzebują do 6 km2, zaś kocury nawet 16-22 km2. Porozumiewają się, wydając odgłosy podobne do kota domowego: mruczą, fukają, a czasem syczą.
Pożywienie
Wiadomo, że kotek kosy żywi się przede wszystkim rybami, do łowów na nie jest doskonale przystosowany. Lepsze niż u innych kotów widzenie przestrzenne ułatwia mu lokalizację zdobyczy w wodzie, małe uszy zmniejszają opór w wodzie, a dzięki długim i ostrym zębom ryzyko, że schwytana ryba się wyśliźnie, jest minimalne.
Drapieżnik ten chętnie żywi się także płazami, a także skorupiakami. Poza tym – co jest wyjątkiem w świecie kotów – jada również owoce. Kotek kusy „myje” pożywienie w wodzie, podobnie jak czynią to szopy pracze. Osobliwym zwyczajem jest fakt, że zwierzę nigdy nie zjada schwytanej zdobyczy na miejscu – najpierw przenosi ją na odległość do najmniej 2 metrów od miejsca, w którym ją złapał.
Prawdopodobnie zwyczaj ten spowodowany jest chęcią odciągnięcia zdobyczy od wody – np. upolowana ryba nie ucieknie do rzeki, jeśli kot najpierw ją zaciągnie daleko od brzegu. Zachowanie takie obserwuje się również w niewoli. Kot ten nie poluje na ptaki – nigdy na przykład nie spotykano jego śladów przy fermach drobiu i nigdy nie schwytano go w żadną ze stawianych tam pułapek.
Nietypowe u kotka kusego jest również to, że na lądzie praktycznie nie poluje. Nawet trzymane w niewoli zwierzęta nie zdradzały zainteresowania myszami, jeśli te przebywały na lądzie. Jednak gdy tylko gryzoń znalazł się w wodzie, kot rozpoczynał łowy. Ciekawostką jest, że trzymane w niewoli kotki zawsze „atakują” swój posiłek, skacząc na niego znienacka.
Rozród
Wszelkie wiadomości na temat rozmnażania kotków kusych oparte są na jednej obserwacji dokonanej na wolności i trzech przypadkach udanego w niewoli. O ich zwyczajach godowych nie wiemy zupełnie nic. Gody mają miejsce prawdopodobnie w styczniu i lutym. Ciąża trwa 56 dni. Przypuszcza się, że w jednym miocie mogą przyjść na świat nawet cztery kocięta, gdyż tyle sutków mają kotki. Jednak w niewoli rodziły się co najwyżej dwa.
Kocięta mają zupełnie inny wygląd niż dorosłe – proporcjami ciała przypominają raczej „zwykłe” koty domowe. Ich futro jest ciemnoszare i dopiero po około roku nabiera barw typowych dla zwierząt dorosłych. Zaczynają się uczyć samodzielnego życia w wieku 1 miesiąca, a po 15 miesiącach są już dojrzałe płciowo. Nie wiadomo, ile kotki kuse żyją na wolności; w niewoli dożywają do 14 lat.
Kotek kusy i ludzie
Kotki kuse zostały odkryte w 1827 r. na Sumatrze. Początkowo zaliczano je do rodzaju Felis, ale w 1961 r. na podstawie badań czaszki oraz ubarwienia uznano, że mają one więcej wspólnego z leopardami niż kotem domowym. Dlatego wyodrębniono oddzielny rodzaj Prionailurus.
O ich naturalnych wrogach nic nie wiadomo, chociaż można przypuszczać, że zwierzęta tak skryte i doskonale pływające nie mają wielu wrogów w wieku dorosłym. Niemniej jednak żyją w środowisku, które ulega silnym przekształceniom. W rejonach ich występowania masowo wycina się lasy tropikalne i osusza mokradła, a także wycina namorzyny. Przekształcanie tych terenów w plantacje i pola uprawne w połączeniu z nadmiernym połowem ryb sprawiły, że koty ten stały się wielką rzadkością. W 1985 r. uznano ten gatunek za wymarły na wolności. Na szczęście już 10 lat później odkryto ślady jego występowania, jednak zwierzęta te są niezwykle rzadkie – ocenia się, że na wolności żyje ich nie więcej niż 2500.
Obecnie ponad 70% pierwotnych siedlisk kotka kusego nie nadaje się już dla niego do życia z powodu wylesienia, zanieczyszczenia wody oraz niedoboru ryb. Poza tym miejscowi mieszkańcy niesłusznie uważają go za szkodnika i czasem zabijają, choć zdarza się to coraz rzadziej. Naukowcy oceniają, że jeśli sytuacja się nie poprawi, kot ten może wyginąć w ciągu najbliższych 20 lat.
Obecnie kotek kusy jest objęty ścisłą ochroną prawną we wszystkich krajach, w których występuje. Poza tym zakazany jest handel jego skórami. Działania te sprawiły, że na czarnym rynku futro tego gatunku nie jest już praktycznie spotykane. Pewne nadzieje budzi fakt, że ślady występowania kotków kusych znaleziono na plantacjach palm rosnących blisko rzek – jest więc nadzieja, że kotki kuse są w stanie przystosować się do życia w zmienionym środowisku, co zwiększa ich szanse na przetrwanie.
Mimo wszystkich działań ochronnych kot ten nadal jest uznany za krytycznie zagrożony wyginięciem. Naukowcy są zdania, że dla jego uratowania konieczne są aktywne działania, w tym rozród w niewoli. W Tajlandii planuje się podjąć próbę klonowania – materiał genetyczny kotka kusego ma zostać wszczepiony do komórki jajowej innych gatunków kotów.
Szczegółowe dane / wymiary
Kotek kusy, kot kusy (Prionailurus planiceps)
- Długość ciała (bez ogona): 41-50 cm
- Długość ogona: 13-15 cm
- Wysokość w kłębie: ok. 33-40 cm
- Masa ciała: 1,5-2,5 kg
Kotek kusy – ciekawostki
- Angielska nazwa kotka kusego to Flat-headed Cat, czyli kot płaskogłowy.
- Jest to jedyny na świecie kot żywiący się pokarmem roślinnym.
- Kotki kuse chętnie pływają dla przyjemności i bawią się w wodzie.
- W niewoli, gdy widzą człowieka używającego węża ogrodowego, same biegną pod strumień wody – przeciwnie niż wszystkie inne koty.
Polecamy
