Bielik amerykański

Bielik amerykański (Haliaeetus leucocephalus)

Jego wizerunek znajduje się na awersie Wielkiej Pieczęci Stanów Zjednoczonych. Pod koniec XX wieku był na granicy wymarcia, ale odrodził się niczym Feniks z popiołów. Dostojny, silny i niebezpieczny. Bielik amerykański to król i „gangster” wśród północnoamerykańskich ptaków.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: jastrzębie
• Rodzaj: Haliaeetu
• Gatunek: bielik amerykański

Istnieją dwa rozpoznane podgatunki bielika amerykańskiego:

• Haliaeetus leucocephalus leucocephalus
• Haliaeetus leucocephalus washingtoniensis

Nazwa

Bald Eagle (nieopierzony orzeł lub w wolnym tłumaczeniu biały orzeł). Nazwa angielska pochodzi od charakterystycznego wyglądu głowy dorosłych bielików. Słowo bald ma swoje źródła w staroangielskim słowie balled, które oznaczało „świecąca lub błyszczącą biel”. Eagle to oczywiście orzeł. Naukowa nazwa Haliaeetus oznacza: „orzeł morski” (z greckiego: haliaetos), leucocephalus zaś  oznacza białą głowę – z greckiego λευκος leukos („biały”, „jasny”, „błyszczący”, „połyskliwy”) i κεφαλη kephale („głowa”).

Polska nazwa gatunkowa odnosi się do miejsca występowania bielika amerykańskiego.

Występowanie

Mało któremu Europejczykowi dane będzie oglądać bielika amerykańskiego w jego naturalnym środowisku, bowiem ptak przebywa wyłącznie na obszarze kontynentu północnoamerykańskiego, w tym w 48 stanach kontynentalnych (wszystkie stany Ameryki Północnej z wyłączeniem Hawajów), w Kanadzie, na Alasce i w Meksyku.

Najłatwiej go spotkać przy zbiornikach wodnych i nad wodami oceanicznymi. Nie przeszkadzają mu nawet zanieczyszczone rzeki. Na siedlisko wybiera wiekowe lasy iglaste i puszcze, ale zawsze w bliskiej odległości od wody. Populacje północne migrują, natomiast populacje południowe potrafią spędzić cały rok na jednym terytorium.

Charakterystyka

Wygląd

Zdecydowane barwy to znak rozpoznawczy bielika amerykańskiego: pióra na tułowiu, nogach i skrzydłach są ciemnobrązowe, natomiast ogon i głowa błyszczą śnieżnym odcieniem bieli. Nogi i haczykowaty dziób są żółte. Pod względem upierzenia dymorfizm płciowy nie występuje, inaczej sprawa się ma z rozmiarami – samice są wyraźnie większe od samców. Palce u nóg są krótkie, ale wyposażone w duże i ostre szpony. Dobrze rozwinięte szpony u tylnych palców pełnią rolę sztyletów przebijających strategiczne miejsca na ciele zdobyczy, podczas gdy przednie palce mocno przytrzymują ofiarę.

Młodego osobnika łatwo odróżnić od dorosłego, ponieważ jego upierzenie jest w prawie 100% ciemnobrązowe, czasem pojawiają się białe łatki. Kolor piór zmienia się po przekroczeniu 5 roku życia, kiedy bielik osiąga dojrzałość płciową.

Orzeł przedni a bielik – różnice

Podczas lotu skrzydła są nieco opuszczone – cecha ta odróżnia młodego bielika amerykańskiego od orła przedniego (Aquila chrysaetos), który lata z nieco podniesionymi skrzydłami. Ponadto niedojrzały bielik ma większy dziób oraz nogi pokryte na całej powierzchni piórami.

Dieta

Bielik amerykański to oportunistyczny mięsożerca, co oznacza, iż poluje na to, co w danej chwili najłatwiej może schwytać. Większość jego diety stanowią ryby, poza nimi zjada ssaki, ptaki i inne niewielkie zwierzęta. W zależności od regionu występowania preferuje różne gatunki ryb, m.in. łososie, śledzie, pstrągi, węgorze i sumy. Ryby żyjące w strefach dennych (bentalu) są spożywane, gdy zdechną, a ich padlina unosi się na wodzie.

Spośród ssaków wybiera wiewiórki, szopy, bobry, jelonki, piżmaki, susły, króliki i zające.

Strategia polowania

Na ryby – największy przysmak – poluje poprzez wykonywanie lotu nurkowego tuż nad powierzchnią wody, a następnie błyskawicznie wyciąga rybę mocnymi szponami. Zdobycz zjada, trzymając ją jedną nogą, mięso rozrywa szponami na drugiej nodze. Ptak potrafi latać z o wiele cięższą zdobyczą – rybą ważącą tyle, co on sam.

Szacuje się również, że siła nacisku szponów jest ok. 10 razy większa od siły nacisku ręki człowieka.

Podobne artykuły

• 
  Rezus, makak królewski (Macaca mulatta)

  1 grudnia 2013
• 
  Słoń afrykański (Loxodonta africana)

  19 grudnia 2013
• 
  Największe stawonogi w historii Ziemi

  30 grudnia 2019
• 
  Superwulkan Toba i największa erupcja w dziejach

  16 listopada 2020

Czasem brawura nie popłaca, bowiem zdarza się, że bielik zdobywający ciężką (cięższą od siebie) zdobycz jest znoszony do wody i, mimo umiejętności pływackich, tonie lub umiera na skutek hipotermii.

Drapieżnik na szczycie

Bielik amerykański nie ma równych sobie drapieżników – w walce o pożywienie (żywą lub martwą) jest prawie zawsze zwycięzcą. Jest ponad kojotem, lisem, mewami, a nawet sępami. W porównaniu do orła przedniego, bielik amerykański jest bardziej „leniwy”, bowiem jego pokarm stanowi również padlina (podobnie jak u kondora) lub pożywienie skradzione innemu drapieżnikowi. Wcześniej sądzono, że praktyki te są bliższe właśnie orłowi przedniemu. Obserwacje wykazały jednak, że jest inaczej.

Oba gatunki są natomiast podobnej wielkości, mają podobne temperamenty i skłonności do agresji, więc nierzadko dochodzi do międzygatunkowych potyczek dwóch podniebnych tytanów. Wynik takiego pojedynku nigdy nie jest przesądzony ze względu na duże podobieństwa międzygatunkowe.

Zachowania, zwyczaje

Szybuje unosząc się w kominach termicznych, które pomagają mu nabrać prędkości. Dzięki temu może latać z prędkością 56 – 70 km/h. Kiedy szuka zdobyczy nad wodą, zmniejsza prędkość do ok. 48 km/h. Prędkość nurkowa, dzięki której błyskawicznie łapie ofiarę, mieści się w przedziale 120 – 160 km/h, ale rzadko zdarza mu się nurkować pionowo.

Ptak częściowo wędrowny, w zależności od miejsca występowania. Jeżeli na jego terytorium jest dostęp do wody, pozostaje na nim przez cały rok, jeżeli woda zamarza w zimie, przez co dostęp do pożywienia jest drastycznie ograniczony, bielik przenosi się na południowe obszary kontynentu lub na wybrzeża.

Migrując przemieszcza się za dnia między lokalną godziną 8.00 a 18.00, kiedy powietrze jest intensywnie nagrzewane przez promienie słoneczne, dzięki czemu prądy powietrza są silne i zwiększają prędkość.

Rozmnażanie

W większości przypadków bielik amerykański łączy się w dożywotnie związki. Jeśli jeden z partnerów umiera lub znika, opuszczony ptak znajduje nowego towarzysza życia. Pary, które wielokrotnie bez powodzenia próbowały się rozmnażać – rozstają się i każdy szuka nowego partnera.

Gody mają bardzo skomplikowaną strukturę: zawierają się w nich spektakularne podniebne pokazy: pościgi, korkociąg, lot nurkowy, swobodne spadanie kończone kilka centymetrów nad ziemią oraz rozmaite dźwięki.

Największe gniazda na świecie

Para wzmacnia lub buduje nowe gniazdo w połowie lutego podczas, gdy większość ptaków drapieżnych rozpoczyna „remonty” gniazd w kwietniu lub maju.

Gniazda bielików są największymi strukturami tego rodzaju wśród zwierząt Ameryki Północnej i największymi konstrukcjami nadrzewnymi

Jedno gniazdo wytrzymuje wiele lat, a para wraca do niego co roku, aby wzmocnić budowlę. Bieliki korzystają z jednego gniazda przez około 5 lat, a główną przyczyną opuszczenia struktury na stałe są zniszczenia spowodowane burzami lub złamaniem gniazda pod naciskiem gałęzi. Z reguły budowane są w rozłożystych koronach drzew, ale w miejscach pozbawionych lasów bielik buduje gniazda naziemne (np. na alaskańskiej wyspie Amchitka). Samica składa 1 – 3 jaja w drugiej połowie lutego.

Największe gniazda bielika amerykańskiego mają do 4 metrów głębokości, 2,5 metra szerokości i ważą nawet 1000 kg.

Młode

Okres inkubacji trwa do marca lub początku maja. Jaja wysiaduje zarówno samica, jak i samiec, choć częściej czyni to przyszła matka. Przez pierwsze 2 – 3 tygodnie inkubacji rodzic nie wylatuje prawie w ogóle z gniazda. Po 5 – 6 tygodniach co raz częściej opuszcza gniazdo, więcej czasu spędzając obok niego.

Pisklęta wykluwają się od połowy kwietnia do pierwszych dni maja, a młode obrastają piórami na przełomie czerwca i lipca. Po ok. 8 tygodniach młody bielik jest na tyle silny, że zaczyna lekcje latania.

Między 8 a 14 tygodniem życia bielik staje się samodzielny, ale nadal przebywa blisko gniazda. Pierwszy lot i oddalenie od „domu” ma miejsce po 8 tygodniach od obrośnięcia w pióra. Spędzi 4 lata na wędrowaniu w poszukiwaniu pożywienia, po których osiągnie dojrzałość płciową i będzie mógł się rozmnażać.

Polowanie na łabędzia…

Bielik amerykański potrafi zaatakować nawet tak dużego ptaka jak łabędź. Poniżej krótka dokumentacja takiego zdarzenia z 2009 roku. Na szczęście dla łabędzia ta przygoda skończyła się szczęśliwie. Łabędź opadł do jeziora i odpłynął. Bielik zaś patrzył bezsilnie…

Takie przypadki zdarzają się jednak niezwykle rzadko, tym bardziej uchwycenie ich w kadrze zasługuje na wyróżnienie dla Kelly Munday, choć istotną rolę odegrał tu z pewnością przypadek.

Szczegółowe dane/wymiary

Bielik amerykański (Haliaeetus leucocephalus)

• Długość ciała: 70 – 102 cm
• Masa: od 3 do 6,3 kg a nawet 7,5 kg. Samice średnio 5,6 kg, samce ok. 4,1 kg
• Rozpiętość skrzydeł: 168 – 244 cm (najczęściej 180-230 cm)
• Długość życia: do 20 lat na wolności (rekord – 28 lat), maksymalnie do 50 lat w niewoli
• Samice są około 25% większe od samców.
  

Bielik amerykański – ciekawostki

• Samice są o 25% większe od samców.
• Uznawany jest za jednego z największych drapieżnych ptaków Ameryki Północnej. Większy od niego jest tylko kondor kalifornijski (Gymnogyps californianus), którego rozpiętość skrzydeł może wynieść nawet 3 m, a długość ciała – 140 cm.
• Ryby stanowią ok. 50% diety bielika amerykańskiego. U osobników przebywających przy ujściu rzeki Kolumbia w stanie Oregon ryby stanowią aż 90% menu.
• Dzięki potężnym szponom bielik może lecieć ze zdobyczą ważącą prawie 7 kg, a nawet cięższą.
• Gdy dochodzi do konfrontacji z innymi padlinożercami, np. z mewą lub sępem, bielik atakuje i próbuje zmusić go do zwymiotowania pożywienia.
• Mimo dużej rywalizacji bielika amerykańskiego z orłem przednim, w New Jersey w czasie zimy można zaobserwować polowanie tych dwóch ptaków obok siebie bez występowania konfliktów.
• Gniazdo bielika amerykańskiego może mieć 4 m głębokości, 2,5 m średnicy i masę 1 tony. Jedno gniazdo na Florydzie miało ponad 6 m głębokości, 2 ,9 m średnicy i ważyło 3 t.
• Jedna para zajmowała to samo gniazdo przez 34 lata.
• Pierwszy rok życia przetrwa ok. 50% młodych bielików.

Polecamy

• Największe orły i największe bieliki
• Największe ptaki drapieżne
• Argentawis – największy ptak w historii
• Bielik afrykański
• Bielik amerykański
• Bielik olbrzymi
• Bielik zwyczajny
• Harpie
• Kania ruda
• Kania czarna
• Kondory
• Kobuz
• Małpożer – orzeł filipiński
• Myszołów zwyczajny
• Orłosęp
• Orły
• Orzeł australijski
• Orzeł cesarski
• Orzeł Haasta
• Orzeł przedni
• Orzeł stepowy
• Rybołów
• Sekretarz
• Sępy
• Sokół norweski, Białozór
• Sokół wędrowny
• Sowy
• Wojownik ozdobny
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny