Delfiny słodkowodne (Platanistidae)
Świat byłby bardzo ubogi, gdyby rządziła w nim przewidywalność. W przyrodzie na każdym kroku spotykamy niezwykłe sposoby dostosowania się zwierząt do określonych warunków. Jednymi z takich „wyjątków” są delfiny słodkowodne, które przystosowane są do życia w największych systemach rzecznych świata, i które są równie przyjazne jak delfiny oceaniczne.
Klasyfikacja
Indyjskie delfiny rzeczne z rodzaju Platanista są częścią rodziny Platanistidaes, natomiast rodzaje Inia, Lipotes i Pontoporia tworzą rodzinę Iniidae.
Gatunki i ich występowanie
Delfin chiński/biały/Baiji (Lipotes vexillifer)
Gatunek oficjalnie uznany za wymarły na początku XXI wieku, przebywał jedynie w chińskiej rzece Jangcy. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, wraz z uprzemysłowieniem Chin, jego populacja zaczęła drastycznie spadać, ponieważ Jangcy wykorzystywano masowo do poławiania, transportowania, a także generowania energii wodnej.
Delfin mały/delfin La Platy (Pontoporia blainvillei)
Najmniejszy spośród delfinów słodkowodnych. Żyje w przybrzeżnych wodach Atlantyku południowo-wschodniej Ameryki Południowej. Spotykany w oceanach i morskich ujściach rzek, nie zamieszkuje zatem wyłącznie wód słodkich. Jak sama nazwa wskazuje, najliczniej przebywa w estuarium La Plata powstałym z połączenia ujściowych odcinków rzek Urugwaj i Parana wpływających do Atlantyku.
Delfin amazoński/Tucuxi (Sotalia fluviatilis)
Pływa w rzekach Amazonii. Mimo, iż jego siedliska znajdują się w miejscach zbliżonych do inia, nie istnieje między nimi bliskość genetyczna. Został za to sklasyfikowany jako delfin oceaniczny (Delphinidae). Fizycznie najbardziej przypomina butlonosa (Tursiops truncatus), ale należy do innego rodzaju – Sotalia. W tych samych siedliskach przebywa waleń Sotalia guianensis, którego w przeszłości uznawano za podgatunek tucuxi. Dziś jednak sklasyfikowano je jako odrębne gatunki. Spotykany w dopływach Amazonki w Wenezueli, Brazylii, Peru, południowo-wschodniej Kolumbii i wschodnim Ekwadorze.
Inia (Inia geoffrensis)
Zwany też różowym delfinem rzecznym. Gatunek endemiczny, który występuje wyłącznie w systemach rzecznych Orinoko, Amazonki, Araguaia i Tocantins. Spotykany zatem w Ekwadorze, Boliwii, Brazylii, Kolumbii, Peru i Wenezueli. W przeszłości sklasyfikowano go jako zagrożonego wyginięciem ze względu na degradację siedlisk, ale od 2011 roku jego status uważa się za nieznany ze względu na zbyt mało danych. W obrębie gatunku klasyfikowano jeden podgatunek – Inia geoffrensis boliviensis, ale w 2008 roku przeklasyfikowano go na odrębny gatunek…
…delfina boliwijskiego (Inia boliviensis)
Inia araguaiaensis
Gatunek delfina słodkowodnego występujący w Ameryce Południowej. Zamieszkuje rzeki Araguaia oraz Tocantins. Gatunek ten został odkryty w 2014 roku, co oznacza, iż jest to pierwszy nowy gatunek delfina rzecznego odkryty od czasów zakończenia Pierwszej Wojny Światowej. Odkrycie zostało ogłoszone w styczniu 2014 roku.
Inia araguaiaensis różni się od innych gatunków rodzaju Inia budową czaszki oraz liczbą posiadanych zębów. Odkrycia nowego gatunku dokonano analizując różnice w mitochondrialnym DNA gatunków delfinów rzecznych zamieszkujących rejon Amazonii.
Inia araguaiaensis są najbliżej spokrewnione z Inia geoffrensis. Szacuje się, iż oba gatunki oddzieliły się około 2,08 milionów lat temu.
Szacunki zakładają, iż obecnie w rzekach Ameryki Południowej żyje około tysiąca tych delfinów.
Suzu, delfin gangesowy, indyjski, susuka (Platanista gangetica)
Pływa w rzekach Indii, Bangladeszu, Nepalu i Pakistanu. W obrębie gatunki sklasyfikowano dwa podgatunki: delfina gangesowego (g. gangetica) i delfina z rzeki Indus (P. g. minor). Tego pierwszego znajdziemy w przede wszystkim w Gangesie i Brahmaputrze oraz w ich dopływach, natomiast drugi podgatunek, jak łatwo się domyślić, pływa w systemie rzeki Indus. Od roku 1970 do 1998 uznawano je za odrębne gatunki, ale w roku 1998 zmieniono tę klasyfikację.
Siedliska
Jak wspomniano wcześniej, delfiny słodkowodne pływają w największych systemach rzecznych świata, w tym Amazonce, Gangesie, Jangcy i Indusie. Wiele z nich to również dom bardzo biednej ludności tubylczej, która tworzy gęste zabudowania nadrzeczne.
Choć delfiny te żyją przeważnie w wodach słodkich, lubią także trzymać się wody słonawej i rejonów przybrzeżnych. Preferują ponadto wody ciemne, wolno płynące, wiadomo jednak, że w pory deszczowe, kiedy rzeki wylewają, delfiny przenoszą się do podwodnych łąk i lasów. W tym samym czasie, gdy poziom wód jest najwyższy, samice rodzą młode.
Charakterystyka
Wygląd
Łatwo je odróżnić od pozostałych delfinów, ponieważ ich znakiem szczególnym są bardzo długie i wąsie pyski (dzioby) oraz zaokrąglone czoło. Szyja jest bardzo ruchliwa, dzięki czemu ssak może szybko i sprawnie zdobywać pożywienie. Wyjątkowe jest również ubarwienie – spotyka się ciemnoszare, czarne, brązowe, a nawet białe, różowe, żółte lub plamiaste osobniki, młode jednak zawsze są szare.
Rozmiary delfinów słodkowodnych są mocno zróżnicowane, zależne od miejsca występowania. Niektóre z nich (zwłaszcza inia) mogą osiągać ponad 240 cm długości i 160 kg wagi, ale z reguły są znacznie mniejsze.
Dieta i zachowanie
Głównym składnikiem diety są ryby. Aby je poławiać, delfiny stosują rozmaite metody, zazwyczaj działając zespołowo. Dzięki wspaniałej współpracy i, co za tym idzie, synchronizacji, każdy z członków grupy najada się do syta. Kiedy zadanie zostanie wykonane ;), duża grupa rozpada się na kilka mniejszych.
Ponieważ są mniej zwinne od delfinów oceanicznych, nie wykonują tak imponujących skoków, ani zanurzeń. Zamiast tego spędzają dużo czasu na dnie rzek, filtrując je w celu odnalezienia ryb zakopanych w mule oraz skorupiaków. Mimo małych oczu, świetnie namierzają inne zwierzęta oraz komunikują się między sobą za pomocą systemu echolokacji. Zmysł ten umożliwia im wykrywanie fal o niskiej częstotliwości emitowanych przez wszystkie organizmy żywe.
Delfiny słodkowodne nie byłyby prawdziwymi delfinami, gdyby nie ich towarzyskość i umiejętność tworzenia grup. Na jedną taką grupę składać się może od kilku do ponad 100 osobników. Między nimi zawiązują się silne więzi, które każą im dbać i chronić się wzajemnie. Na podstawie obserwacji wykazano, że w centrum grupy znajdują się cielęta, aby reszta mogła je szybko obronić przed potencjalnym niebezpieczeństwem.
Młode nie są natomiast pod opieką wyłącznie swych matek, ale również innych samic. Wydaje się, że delfiny słodkowodne są zwierzętami niebywale uspołecznionymi, posiadającymi bardzo złożony system hierarchii, trudny do pojęcia przez ludzi. Delfiny te formują kilka grup, w których przeważają samce lub samice, co może okazać się częścią społecznej organizacji.
Rozmnażanie
Okres godowy rozpoczyna się w różnych terminach w zależności od miejsca występowania.
Samice są z reguły płodne po przekroczeniu 8 roku życia, samce po ok. 10 r.ż. W czasie zalotów samce mocno ze sobą konkurują. Po udanym zapłodnieniu, młode przychodzi na świat po 10 – 12 miesiącach ogonem do przodu. Stado opiekuje się nowym członkiem, pomaga też matce w trakcie porodu. Po narodzinach grupa chroni cielę i pomaga mu wypłynąć na powierzchnię, aby po raz pierwszy zaczerpnęło powietrza, a przez kolejne tygodnie będą bronić go przed drapieżnikami.
Młode, na szczęście, bardzo szybko rośnie dzięki wysokiej zawartości tłuszczu w mleku matki. Będzie je pić przez 18 – 24 miesiące, ale już w 6 miesiącu zacznie spożywać ryby.
Delfiny oceaniczne a słodkowodne
Choć obie grupy należą do rzędu waleni, różnią się wyglądem. Dobrym przykładem jest pysk, który u delfinów słodkowodnych ma długość ok. 58 cm, natomiast u gatunków słonowodnych jest on średnio 4 razy krótszy. Ponadto, walenie rzeczne mają mniejsze oczy i słabo rozwinięty zmysł wzroku, co jest formą przystosowawczą do wód mętnych i ciemnych. Z tego też powodu delfiny słodkowodne są mniej aktywne od oceanicznych.
Zagłada Baiji
13 grudnia 2006 roku gatunek Baiji został ogłoszony wymarłym po 45-dniowych poszukiwaniach zorganizowanych przez grupę ekspertów, podczas których nie odnaleziono ani jednego osobnika. Ostatnie udokumentowane spotkanie delfina chińskiego miało miejsce we wrześniu 2004 r., jednak w sierpniu 2007 r. pewien człowiek twierdził, że widział, a nawet sfilmował delfina chińskiego w rzece Jangcy. Zespół naukowców próbował zweryfikować te informacje na początku września 2007 r.
Dzisiaj jednak uważa się, że przełowienie, silne zanieczyszczenie Jangcy i podwodne sonary silnie ingerujące w system echolokacji delfinów słodkowodnych doprowadziły do ich wyginięcia. Reuters News ogłosił nawet, że gatunek ten jest pierwszym zapisanym przypadkiem ssaków wymarłych w ciągu zaledwie 50 lat.
Szczegółowe dane i wymiary
Delfiny słodkowodne (Platanistidae)
- Długość ciała: 160 – 250 cm
- Waga: 50 – 94 kg (max. 160 kg)
- Długość życia: 12 – 18 lat
Delfiny słodkowodne (Platanistidae) – ciekawostki
- Niektóre gatunki delfinów słodkowodnych uważane są za całkowicie ślepe, ponieważ często giną na skutek zderzenia z łodziami rybackimi i zaplątania w sieci. Podgatunki suzu mogą w ogóle nie posiadać gałek ocznych. Suzu nie posiadają soczewek, co czyni je w praktyce ślepymi. Nazywane są często w języku angielskim blind river dolphins lub Indus blind dolphins (czyli ślepie/niewidome). Suzu potrafią jedynie rozpoznawać natężenie i kierunek światła. Nawigacja oraz polowania możliwe są dzięki skutecznej echolokacji – podobnie jak w przypadku nietoperzy.
- Wiele rzek, w których pływają delfiny słodkowodne jest wypełnione mocno zanieczyszczoną wodą. Zadziwiający jest fakt, że ssakom tym ona nie szkodzi (inne delfiny nie przetrwałyby w takich warunkach), naukowcy nie mają pojęcia, jak to możliwe.
- System echolokacji delfinów słodkowodnych jest uznawany za jeden z najlepszych spośród wszystkich waleni.
- Choć nie widzą zbyt dobrze, identyfikując żywe organizmy na podstawie wibracji, wykazują duże zainteresowanie i życzliwość względem ludzi.
- Delfiny La Platy posiadają najdłuższy dziób w stosunku do długości ciała spośród wszystkich waleni.
Na jedną taką grupę składać się może od kilu do ponad 100 osobników.
Dziękujemy 🙂
Rozwincie temat delfinów bez gałek ocznych, bo to akurat niewiarygodne i ciekawe.
Uzupełniliśmy ten aspekt w artykule.
Z aktualnego stanu ciekawostki wynika, że jednak mają te gałki oczne, a wcześniej pisaliście, że nie mają. Czyżby pomyłka?
Zwróć uwagę na kontekst: „mogą w ogóle nie posiadać”, nie oznacza, że wszystkie nie posiadają. Z taką informacją się spotkaliśmy, niemniej większość posiada gałki oczne, lecz ma ograniczony zakres i zdolność widzenia.
Trochę dziwne wydaje mi się że w jednym zdaniu jest i o małych oczach i o echolokacji ( brzmi to tak jakby echolokacja była uzależniona od małych oczek – a nie wiem nic na ten temat ?)
Z błędów – września 2007, nie wrześnie.
Alo to już tylko takie literowki
Dziękujemy, Wykrywaczu 🙂