Alpaka (Vicugna pacos)

Od pewnego czasu w Polsce popularność zyskuje hodowla zwierząt przypominających mocno owłosione lamy – alpak. Udomowiona w celu uzyskiwania cennego futra, obecnie jest ceniona także za swoje usposobienie. Wydaje się, że hodowla tych południowoamerykańskich zwierząt przeżywa obecnie swoją „drugą młodość” – i to na całym świecie.

Wiele zwierząt zostało niemalże wytępionych za sprawą człowieka. Niewiele jest takich, które właśnie ludziom zawdzięczają wzrost liczebności i popularności – do tej grupy zalicza się alpaka. Historia tego zwierzęcia jest bardzo burzliwa. W Ameryce Południowej była znanym i cenionym zwierzęciem hodowlanym, mającym wielkie znaczenie dla rdzennych mieszkańców tego kontynentu. Od niedawna alpaki stały się cenionymi na całym świecie zwierzętami wełnistymi, a liczba ich hodowli wciąż rośnie.

Klasyfikacja

• Gromada: Ssaki
• Rząd: Parzystokopytne
• Rodzina: Wielbłądowate
• Rodzaj: Vicugna
• Gatunek: Alpaka (Vicugna pacos)

Charakterystyka

Wymiary i wygląd

Dorosła alpaka ma zwykle 128–151 cm długości i mierzy 81–99 cm wysokości w kłębie. Masa ciała waha się w granicach 48–85 kg. U alpaki występuje ogromna różnorodność odmian barwnych (22 kolory) – futro może przyjąć kolor czarny, jeden z wielu odcieni brązu lub szarości, zdarzają się też zwierzęta białe. Na skutek krzyżowania ze sobą różnych odmian barwnych można uzyskać nowe.

Wiele osób nie odróżnia lamy od alpaki – w rzeczywistości zwierzęta te wiele różni. Alpaka jest nieco niższa, ma krótsze uszy i pyszczek. Jest też bardziej krępa, chociaż lżejsza. Jej futro ma jedną warstwę włosów, podczas gdy u lam jest ono dwuwarstwowe. Inne jest także zachowanie alpak i lam – te pierwsze są znacznie łagodniejsze i mniej agresywne, co sprawia, że łatwiej je oswoić i tresować.

Tryb życia

Alpaki pierwotnie żyły w Andach, na terenie dzisiejszego Peru, Ekwadoru, zachodniej Boliwii i Chile. Spotykało się je na wysokościach 3,5–5 tys. m n.p.m. Dziś żyje tam blisko połowa światowej populacji tych zwierząt. Mają dość niskie wymagania żywieniowe (do przeżycia wystarcza im uboga roślinność występująca na ubogich glebach górskich), dobrze znoszą zarówno surowe i mroźne zimy, jak i suche, upalne lato. To sprawia, że można je hodować w różnych strefach klimatycznych, porośniętych przez różnorodną roślinność. W przeciwieństwie do owiec czy kóz, alpaki nie niszczą roślinności, gdyż mają miękkie poduszki kopyt, a poza tym odgryzają rośliny, nigdy nie wyrywając ich z ziemi.

Ciekawostką są zwyczaje alpak związane z higieną. Zwierzęta te mają na swoim terenie kilka miejsc, w których załatwiają potrzeby fizjologiczne. W ten sposób ograniczają możliwość zarażenia się pasożytami jelitowymi.

Alpaki żyją w niewielkich grupach rodzinnych złożonych z samca, kilku samic i ich młodych, które jeszcze nie są zdolne do samodzielnego życia. Alpaki są zwierzętami łagodnymi, uznawanymi za bardzo inteligentne i bystre. Zaatakowane potrafią się zażarcie bronić, silnie kopiąc przednimi kończynami. W ten sposób są w stanie odstraszyć nawet duże drapieżniki – kojoty, lisy i zdziczałe psy. Z tego powodu ludzie używają ich czasem jako zwierząt obronnych do ochrony stad owiec.

Podobnie jak lamy, alpaki czasem plują. Zdarza się to samicom, które chcą w ten sposób okazać samcowi, że nie są nim zainteresowane. Często pluciem odstraszają inne osobniki od miejsca, które uznają za wyjątkowo dobre do posilania się. W przeciwieństwie do lam, najpierw wykonują ostrzegawcze ruchy głową – plują dopiero wtedy, gdy ostrzeżenie nie poskutkuje.

Rozród

Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 18 miesięcy, samce – w wieku 2-3 lat. U alpak zachodzi owulacja indukowana – komórka jajowa uwalniania jest na skutek kopulacji. Ciąża trwa około 11,5 miesiąca. Na ogół rodzi się jedno młode (wyjątkowo – raz na 1000 urodzeń – bliźnięta) nazywane cria, co po hiszpańsku oznacza potomka. Noworodek waży 7–9 kg, a 30–90 minut po narodzinach może już utrzymać się na nogach. Już po dwóch tygodniach po narodzinach samica jest gotowa do kolejnej ciąży. W naturze alpaki żyją do 20 lat, w hodowli dożywają 27 lat.

Odmiany

Alpaki dzielą się na dwie odmiany różniące się nieco wyglądem i strukturą futra. Liczniejsza jest huacaya – stanowi aż 92% wszystkich żyjących dziś alpak. Cechuje się niewielką głową, silną szyją i mocnym tułowiem. Z kolei odmiana suri jest drobniejsza, za to jej futro jest delikatniejsze. W swoim czasie, za sprawą konkwistadorów, suri była na skraju wyginięcia; przetrwała tylko dzięki determinacji inkaskich hodowców, którzy przenieśli się w wyższe partie gór. Jednak w czasach prekolumbijskich dominowała liczebnie nad znacznie wówczas rzadszą huacaya.

Hodowla alpak

Futro alpaki jest ciepłe i delikatne, a przy tym lekkie. Ma specyficzną strukturę, za sprawą której wyrabiana z niego wełna jest wyjątkowo trwała i doskonale zatrzymuje ciepło. Ze względu na te zalety alpaki zostały udomowione już ok. 5 tys. lat p.n.e. Największy rozwój ich hodowli przypadł na okres rozkwitu cywilizacji Inków. To właśnie oni rozpoczęli planową hodowlę alpak w celu uzyskania futra uważanego przez nich za ekskluzywne – krzyżowali również alpaki w celu uzyskania pożądanych odmian barwnych

Kiedy do Ameryki Południowej przybyli Europejczycy, byli zdumieni i zachwyceni miękkością i jakością tkanin inkaskich, daleko przewyższających wyroby z owczej wełny. Jednak zawzięcie tępili te zwierzęta, wiedząc, że są one Inkom niezbędne do życia. Alpaki przetrwały tylko za sprawą hodowli istniejących wysoko w górach, jednak ich liczba znacznie się zmniejszyła.

Popularność wełny alpak znacznie wzrosła w obecnych czasach za sprawą nowych odkryć medycznych – otóż okazało się, że hipoalergiczna, gdyż nie zawiera lanoliny. Z tego powodu wyroby z niej mogą nosić osoby o wrażliwej skórze. Alpaka wytwarza średnio 3–5 kg futra rocznie. Najlepszą jakość ma wełna uzyskana ze zwierzęcia jednorocznego, jest też ona najdroższa. Poza tym najlepsza wełna, tzw. welon, pochodzi z grzbietu, nieco niższą jakość ma ta uzyskana z brzucha i szyi, zaś najniższą – z nóg.

Alpaki są zwierzętami na co dzień bardzo łagodnymi, a ich utrzymanie wymaga mniej więcej takich zabiegów, jak utrzymanie konia. To wszystko sprawia, że nadają się świetnie do pracy z dziećmi cierpiącymi na porażenie mózgowe i ADHD.

Szczegółowe dane /wymiary

Alpaka (Vicugna pacos)

• Wysokość w kłębie: 81–99 cm
• Długość: 128 – 150 cm
• Masa: 48–85 kg
• Ubarwienie: 22 kolory
• Długość włosa (suri): do 50 cm

Alpaka – ciekawostki

• Noszenie ubrań z futra alpaki było przez Inków uważane za oznakę statusu społecznego. Wyroby z alpak były też używane jako forma płatności.
• Za czasów Inków jedną z kar za złamanie prawa był zakaz noszenia tkanin z futra alpaki.
• Obecnie na terenie pierwotnego areału żyje ok. 3 mln alpak. Przed przybyciem Europejczyków żyło ich prawdopodobnie ponad 40 mln.
• Wełna z alpaki jest uważana za najlepszą na świecie, a także za jedną z najlepszych tkanin naturalnych.
• Samce alpak mają 32 zęby, podczas gdy samice – 30.

Polecamy

• Lama
• Wielbłąd