Czaple (Ardeidae) – ptaki znad jezior
Czaple to rozpowszechnione na większości kontynentów ptaki, które stanowią nieodłączny element krajobrazu otaczającego wiele jezior i innych zbiorników wodnych. Choć kształt ciała tych ptaków jest wspólny dla prawie wszystkich gatunków, różnią się one od siebie znacznie w kwestii rozmiarów i ubarwienia.
Klasyfikacja
- Gromada: ptaki (Aves)
- Rząd: pelikanowe (Pelecaniformes)
- Rodzina: czaplowate (Ardeidae)
Czaple to ptaki nieodłącznie związane ze środowiskiem wodnym. Obecnie rodzina czaplowatych liczy 64 rozpoznane gatunki, wśród których panuje duża różnorodność.
Występowanie i środowisko naturalne
Czaple to bardzo kosmopolityczna grupa ptaków rozpowszechniona na wszystkich kontynentach świata za wyjątkiem Antarktydy i najzimniejszych krańców Antarktyki.
Są to ptaki powiązane ze środowiskiem wodnym – prawie wszystkie gatunki żerują na brzegach jezior, rzek, bagien, oczek wodnych, a nawet mórz. Spotkać je można głównie na obszarach nizinnych, choć część gatunków za swoje naturalne środowisko obrała bardziej górzyste obszary.
Największe zróżnicowanie gatunków czapli występuje w tropikalnych obszarach świata.
Czaple to ptaki bardzo mobilne, a większość z nich jest choć częściowo wędrowna. Wszystko zależy od miejsca ich występowania – czapla siwa (Ardea cinerea) jest gatunkiem osiadłym na terenie Wielkiej Brytanii, ale wędrownym w Skandynawii.
Charakterystyka
Wszystkie gatunki czapli są do siebie podobne, jeśli chodzi o kształt ciała, jednak różnią się pod względem rozmiarów i ubarwienia. Mają krępy tułów i długą smukłą szyję mogącą się wyginać w kształt litery „S”. Czaple cechują także długie nogi oraz wydłużony dziób o kształcie harpuna, który ułatwia im zdobywanie pożywienia. Budowa ciała czapli jest więc charakterystyczna dla większości ptaków żerujących na brzegach zbiorników wodnych.
U większości czapli prawie nie występuje dymorfizm płciowy.
Upierzenie
Pióra wszystkich gatunków czapli są miękkie, ale ich barwa różni się pomiędzy poszczególnymi gatunkami. Mogą być białe, żółte, czarne, brązowe, niebieskie lub czarne. Ubarwienie niektórych gatunków jest bardzo złożone.
Wielkość
Długość ciała ptaków z rodziny czaplowatych mieści się w przedziale od 30 do 152 centymetrów.
Dieta
Czaple to ptaki mięsożerne, które żywią się głównie rybami. Ich posiłkiem stają się także płazy, mięczaki, węże, owady, a nawet małe ssaki i ptaki. Czaple polują za pomocą długiego dzioba, którym chwytają ofiarę z ziemi lub wody.
Najmniejsza czapla
Najmniejszym gatunkiem czapli jest bączek zwyczajny (Ixobrychus minutus). Występuje on na terenie Europy, Afryki, Azji oraz Madagaskaru.
To jeden z nielicznych przedstawicieli rodziny czaplowatych, u których występuje dymorfizm płciowy.
Odzwierciedla się on głównie w kolorze. Wierzch ciała i tył głowy samca są czarne, a szyja i skrzydła żółtawe. Spód ciała przybiera kolor brunatnobiały.
U samicy natomiast na głowie występuje coś w rodzaju brązowej „czapki”, a grzbiet ciała jest ciemnobrązowy i pokryty podłużnymi jasnymi plamami. Spód ciała o barwie złamanej bieli zdobią ciemne, podłużne paski.
Jest to ptak wyłącznie mięsożerny polujący w nocy. Prowadzi bardzo skryty tryb życia i chowa się zazwyczaj w przybrzeżnych trzcinach.
W przeciwieństwie do większości innych gatunków czapli bączek ma krótką szyję.
Jest to gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Długość ciała bączka zwyczajnego to 25-36 centymetrów, rozpiętość skrzydeł wynosi 40-58 centymetrów, a waga tego ptaka mieści się w przedziale od 59 do 150 gramów.
Największa czapla
Największym przedstawicielem rodziny czaplowatych jest czapla olbrzymia (Ardea goliath). Gatunek ten występuje na obszarze Kuwejtu, Iraku, nad Morzem Czerwonym oraz południowej Azji. Jest to ptak dość rzadki.
Samce i samice mają takie same ubarwienie. Ich skrzydła, grzbiet oraz ogon mają barwę ciemnoszarą, a spód ciała, część szyi i głowa jest w ciepłym odcieniu kasztanu.
Charakterystyczną cechą tego gatunku jest nie tylko rozmiar, ale także bardzo powolny sposób poruszania się i uderzenia skrzydeł, które pozwalają rozpoznać ją z dużej odległości.
Dźwięki wydawane przez czaplę olbrzymią słyszalne z odległości dwóch kilometrów.
Jest to największa czapla na świecie. Długość jej ciała wynosi od 120 do 152 centymetrów, rozpiętość skrzydeł od 185 do 230 centymetrów, a waga mieści się w przedziale od 4 do 5 kilogramów.
Czapla czarna (Egretta ardesiaca)
Czapla czarna (Egretta ardesiaca) to jedyny przedstawiciel tej rodziny o tak jednolitym ubarwieniu. Wszystkie ich pióra, a także dziób są czarne. Ciemne są nawet składane przez ten gatunek jaja, które mają barwę ciemnoniebieską.
Ptaki z tego gatunku występują w Afryce w tym na Madagaskarze. Można je zaobserwować także w Grecji.
Czaple te spośród innych gatunków wyróżnia nie tylko kolor, ale także metoda polowania. Kiedy stoi w wodzie składa swoje skrzydła w kształt parasola. Powstający w ten sposób cień przyciąga ryby, które stają się w ten sposób wyjątkowo łatwym łupem. Jest to widok niezwykle widowiskowy, biorąc pod uwagę fakt, że gatunek ten żeruje czasem w grupach liczących do 200 osobników.
Jest to ptak średniej wielkości, mierzący od 42,5 do 66 centymetrów.
Czapla biała (Ardea alba)
Czapla biała (Ardea alba) to dość rzadki gatunek czapli, który do niedawna jedynie odwiedzał Polskę. Od pewnego czasu niewielka populacja tego ptaka zagościła w naszym kraju na stałe. Pierwszy przypadek gniazdowania zaobserwowano w 1997 roku nad Biebrzą, a obecnie widuje się ją także na zbiorniku Jeziorsko i ujściu Warty na Słońsku.
Kształt ciała tego ptaka jest charakterystyczny dla czaplowatych. Pióra na całym ciele mają barwę białą, nogi są czarne, a dziób żółtopomarańczowy.
Czapla biała zbliżona jest rozmiarem do innego gatunku występującego w Polsce – czapli siwej (Ardea cinerea). Długość ciała tego gatunku wynosi od 80 do 104 centymetrów, rozpiętość skrzydeł od 131 do 170 centymetrów, a waga mieści się w granicach od 700 do 1500 gramów.
Czapla to nie żuraw…
Podobnie jak przy artykule o żurawiach, dla osób mniej zaznajomionych z tematem przypominamy: czapla to nie żuraw 🙂 Oba ptaki należą do różnych rodzin. Czapli bliżej do pelikanów… Dlaczego? Spójrzcie na rodzinę do której przynależą oba ptaki 🙂
Czaple – ciekawostki
- Czaple mogą żyć do 25 lat.
- Czaple ze względu na swoje rozmiary mają bardzo niewielu naturalnych wrogów. Do najczęstszych zagrożeń należą lisy, norki i łasicie, które polują jednak na jaja lub młode czapli.
- Większość gatunków czapli to ptaki prowadzące samotny tryb życia.
- Czapla obok żurawia jest bohaterem wiersza Jana Brzechwy pod tytułem „Żuraw i czapla”. Oba ptaki nie potrafią pójść na kompromis w sprawie swojego ożenku.
Polecamy
Czaple to według mnie to ptaki bardzo kojarzące się z Polską 🙂 .
Zwierzęta tak bardzo rozprzestrzenione po świecie a jednak kojarzące się jedynie z jednym krajem z tych czapli,eh 😉 .
A niby dlaczego czaple kojarzą ci się z Polską? Rozumiem, że bociany mogą, bo na terenie Europy akurat tutaj jest ich najwięcej, ale czaple? Bo Brzechwa wiersz o nich napisał :)?
To by wyjaśniało dlaczego czaple kojarzą mi się również z żurawiami 😉 .
Chodzi pewnie o któryś rodzaj czapli 😉 .
Jakub, a ty nie mógłbyś tak używać jednego nicku, zamiast płodzić ich nieskończenie wiele 😉 Bo podejrzewam, że to ty właśnie się za nimi kryjesz 🙂
No dobrze,może już dość moich zabaw na dzisiaj 😉 .
Nie ma to jak robić dramę pod artykułem o czaplach:)
Czaplę białą w zeszłym roku widziałem w Gdańsku niedaleko Oliwy.