Dunkleosteus – pancerna ryba

Opisywane w tym artykule zwierzę jest idealnym przykładem potwierdzającym pogląd, że dewon to epoka ryb. Osobniki z rodzaju Dunkleosteus były bowiem prawdziwymi maszynami do zabijania, których bały się wszystkie wodne istoty póżnodewońskie.

Przed nami kolejny, po megalodonie, przedstawiciel prehistorycznych ryb – postrach ówczesnych zwierząt i obiekt fascynacji współczesnych naukowców oraz miłośników paleontologii i nie tylko.

Klasyfikacja

• Gromada: ryby pancerne
• Rząd: zawiasowce
• Rodzina: Dinichthyidae
• Rodzaj: Dunkleosteus
• Gatunki:
  • Dunkleosteus terrelli – gatunek typowy
  • Dunkleosteus amblyodoratus
  • Dunkleosteus belgicus
  • Dunkleosteus denisoni
  • Dunkleosteus magnificus
  • Dunkleosteus marsaisi
  • Dunkleosteus missouriensis
  • Dunkleosteus newberryi
  • Dunkleosteus raveri

Datowanie i występowanie

Ta pancerna ryba pływała w wodach późnego dewonu ok. 380-360 mln lat temu. Pojawiła się zatem w czasie, gdy cała gromada przeżywała bujny rozkwit. Z tego też powodu dewon określa się czasem mianem epoki ryb.

Uważa się, że rodzaj Dunkleosteus przebywał głównie w wodach przybrzeżnych.

Na przestrzeni lat odkryto liczne skamieniałości ryb z rodzaju Dunkleosteus. Wiele śladów tych potężnych zwierząt znajdowało się w Ameryce Północnej, Maroku, Belgii i… Polsce.

Charakterystyka

Wygląd

Ze względu na opancerzone ciało, Dunkleosteus prawdopodobnie pływały powoli. Nie musiały się jednak martwić atakami ze strony innych zwierząt (poza innymi Dunkleosteus). W owym czasie były one bowiem drapieżnikami alfa, znajdującymi się na szczycie łańcucha pokarmowego.

Naukowcy mają pewność jedynie co do budowy głowy, ponieważ była ona najtwardsza i procesy geologiczne zadziałały na nią słabiej niż na resztę ciała. Całą sylwetkę zrekonstruowano w oparciu o mniejsze zawiasowce, takie jak Coccosteus, które zachowały się w dobrym stanie. Głowę najprawdopodobniej pokrywał gruby pancerz, pozostałe elementy sylwetki były miękkie, dlatego szybko rozłożyły się.

Ponieważ korpusu nie pokrywała charakterystyczna, twarda powłoka, umożliwiało to bardziej zwrotne, choć nadal powolne ruchy.

Komórki pigmentowe, znalezione na szkieletach pokazują, że ryba ta miała ciemne ubarwienie na grzbiecie, natomiast część brzuszną pokrywała srebrzysta skóra.

Szczęki

Ryba ta, choć potężna i mięsożerna, nie posiadała zębów, ale ostre płyty kostne tworzące rodzaj dzioba. Broń ta była jedną z najsilniejszych i najlepszych maszyn do zabijania. Nawet współczesne rekiny, w tym żarłacz biały, nie mogą pochwalić się podobną siłą ukąszenia. Mocniejsze szczęki miał tylko megalodon – prehistoryczny, potężny rekin, który pojawił się na Ziemi kilkaset milionów lat po Dunkleosteus.

Pancerny drapieżca nie miał sobie równych w czasach panowania. Siła ugryzienia wynosiła prawie 2 tony (niektórzy naukowcy szacują, że wynosiła ona ponad 3 tony). Oznaczałoby to, że moc uścisku była zbliżona do siły T. rexa i większa niż u współczesnych krokodyli różańcowych. Poza silnym uściskiem szczęk ryba ta mogła otwierać paszczę z szybkością 1/50 sekundy, co generowało potężną siłę ssącą. Dzięki temu mogła po prostu zasysać swe ofiary.

Niezwykle silne szczęki umożliwiały chwytanie dowolnej ofiary. Wydaje się jednak, że menu tej potężnej ryby uzależnione było od wieku danego osobnika. Ryby młode miały prawdopodobnie bardziej usztywnione szczęki, dlatego bezpieczniej było polować na miękką zdobycz. U osobników dorosłych płyty kostne stawały się bardziej elastyczne, dlatego ryzyko ich pęknięcia i uszkodzeń w kontakcie z twardą zdobyczą było o wiele mniejsze.

Taktyka łowiecka

Ponieważ był to jeden z największych przedstawicieli drapieżnych ryb w historii i posiadacz niewiarygodnie silnych szczęk, mógł sobie pozwolić na prawie każdą żywieniową fanaberię. Jadł wszystko, co był w stanie złapać, nie cofał się nawet przed kanibalizmem – świadczą o tym ślady ugryzień na szkieletach Dunkleosteus. Prawdopodobnie czynił to w okresach, kiedy trudno było o inną zdobycz. Podobne działanie świadczą o tym, że potrafił przebić bardzo twarde powłoki skórne.

Polował głównie na różnego rodzaju stawonogi, amonity i inne ryby pancerne. W pobliżu znalezionych szkieletów często znajdywano częściowo strawione, zwrócone części innych ryb, co sugeruje, że Dunkleosteus jadł łapczywie, a ości nie był w stanie trawić.

Ryby pancerne

Ryby pancerne (Placodermi) panowały stosunkowo krótko na naszej planecie. Żyły od późnego syluru do końca dewonu (420 do 360 milionów lat temu). Wyginęły podczas wymierania dewońskiego. W przeciwieństwie do rekinów, których historia istnienia sięga 420 mln lat, nie zagościły więc na Ziemi zbyt długo.

Szczegółowe dane / wymiary

Dunkleosteus

• Długość ciała: 8-10 m
• Waga: 3-4 tony
• Siła nacisku szczęk: od 600 kg do 3 ton
• Szybkość otwierania paszczy: 20 milisekund
• Żył: Dewon: 380-360 mln lat temu

Dunkleosteus – ciekawostki

• Nazwa naukowa jest połączeniem nazwiska Dunkle (od paleontologa Davida Dunkle’a) i greckiego słowa osteus oznaczającego „kość”.
• Niektóre gatunki, takie jak marsaisi, D. magnificus i D. terrelli są uznawane za jedne z największych zawiasowców, jakie kiedykolwiek żyły. Obok ogromnych ryb pancernych z rodzaju Titanichthys tworzą czołówkę największych poznanych do tej pory przedstawicieli wymarłej gromady.
• Dunkleosteus był jednym z największych kręgowców w swych czasach i jedną z największych ryb dewońskich mórz.
• Ryby pancerne pojawiły się w sylurze, wymarły między dewonem a karbonem nie pozostawiając po sobie żadnych potomków, którzy mogliby przetrwać do dzisiaj.
• Dunkleosteus mógł być jednym z najwcześniejszych zwierząt, u których występowała rozdzielność płciowa. Oznacza to, że ryby te mogły wchodzić ze sobą w interakcje i kopulować.
• Najbardziej znane okazy z rodzaju Dunkleosteus wystawiane są w Muzeum Historii Naturalnej w Cleveland, Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej oraz w Muzeum Queensland.
• Choć rodzaj Dunkleosteus przyczynił się do sukcesu kręgowców, powody jego wymarcia do dziś pozostają tajemnicą.

Polecamy

• Megalodon
• Morskie
• Zwierzęta wymarłe
• Ryby