Wielkie Jezioro Słone

Kiedy podążający na zachód osadnicy dotarli na tereny obecnego stanu Utah, zapewne bardzo ucieszył ich widok ogromnej tafli jeziora o krystalicznie czystej wodzie. Jakże wielkie musiało być ich rozczarowanie, gdy odkryli, że woda w nim jest bardziej słona niż w morzu…

Wielkie Jezioro Słone (ang. Great Salt Lake) to jezioro położone w północnej części stanu Utah. Jest największym słonym jeziorem Półkuli Zachodniej. Jest to drugie po Morzu Martwym najbardziej słone jezioro świata – zasolenie jest to nawet 5-krotnie większe niż w oceanach – a także czwartym największym jeziorem bezodpływowym. Jest ważnym miejscem bytowania ptaków, zwłaszcza wędrownych.

Historia Wielkiego Jeziora Słonego

W miejscu, gdzie dziś znajduje się jezioro i położona blisko niego pustynia, istniało gigantyczne jezioro zwane przez geologów Bonneville. Obejmowało większość amerykańskiej Wielkiej Kotliny i zajmowało sporą część obecnych stanów Utah, Nevada i Idaho. Powstało ono na skutek zwiększonych opadów atmosferycznych ok. 32 tys. lat temu, a więc podczas ostatniego zlodowacenia. Jezioro Bonneville miało powierzchnię ponad 50 tys. km² i miało głębokość 305 m. Zaczęło ono zanikać 16,8 tys. lat temu, a więc wtedy, gdy klimat znów zaczął się powoli ocieplać. Wówczas woda wypłynęła z niego przez górskie przełęcze. Wraz ze spadkiem ilości wody rosło stężenie soli.

Dziś pozostałościami po tym zbiorniku jest Wielkie Jezioro Słone, a także trzy inne, mniejsze jeziora, a także liczne solniska. Zachodnią część dawnego dna jeziora zajmuje Wielka Pustynia Słona. Na tym terenie można znaleźć obszar pokryty 20 tys. hektarów soli, który – kiedy nie padają deszcze – zasycha i staje się twardy niczym beton. W połączeniu z faktem, że teren ten jest niemal idealnie płaski, idealnie nadaje się do testów pojazdów kołowych.

Charakterystyka Wielkiego Jeziora Słonego

Wielkie Jezioro Słone charakteryzuje się znacznymi skokami rozmiarów, co ma związek z jego położeniem. Zbiornik ten jest rozległy i płytki, położony na plai (odsłoniętym dnie wyschniętego jeziora), dlatego jest bardzo wrażliwy na ilość opadów – każde zwiększenie ich rocznej sumy sprawia, że woda rozlewa się na większym obszarze. Jego obecna powierzchnia to 4400 km², ale np. w 1963 r. zanotowano rekordowo duży spadek – liczyło ono zaledwie 2460 km². Z kolei w 1988 r. osiągnęło największą w historii wielkość, aż 8500 km².

Równie zmienna jest głębokość tego zbiornika. Średnio wynosi ona 4.9 m – Wielkie Jezioro Słone jest niewiarygodnie płytkie, biorąc pod uwagę jego powierzchnię. Maksymalna głębokość wynosi zaledwie 10 m, przy czym w 1987 r., gdy jezioro zwiększyło powierzchnię, wzrosła ona do 14 metrów. Z kolei w 1963 r., gdy jezioro miało najmniejszą powierzchnię, jego maksymalna głębokość wynosiła zaledwie 7.3 m. Jego tafla znajduje się na wysokości 1283 m n.p.m.

Zasolenie Wielkiego Jeziora Słonego ulega wahaniom i zależy od poziomu wody. Waha się ono w zakresie 50-270‰ (dla porównania, średnie zasolenie światowego oceanu wynosi 35‰). Wielkie Jezioro Słone jest jeziorem bezodpływowym. Spośród wpadających do niego rzek największe to Bear, Jordan i Weber, oprócz nich istnieje jeszcze wiele mniejszych strumieni. W suchych latach, gdy przepływ rzek się zmniejsza, poziom wody w jeziorze drastycznie spada.

Na jeziorze znajduje się pewna liczba wysp. Trudno jednak dokładnie ustalić ich liczbę i powierzchnię, gdyż wartości te zmieniają się w zależności od poziomu wody. Według amerykańskich instytucji naukowych znajduje się tam 7 nazwanych wysp oraz szereg dużych skał, często o charakterystycznych kształtach.

Przyroda Wielkiego Jeziora Słonego

Amerykanie nazywają Wielkie Jezioro Słone „Morzem Martwym Ameryki”. Istotnie, podobnie jak w azjatyckim jeziorze, tutaj również nie spotyka się ryb. Mimo że woda jest przezroczysta, a na dnie widać czysty piasek, jest ono niemal pozbawione życia. Spotkać w nim można jedynie algi oraz bakterie, którymi żywi się żyjący tam skorupiak artemia (Artemia fransiscana), największe zwierzę (długości do 1 cm) zamieszkujące wody jeziora.

Artemia jest jednak ważnym źródłem pożywienia dla zwierząt wędrownych, zwłaszcza ptaków, które w okresie przelotów masowo nawiedzają Wielkie Jezioro Słone. W jego pobliżu żyje na przykład największa na świecie populacja płatkonoga trójbarwnego. Spotyka się tutaj również ogromne stada szablodzioba amerykańskiego i płatkonoga szydłodziobego.

Wielkie Jezioro Słone i ludzie

Przez wiele lat Wielkie Jezioro Słone i przylegająca do niego pustynia były uważane za przeszkodę absolutnie nie do przebycia – były omijane przez osadników podążających na zachodnie wybrzeże od północy lub od południa. Dopiero w 1845 r. przebył ją podróżnik, a później znany wojskowy John Fremont. Dzięki temu doświadczeniu rok później teren ten pokonała karawana kilkudziesięciu wozów pod wodzą Lansforda Hastingsa – jego drogę do dzisiaj nazywa się Skrótem Hastingsa.

W XIX w. w pobliże jeziora dotarła linia kolejowa, która następnie okrążała jezioro. W XX w. techniki budowania dróg i mostów uległy jednak znacznemu udoskonaleniu. Aby więc skrócić drogę, w 1950 r. zbudowano groblę łączącą miasta Ogden w stanie Utah z Lucin przed granicą z Nevadą. Tam, gdzie budowa grobli była niemożliwa, postawiono mosty i wiadukty – stoi ich tam łącznie 40. Trasa ta liczy 160 km i biegnie nią linia kolejowa. Sam odcinek przecinający jezioro liczy sobie 32 km i jest idealnie prosty (pomijając krzywiznę Ziemi).

Budowa grobli sprawiła, że wymiana wody między północną a południową częścią jeziora stała się utrudniona, i to mimo budowy specjalnych kanałów (miało one jednak łącznie zaledwie 30 m szerokości). Poza tym poziom wody w północnej części znacznie się obniżył (różnica między poziomem tafli w północnej i południowej części jeziora wynosiła blisko 90 cm), zaś w południowej spadło stężenie soli, co wywołało spadek liczebności artemii i żywiących się nią ptaków. Sytuację poprawiło zburzenie części grobli w 2016 r. i postawienie długiego na 55 m mostu. W 2017 r. stwierdzono, że poziom wody w obu częściach jeziora się wyrównał (południowa część jeziora jest już tylko o 30 cm wyżej), jednak do dzisiaj wyraźnie widoczna jest różnica w jakości wody – północna część jest znacznie bardziej zasolona.

Kilkakrotnie podejmowano próby wykorzystania części jeziora jako rezerwuaru wody pitnej. Ostatecznie udało się to w 1964 r., gdy Zatoka Willarda, północno-wschodni fragment jeziora, został odseparowany. Wypompowano z niego słoną wodę i napełniono słodką z rzeki Weber. Poza tym, gdy znaczne podniesienie się poziomu wody w jeziorze w latach 80. zagroziło zalaniem autostrady międzystanowej i ważnej linii kolejowej, zbudowano potężne pomp, które miały usunąć nadmiar wody do zbiornika położonego w głębi pustyni. Pompy te były użyte tylko raz, od tamtego czasu są nieużywane, ale utrzymywane w ciągłej gotowości na wypadek kolejnego podniesienia się poziomu jeziora.

Wykorzystanie Wielkiego Jeziora Słonego

Wielkie Jezioro Słone jest intensywnie wykorzystywane w przemyśle. Występuje w nim przede wszystkim chlorek sodu, a także mniej liczne sole magnezu i potasu. Przypuszcza się, że w jeziorze znajduje się ponad 4,5 mld ton soli, a w wyniku naturalnych procesów zasoby te rosną w tempie 2,2 mln ton rocznie. Sól jest z jeziora wydobywana przez kompanię w północno-zachodniej części jeziora. Roczne wydobycie wynosi 2,5 mln ton, a więc jest nieco większe niż dopływ minerałów do jeziora, jednak na chwilę obecną nie zagraża to środowisku jeziora. Wydobycie nie jest stałe i zależy od poziomu wody w jeziorze – gdy opadnie, prace są wstrzymywane.

Wielkie Jezioro Słone było już w XIX w. uważane za wielką atrakcję turystyczną. Jego eksploatacja w celach turystycznych i rekreacyjnych jest jednak bardzo trudna ze względu na ciągłe fluktuacje poziomu wody, a co za tym idzie – przesuwaniu się linii brzegowej. Pod koniec XIX w. na jego wschodnim brzegu zbudowano uzdrowisko, do którego prowadziła specjalnie w tym celu ułożona linia kolejowa prowadząca z Salt Lake City. Uzdrowisko było wyposażone bardzo luksusowo jak na tamte czasy, jednak nie cieszyło się długo powodzeniem – brzeg jeziora zaczął się cofać, skutkiem czego już na początku XX w. przystań dla łodzi była oddalona o kilkaset metrów od brzegu. Uzdrowisko zupełnie opustoszało w latach 50.

Obecnie jezioro wykorzystywane jest więc jedynie przez indywidualnych turystów, poza tym organizuje się tam lokalne, prowizoryczne kąpieliska, które w razie potrzeby można łatwo przenieść w inne miejsce. Z racji dużej zawartości soli w powietrzu otoczenie jeziora jest wskazane dla alergików. Wielką atrakcją są również kąpiele w jeziorze, jednak stanowczo zaleca się wykonywać je tylko w wyznaczonych kąpieliskach – po wyjściu z wody należy spłukać sól pod prysznicem, by uniknąć urazów skóry. Wielkie Jezioro Słone jest bardzo popularne z racji tego, że blisko niego leży Salt Lake City – stolica stanu Utah.

Szczegółowe dane / wymiary

Wielkie Jezioro Słone (ang. Great Salt Lake)

• Powierzchnia: 4 400 km²
• Długość: 120 km
• Szerokość: 45 km
• Głębokość średnia: 4,9 m
• Głębokość maksymalna: ok. 10 m (14 m, przy rekordowym stanie wód w 1987 roku)
• Zasolenie: 50-270‰
• Objętość wody: 19 km3
• Liczba wysp: 8-15 (zależnie od poziomu wody)

Wielkie Jezioro Słone – ciekawostki

• Wielkie Jezioro Słone to drugi obok Morza Martwego akwen, w którym ciało ludzkie się nie zanurza.
• Zachodnie okolice Wielkiego Jeziora Słonego (Wielka Pustynia Słona) to jedno z niewielu miejsc na lądzie, gdzie można zobaczyć krzywiznę horyzontu.
• Na zdjęciach satelitarnych i lotniczych wyraźnie widać różnicę w barwie wody północnej i południowej części jeziora – efekt budowy grobli komunikacyjnej dla linii kolejowej.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Morza